Վիքիպեդիա

Վիկտոր Չեռնոմիրդին

Վիկտոր Չեռնոմիրդին (ռուս.՝ Ви́ктор Степа́нович Черномы́рдин, ապրիլի 9, 1938(1938-04-09)[1][2], Սարակտաշսկի շրջան, Օրենբուրգի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - նոյեմբերի 3, 2010(2010-11-03)[3][1][2], Մոսկվա, Ռուսաստան[4][5]), խորհրդային և ռուս պետական գործիչ, Ռուսաստանի Դաշնության նախարարների խորհրդի նախագահ (1992-1993 թվականներ), Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության նախագահ (1993-1998 թվականներ), Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի պաշտոնակատար (1996 թվականի նոյեմբերի 5-6), Ուկրաինայում Ռուսաստանի դեսպան (2001-2009 թվականներ)։ 2009 թվականի հունիսի 11-ից մինչև կյանքի վերջ՝ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի խորհրդական, ԱՊՀ մասնակից պետությունների հետ տնտեսական համագործակցության հարցերով Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ[6]։ «Մեր տունը Ռուսաստանն է» կուսակցության հիմնադիրն և առաջնորդը։

Վիկտոր Չեռնոմիրդին
 
Կուսակցություն՝ Մեր տունը Ռուսաստանն է, ԽՄԿԿ, անկախ քաղաքական գործիչ և Միասնական Ռուսաստան
Կրթություն՝ Սամարայի պետական տեխնիկական համալսարան (1966) և Moscow State Open University? (1972)
Գիտական աստիճան՝ տեխնիկական գիտությունների թեկնածու
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, դիվանագետ, տնտեսագետ, գործարար և Պետական Դումայի անդամ
Դավանանք Ռուս ուղղափառ եկեղեցի
Ծննդյան օր ապրիլի 9, 1938(1938-04-09)[1][2]
Ծննդավայր Սարակտաշսկի շրջան, Օրենբուրգի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Վախճանի օր նոյեմբերի 3, 2010(2010-11-03)[3][1][2] (72 տարեկան)
Վախճանի վայր Մոսկվա, Ռուսաստան[4]
Թաղված Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն  Ռուսաստան և  ԽՍՀՄ
Ամուսին Valentina Fedorovna Chernomyrdina?
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ

Վիկտոր Չեռնոմիրդինի քաղաքական կենսագրության ամենապայծառ էջը շատերը համարում են նրա՝ 1995 թվականի ծավալած գործունեությունը Բուդյոնովսկում տեղի ունեցած ահաբեկչական գործողության ժամանակ։ Այս դրվագը նպաստել է քաղաքական գործչի ժողովրդականության աճին։

Կենսագրություն խմբագրել

Վիկտոր Չեռնոմիրդինը ծնվել է 1938 թվականի ապրիլի 9-ին Օրենբուրգի մարզի Սարակտաշսկի շրջանի Չյորնի Օտրոգ գյուղում։ Ծնողները եղել են Ստեփան Մարկովիչը և Մարֆա Պետրովնան Չեռնոմիրդինան։ Հայրը վարորդ է աշխատել։ Ե՛վ հայրական, և՛ մայրական գծերով Չեռնոմիրդինը կազակ էր։ Ընտանիքում հինգ երեխա կար՝ Նիկոլասը, Ալեքսանդրը, Նատալիան, Վիկտորն ու Եկատերինան։ Ինչպես հիշում էր Չեռնոմիրդին տարիներ անց․ «մեզ դաստիարակել են խստությամբ, մեծերի մեծարմամբ, ինչպես ընդունված է կազակների ընտանիքներում... ամենաթանկ բանը, որ ծնողները կարողացել են մեզ փոխանցել, ընտանիքում հարաբերությունների օրինակն էր։»[7]։ Ծնողները «երբեք չեն բղավել, չեն ծեծել»։ Նա ասել է նաև․ «պետք է ասել, որ երբ ես ինքս դարձա չափահաս, ղեկավար, նախարար, նույնիսկ այդ իրավիճակում էլ չէի կարող վիճել եղբայրներիս հետ։ Եվ ինչու վիճել ... ավագ եղբոր մոտ չէր կարելի ծխել, անգամ երբ արդեն նախարար էի, մինչև ինքը չառաջարկեր։ Իսկ հայրիկի դեպքում՝ առավել ևս»[7]։

