Վիտալի Մասոլ
Վիտալի Անդրիյովիչ Մասոլ (ուկրաիներեն՝ Віталій Андрійович Масол, նոյեմբերի 14, 1928[1], Օլիշևկա, Կիևի մարզ - սեպտեմբերի 21, 2018[1], Կիև, Ուկրաինա), քաղաքական գործիչ հայրենի Ուկրաինայում ինչպես Խորհրդային Միության (ԽՍՀՄ) դարաշրջանում, այնպես էլ դրանից հետո։ Նա տարբեր պաշտոններ է զբաղեցրել Ուկրաինայի ԽՍՀ-ում, մասնավորապես՝ Նախարարների խորհրդի ղեկավարը, ինչը այսօրվա Վարչապետի համարժեքն է, պաշտոնավարել է 1987 թվականից մինչև 1990 թվականի վերջինը, երբ նրան ստիպել են պաշտոնաթող լինել։ Ավելի ուշ նա եղել է Ուկրաինայի վարչապետ, այդ պաշտոնում հաստատվել է 1994 թվականի հունիսի 16-ին։ Նա հրաժարական տվեց այդ պաշտոնից 1995 թվականի մարտի 1-ին[2]։
| Վիտալի Մասոլ ուկրաիներեն՝ Віталій Андрійович Масол | ||
| ||
| ||
|---|---|---|
| 1994 թվականի հունիսի 16 - 1995 թվականի մարտի 6 | ||
| Նախագահ | Լեոնիդ Կրավչուկ | |
| Նախորդող | Յուխիմ Ժյահիլսկի (պաշտոնակատար) | |
| Հաջորդող | Եվհեն Մարչուկ | |
| ||
| 1987 թվականի հուլիսի 10 - 1990 թվականի հոկտեմբերի 23 | ||
| Նախագահ | Վալենտինա Շևչենկո
Վլադիմիր Իվաշկո (պաշտոնակատար) Լեոնիդ Կրավչուկ (պաշտոնակատար) | |
| Նախորդող | Ալեքսանդր Լյաշկո | |
| Հաջորդող | Վիտոլդ Ֆոկին | |
| ||
| 1979 թվականի հունվար - 1987 թվականի հուլիս | ||
| Վարչապետ | Ալեքսանդր Լյաշկո | |
| Նախորդող | Պետրո Ռազենկո | |
| Հաջորդող | Վիտոլդ Ֆոկին | |
| Կուսակցություն՝ | Ուկրաինայի կոմունիստական կուսակցություն | |
| Կրթություն՝ | Կիևի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ | |
| Գիտական աստիճան՝ | տեխնիկական գիտությունների թեկնածու | |
| Մասնագիտություն՝ | քաղաքական գործիչ | |
| Ծննդյան օր | 1928 թվականի նոյեմբերի 24 | |
| Ծննդավայր | Օլիշևկա, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ | |
| Վախճանի օր | 2018 թվականի սեպտեմբերի 22 | |
| Վախճանի վայր | Կիև, Ուկրաինա | |
| Թաղված | Բայկովո գերեզմանատուն | |
| Քաղաքացիություն |  Ուկրաինա
| |
| Ի ծնե անուն | Վիտալի Անդրիյովիչ Մասոլ | |
| Ամուսին | Նինա Մասոլ | |
| Զավակներ | Իգոր | |
| Ինքնագիր | 
| |
| Պարգևներ |
      և  | |
Վաղ կյանք և կարիերա խմբագրել
Մասոլը ծնվել է Ուկրաինայի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության Չեռնիգովի շրջանում 1928 թվականի նոյեմբերի 14-ին[3][4]։ 1951 թվականին ավարտել է Կիևի պոլիտեխնիկական ինստիտուտը՝ մասնագիտանալով մեքենաշինության ոլորտում[5]։ Նա աշխատել է Նովոկրամատորսկի հաստոցաշինության գործարանում որպես ինժեներ և բարձրացել է՝ դառնալով տեխնիկական բաժնի վարիչ, մեխանիկական խանութի ղեկավար, այնուհետև գլխավոր ինժեների տեղակալ[5]։ 1971 թվականին շնորհվել է տեխնիկական գիտությունների դոկտորի կոչում. նրա թեզը վերաբերում էր ածխածնային պողպատի կայունության սահմանին, որն օգտագործվում էր գործարանում նավի շարժիչների արտադրության համար[2][5]։
Քաղաքական կարիերա խմբագրել
Խորհրդային Միությունում խմբագրել
Մասոլը Ուկրաինայի կոմունիստական կուսակցության անդամ էր[6]։ 1972 թվականին նա Ուկրաինայի Կոմկուսի առաջին քարտուղար Վլադիմիր Շչերբիցկիի հրավերով դարձավ Ուկրաինայում պետական պլանավորման հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ։ Շչերբիցկին մտադրվել էր նրան նավթամշակման փոխնախարար նշանակել, բայց որոշեց, որ հանձնաժողովում ավելի հրատապ թափուր տեղ կա։ Ավելի ուշ Մասոլը դարձավ հանձնաժողովի նախագահ և Չեռնոբիլի աղետից հետո ապամոնտաժման համար պատասխանատու հանձնաժողովի անդամ։ Մասոլը դարձավ Ուկրաինայի Նախարարների խորհրդի ղեկավարի տեղակալ 1979 թվականի հունվարի 16-ին[6]։
Նա պաշտոնավարել է որպես Ուկրաինայի ԽՍՀ Նախարարների խորհրդի ղեկավար (համարժեք այսօրվա վարչապետին) 1987 թվականից մինչև 1990 թվականի հոկտեմբերի 17-ը, երբ նրան ստիպել են պաշտոնաթող լինել և նրան փոխարինել են Վիտոլդ Ֆոկինը[2][7]։ Նրան ստիպեցին պաշտոնաթող լինել ուկրաինացի ուսանողների բողոքի ցույցերի և հացադուլների միջոցով, որոնք հայտնի են որպես «հեղափոխություն գրանիտի վրա» անվամբ[2][8]։ Մասոլը Խորհրդային Միության ժողովրդական պատգամավորների կոնգրեսի անդամ էր 1989-1991 թվականներին[6]։