1957 թվականին ավարտելով Օրսկոյի թիվ 1 տեխնիկական ուսումնարանը՝ իր աշխատանքային գործունեությունը սկսել է Չկալովի անվան Օրսկոյի նավթավերամշակման գործարանում՝ որպես փականագործ, կոմպրեսորների և պոմպերի մեքենավար։ 1957-1960 թվականներին Պրիմորսկի երկրամասի Սպասսկ-Դալնի քաղաքում ՌՕՈՒ-ի աերոդրոմային տեխնիկ աշխատելուց հետո վերադարձել է նույն գործարան, որտեղ աշխատել է որպես մեքենավար և օպերատոր, այնուհետև՝ տեխնոլոգիական կայանքի պետ։

1962 թվականին ընդունվել է Կույբիշևի պոլիտեխնիկական համալսարան, որն ավարտել է 1966 թվականին՝ ստանալով ինժեներ-տեխնոլոգի դիպլոմ[8]։ 1967-1973 թվականներին աշխատել է ԽՄԿԿԿ քաղաքային կոմիտեում որպես հրահանգիչ, վարիչի տեղակալ, բաժնի վարիչ։

1968-1972 թվականներին սովորել է Համամիութենական հեռակա պոլիտեխնիկական ինստիտուտում և ավարտելով ստացել ինժեներ-տնտեսագետի դիպլոմ։

1973-1978 թվականներին ղեկավարել է Օրենբուրգի գազավերամշակման գործարանը, իսկ հետո աշխատել Մոսկվայում ԽՄԿԿ Կենտկոմի ծանր արդյունաբերության բաժնի հրահանգիչ։ 1981 թվականին պաշտպանել է «ծծմբի օրգանական միացություններից բնական գազի մաքրման գործընթացի հետազոտություն և տեխնոլոգիայի մշակում» թեմայով թեզը՝ տեխնիկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան ստանալու համար։

1982 թվականից եղել է ԽՍՀՄ գազի արդյունաբերության նախարարի տեղակալ։ 1983 թվականին նշանակվել է «Տյումենգազպրոմ» համամիութենական արդյունաբերական միավորման պետ, նախարարի տեղակալ։ 1985 թվականից մինչև 1989 թվականը եղել է ԽՍՀՄ գազային արդյունաբերության նախարար։

1980-ականներին կայացել է Չեռնոմիրդինի ծանոթությունը Բ. Ն. Ելցինի՝ այն ժամանակ ԽՄԿԿ Սվերդլովսկի մարզային կոմիտեի առաջին քարտուղարի հետ։

Ընտրվել է ԽՍՀՄ (1984-1989) և ՌԽՖՍՀ ԳԽ պատգամավոր (1985-1990)։ Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ (1986-1990)։

1989-1992թվականներին եղել է «Գազպրոմ» գազային պետական կոնցեռնի վարչության նախագահ։

1992 թվականի մայիսի 30-ին նշանակվել է վառելիքաէներգետիկ համալիրի գծով Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության նախագահի տեղակալ[9]։

1992 թվականի դեկտեմբերի 14-ին Ռուսաստանի ժողովրդական պատգամավորների 7-րդ համագումարում նախագահ Բ. Ն. Ելցինինը, հանդիպելով Ե. Տ. Գայդարի հանդեպ պատգամավորների մեծամասնության մերժմանը, ռեյտինգային քվեարկության է առաջադրել 18 թեկնածություններից 5-ին, որոնք առաջարկվել են Ռուսաստանի Դաշնության նախարարների խորհրդի նախագահի պաշտոնում պատգամավորական խմբակցությունների կողմից, որը թափուր էր 1991 թվականի սեպտեմբերին Իվան Սիլաևի հրաժարականից հետո[10]։ Այնուհետև նախագահի կողմից առաջարկված Վ. Չեռնոմիրդինի թեկնածությունը հաստատվել է ժողովրդական պատգամավորների համագումարի կողմից[11]՝ կառավարության նախագահի պաշտոնակատար Ե. Տ. Գայդարի փոխարեն։ Նույն օրը Ելցինը հրամանագիր է ստորագրել Չեռնոմիրդինին Նախարարների խորհրդի նախագահի պաշտոնում նշանակելու մասին[12]։

 
1993 թվական։ Մոսկվա։ Թաթարստանի նախագահ Մինտիմեր Շայմիևը (ձախից) և Նախարարների խորհրդի նախագահ Վիկտոր Չեռնոմիրդինը (աջից) Կրեմլում կայացած հանդիպման ժամանակ: Միջկառավարական պայմանագրի նախապատրաստման նպատակով Ռուսաստանի և Թաթարստանի պատվիրակությունների բանակցությունները։

1993 թվականի դեկտեմբերի 25-ից եղել է Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության նախագահ[13]։

1992 թվականի դեկտեմբերի 14-ից մինչև 1998 թվականի մայիսի 26-ը եղել է Ռուսաստանի Դաշնության Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ[14]։

1993 թվականի փետրվարի 18-ին Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության անունից ստորագրել է «Միջուկային զենքից արդյունահանած բարձր հարստացված ուրանի օգտագործման մասին համաձայնագիրը»[15]։

1995 թվականի հունվարի 7-ին Քրիստոսի Ծննդյան տոնի ժամանակ Մոսկվայի և համայն Ռուսաստանի սրբազան պատրիարք Ալեքսեյ II-ը, Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության նախագահ Վիկտոր Չեռնոմիրդինը ներկա են գտնվել Քրիստոսի Փրկչի վերստեղծվող տաճարի հիմնաքարի և հուշատախտակի տեղադրման արարողությանը[16]։

1995 թվականի մայիսին ընտրվել է «Մեր տունը Ռուսաստանն է» համառուսաստանյան հասարակական-քաղաքական շարժման նախագահի պաշտոնում, որը 1995 թվականի դեկտեմբերին Պետական դումայի ընտրություններում հավաքել է ընտրողների 10,1 %-ը և դրանում ձևավորել իր խմբակցությունը։ 1996 թվականի հուլիսին նախագահական ընտրություններում Բորիս Ելցինի հաղթանակից և նրա՝ պաշտոնը ստանձնելուց հետո, Սահմանադրության համաձայն՝ կառավարությունը 1996 թվականի օգոստոսի 9-ին հրաժարական է տվել։ Վիկտոր Չեռնոմիրդինի թեկնածությունը Ելցինի կողմից կրկին ներկայացվել է կառավարության ղեկավարի պաշտոնում և ընդունվել Դումայի կողմից 1996 թվականի օգոստոսի 10-ին։

1995 թվականի հունիսին Բուդյոնովսկում (Ստավրոպոլի երկրամաս) տեղի ունեցած ահաբեկչական գործողությունից հետո Վիկտորը հեռախոսով բանակցություններ է վարել Շամիլ Բասաևի հետ, որի ջոկատը գրավել էր քաղաքային հիվանդանոցը և պատանդ վերցրել շուրջ երկու հազար մարդու։ Պատանդներին ազատ արձակելու գործողությունների և ծանր բանակցությունների արդյունքում հունիսի 18-ին պատանդների մեծ մասին հաջողվել է ազատ արձակել, սակայն գրոհայինները մնացած պատանդների քողի ներքո հունիսի 19-ին կարողացել են լքել քաղաքը և թաքնվել Չեչնիայի լեռնային շրջաններում։ Այդ ողբերգության հետևանքով զոհվել է մոտ 180 մարդ[17]։