Անկախ Ուկրաինայում խմբագրել
1994 թվականի հունիսի 16-ին նախագահ Լեոնիդ Կրավչուկի կողմից Մասոլը նշանակվեց Ուկրաինայի վարչապետի պաշտոնում[2] իր «պետության կողմից վերահսկվող տնտեսության շահերի պաշտպան» իմիջը դիտվեց որպես անակնկալ և նախընտրական զիջում կոմունիստական մեծամասնությամբ Գերագույն ռադային (Ուկրաինայի խորհրդարան)[9]։ Մասոլը կրկին վերահաստատվեց նախագահ Լեոնիդ Կուչմայի կողմից[2]։ Մասոլը դեմ էր Կուչմայի բարեփոխումների ծրագրերից շատերին և բացահայտ այդպես վարվեց. նա երբեմն մոբիլիզացնում էր Գերագույն ռադան ընդդեմ Կուչմայի[2]։ Մասոլը հրաժարական տվեց 1995 թվականի մարտի 1-ին, բայց շարունակեց հաճախել Գերագույն ռադայի հանդիպումներին[2]։ Այս պաշտոնում Մասոլի երկու պաշտոնավարման ժամկետներում եղան Խորհրդային Միության փլուզման և Ուկրաինայում նոր քաղաքական համակարգի հաստատման սկիզբը[10]։
Պարգևներ խմբագրել
Պետական ծառայության ընթացքում Վիտալի Մասոլը ստացել է բազմաթիվ քաղաքացիական և պետական պարգևներ, այդ թվում՝ Լենինի շքանշան (1966 և 1986 թվականներին), Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1971), Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1978), Պատվո կրծքանշանի կարգ (1960), Արժանապատվության 3-րդ կարգի (1997) և 1-ին կարգի (2008-ին) շքանշաններ, Արքայազն Յարոսլավի Իմաստունի 5-րդ կարգի (1998) և 4-րդ կարգ (2003) շքանշաններ[11]։
Մահ խմբագրել
Մասոլը մահացավ 2018 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Կիևում 89 տարեկանում[12][13][14]։ Մահվան պատճառը դեռ պարզված չէ[15]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 How Ukraine Became a Market Economy and Democracy by Anders Åslund, Peterson Institute for International Economics, 2009, 978-0881324273
- ↑ Publications, Europa (2018 թ․ սեպտեմբերի 25). «The International Who's Who 2004». Psychology Press – via Google Books.
- ↑ Умер бывший премьер-министр Украины и УССР Виталий Масол. Segodnya (ռուսերեն). 2018 թ․ սեպտեմբերի 21. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Третий премьер-министр независимой Украины: Каким был Виталий Масол. 112.ua (ռուսերեն). 2018 թ․ սեպտեմբերի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 «Умер экс-премьер Украины Виталий Масол Об этом сообщает Рамблер». Rambler (Russia) (ռուսերեն). 2018 թ․ սեպտեմբերի 21. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States 1999, Routledge, 1998, 1857430581 (page 850)
- ↑ Eastern Europe, Russia and Central Asia 2004, Routledge, 2003, 1857431871 (page 498) Week in numbers, UNIAN (05 October 2015) The lesson of the Revolution on Granite, Den (4 October 2016) "Revolution on Granite". Photos of October 1990, Ukrayinska Pravda (accessdate: 11 November 2017)
- ↑ «Choice of New Ukraine Premier Raises Questions About Reform». New York Times (անգլերեն). 1994 թ․ հունիսի 17. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ Умер экс-премьер Украины Виталий Масол, рассказавший правду о Ющенко и Януковиче. Reply UA (ռուսերեն). 2018 թ․ սեպտեմբերի 21. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
- ↑ Ukrainian Government Website
- ↑ «Скончался экс-премьер Украины Виталий Масол». riafan.ru. 2018 թ․ սեպտեմբերի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 10-ին.
- ↑ Ex-Ukrainian PM Masol dies at 89, UNIAN (21 September 2018)
- ↑ Third Prime Minister of Ukraine Vitaliy Masol dies, 112 Ukraine (21 September 2018)
- ↑ «Скончался бывший премьер Украины Виталий Масол». Ren TV. 2018 թ․ սեպտեմբերի 21. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.