1996 թվականի հուլիսի 25-ին Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության խորհրդի կազմավորումից հետո և մինչև 1998 թվականի մարտի 3-ի լուծարումը, Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության նախագահ Վիկտոր Չեռնոմիրդինի վրա դրվել էին Ռուսաստանի պաշտպանության խորհրդի նախագահի տեղակալի պարտականությունները։

1996 թվականի սեպտեմբերի 7-ին Մոսկվայի և համայն Ռուսաստանի սրբազան պատրիարք Ալեքսեյ II-ն օծել է Սուրբ Առաքյալի և ավետարանիչ Հովհաննես Աստվածաբանի տաճարը, որը Վիկտոր Չեռնոմիրդինի աջակցությամբ կարճ ժամանակաշրջանում կառուցվել է Օրենբուրգի մարզի Չոռնի Օտրոգ գյուղում[18]։ 2006 թվականի մայիսի 21-ին Չեռնոմիրդինը մասնակցություն է ունեցել տոնակատարություններին՝ կապված Կիևո-Պեչորսկի դափնիներից նվերներ ստանալու հետ[19]։

1996 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Բորիս Ելցինը ստորագրել է № 1378 «Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի պարտականությունները ժամանակավորապես կատարելու մասին» հրամանագիրը[20], որը Բորիս Ելցինի սրտի վիրահատության ժամանակ նախագահական լիազորությունները ամբողջությամբ հանձնել է Վիկտոր Չեռնոմիրդինին լրացուցիչ հրամանագրից հետո, որում նշվել էր, թե որ օրվանից և ժամից Վիկտոր Չեռնոմիրդինը համատեղությամբ կդառնա Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի ժամանակավոր պաշտոնակատարը։ Հրամանագրի համաձայն՝ նա ՌԴ-ի նախագահի պարտականությունները կատարել է 1996 թվականի նոյեմբերի 5-ի 7.00-ից[21] մինչև 1996 թվականի նոյեմբերի 6-ի 6.00-ը[22]։

Վիկտոր Չեռնոմիրդինի հոբբին՝ որսը մի անգամ նրան կանգնեցրել է սկանդալի առաջ։ 1997 թվականին Սուրբ ծնունդի շաբաթվա ընթացքում Չեռնոմիրդինը մասնակցել է արջի որսի և սպանել երկու արջի, ինչին կտրուկ արձագանքել է հասարակությունը[23][24][25]։

1998 թվականի մարտի 23-ին Բորիս Ելցինն իր հրամանագրով հրաժարական է տվել և նախագահի պարտականությունների կատարումը փոխանցել Սերգեյ Կիրիենկոյին։

1998 թվակականի օգոստոսի 24-ից Վիկտոր Ստեպանովիչ Չեռնոմիրդինը կրկին կատարել է կառավարության նախագահի պարտականությունները, սակայն երկու անգամ չի հաստատվել Պետական դումայի կողմից, և երրորդ անգամ Բորիս Ելցինը Դումայի քննարկմանը ներկայացրել է Եվգենի Պրիմակովի թեկնածությունը, որի հաստատմամբ Վիկտոր Չեռնոմիրդինի՝ կառավարության նախագահի պաշտոնում կարճատև վերադարձը ավարտվել է։

1999 թվականի ապրիլի 14-ին նշանակվել է Հարավսլավիայի Խորհրդային Հանրապետության շուրջ առաջացած իրավիճակի կարգավորման հարցերով Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ[26]։ 1999 թվականի հոկտեմբերի 7-ին ազատվել է այդ պաշտոնից «իր վրա դրված խնդիրների կատարելու կապակցությամբ»[27]։ 1999 թվականին Բալկաններում խաղաղարար ջանքերի և արտաքին քաղաքականության ոլորտում գործունեության համար առաջադրվել է Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի։ 2003 թվականին հրատարակվել է Վիկտոր Չեռնոմիրդինի «Մարտահրավեր» գիրքը, որում շարադրված է հեղինակի տեսակետը Բալկանյան ճգնաժամի իրադարձությունների վերաբերյալ։

2000 թվականի հունիսի 15-ին գլխավորել Է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Մեծ հյուսիսային ուղի» համաշխարհային շուրջերկրյա արշավախմբի կազմկոմիտեն և արշավախմբի ղեկավար Ս. Ա. Սոլովյովի և կազմկոմիտեի անդամ, Ռուսաստանում Նորվեգիայի դեսպան Օյվինդ Նորդսլեթենի հետ 2001 թվականի մարտի 5-ին մասնակցել է Զապոլյարնոյե քաղաքի արշավախմբի մեկնարկին[28]։

1995-2000 թվականներին եղել է «Մեր տունը Ռուսաստանն է» շարժման առաջնորդը։ 1999-2001 թվականներին եղել է Ռուսաստանի Դաշնության Դաշնային ժողովի Պետական դումայի պատգամավոր Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգից։ 1999-2000 թվականներին եղել է «Գազպրոմ» ԲԲԸ տնօրենների խորհրդի նախագահ։

Ունեցել է պահեստազորի գնդապետի զինվորական կոչում[29]։ Վ. Ս. Չեռնոմիրդինը ժառանգական կազակ էր[30] և Օրենբուրգի կազակական զորքերի գնդապետ[31]։ Վիկտոր Չեռնոմիրդինը նաև 2001 թվականի օգոստոսին զապորոժյան կազակ ձեռնադրված և զապորոժյան կազակների Գերագույն ատաման Դմիտրի Սագայդակու կողմից 2001 թվականի նոյեմբերի 22-ին պարգևատրել է «Կազակական փառքի» ոսկե խաչով և Զապորոժյան կազակների գեներալի ուսադիրներով՝ «կազակության վերածննդի և Ռուսաստանի և Ուկրաինայի կազակների համագործակցության ամրապնդման համար»[32] Բուդեննովսկ քաղաքի պատվավոր քաղաքացի[33]։

Արժանացել է բազմաթիվ ռուսական և արտասահմանյան համալսարանների և ակադեմիաների պատվավոր կոչումների։ Նրան շնորհվել է Սամարայի պետական տեխնիկական համալսարանի պատվավոր պրոֆեսորի կոչում (1995 թվականի հունիսի 23)[34], Մոսկվայի Մ․ Վ․ Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի պատվավոր պրոֆեսորի կոչում (1997 թվականի հունվարի 24)[35], Բրատիսլավայում Սլովակիայի տեխնիկական համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչում (1997 թվականի ապրիլի 14), Բրիջփորթի (Կոնեկտիկուտ նահանգ, ԱՄՆ) համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչում (1999 թվականի սեպտեմբերի 30)[36], Լենինգրադի պետական մարզային համալսարանի պատվավոր պրոֆեսորի կոչում (1999 թվականի հոկտեմբերի 7), Մոսկվայի պետական բաց համալսարանի պատվավոր պրոֆեսորի կոչում (2002 թվականի մայիսի 17)[37], Ռուսաստանի Գ․ Վ․ Պլեխանովայի անվան տնտեսական ակադեմիայի գիտությունների պատվավոր դոկտորի կոչում (2003 թվականի մարտի 25)[38], Ուկրաինայի ազգային ավիացիոն համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչում (2005 թվականի մարտի 15)[39] և այլն։

2001 թվականի մայիսի 21-ից մինչև 2009 թվականի հունիսի 11-ը զբաղեցրել Է Ուկրաինայում Ռուսաստանի Դաշնության արտակարգ և լիազոր դեսպանի պաշտոնը[40], Ուկրաինայի հետ առևտրատնտեսական հարաբերությունների զարգացման հարցերով Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի հատուկ ներկայացուցչի պաշտոնը[41]։ 2003 թվականի ապրիլի 10-ին նրան շնորհվել է արտակարգ և լիազոր դեսպանի դիվանագիտական աստիճան[42]։ 2007 թվականի նոյեմբերի 23-ից եղել է Ուկրաինայում հավատարմագրված դիվանագիտական կորպուսի դուայենը[43]։ Ռուսաստանի դեսպանի պաշտոնում նա աշխատել է ավելի քան ութ տարի, ինչը հակասում է արտասահմանում դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ղեկավարների կանոնավոր հերթագայության գաղտնի կանոնին։

2001 թվականի նոյեմբերի 22-ին Ուկրաինայում Ռուսաստանի Դաշնության արտակարգ և լիազոր դեսպան, Ուկրաինայի հետ առևտրատնտեսական հարաբերությունների զարգացման հարցերով Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Վիկտոր Ստեփանի Չեռնոմիրդինը պարգևատրվել է «Կազակական փառքի» առաջին աստիճանի շքանշանով և արժանացել կազակական գեներալ կոչմանը։ Շքանշանը և գեներալի ուսադիրները Վիկտոր Չեռնոմիրդինին Կիևում հանձնել է կազակական գեներալ, Զապորոժսկու զորքերի գերագույն ատաման Դմիտրի Սագայդակը։ Նրա խոսքով՝ ռուս դիվանագետն արժանացել է պարգևին «կազակության վերածննդի գործում նշանակալի ավանդի համար ոչ միայն Ուկրաինայում և Ռուսաստանում, այլև ամբողջ աշխարհում»[44]։

2008 թվականի փետրվարի 4-ին Չեռնոմիրդինը՝ որպես Շոլոխովյան միջազգային կոմիտեի ղեկավար, Ռուսաստանի պետական գրադարանին է հանձնել «Խաղաղ Դոն» վեպի ձեռագրի եզակի ֆաքսիմիլային հրատարակության հարյուր օրինակ։ Երկար ժամանակ կորած համարվող ձեռագիրը ռուսական պետության կողմից գնվել է Միխայիլ Շոլոխովի ռազմաճակատային ընկեր Վասիլի Կուդաշևի ժառանգներից[45][46][47]։

Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի 70-ամյակի կապակցությամբ 2008 թվականին լույս է տեսել լրագրող Ալեքսանդր Գամովի՝ Չեռնոմիրդինին նվիրված գիրքը (ռուս.՝ «Хотели как лучше…»), որը պարունակում է քաղաքական գործչի աֆորիզմները և հարցազրույցները։

2009 թվականի փետրվարի 17-ին Ուկրաինայի արտաքին գործերի նախարարությունը (նախարար Վ.Օգրիզկո) ՌԴ դեսպան Վ. Ս. Չեռնոմիրդինին նախազգուշացրել է Persona non grata հայտարարելու հնարավորության մասին՝ «Ուկրաինայի և նրա ղեկավարության հասցեին նրա ոչ դիվանագիտական գնահատականների, մեկնաբանությունների և արտահայտությունների կապակցությամբ»[48]։ Տիմոշենկոյի կառավարությունն անմիջապես հերքել է հայտարարությունը. առաջին փոխվարչապետ Ալեքսանդր Տուրչինովը հայտարարել է, որ «Ուկրաինայի կառավարությունը Օգրիզկոյի գործողությունների հետ կապ չունի»[49] (արտաքին գործերի նախարարը նշանակվում է Վիկտոր Յուշչենկոյի թույլատրված նորմայով՝ քվոտայով)։ 2009 թվականի մարտի 3-ին Օգրիզկոն պաշտոնանկ է արվել Գերագույն Ռադայի կողմից, այդ թվում՝ Վ.Չեռնոմիրդինի հետ կապված միջադեպի պատճառով[50]։

2009 թվականի հունիսի 11-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը Վ. Ս. Չեռնոմիրդինին նշանակել Է Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի խորհրդական՝ միաժամանակ նրա վրա դնելով Անկախ Պետությունների Համագործակցության մասնակից պետությունների հետ տնտեսական համագործակցության հարցերով Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի հատուկ ներկայացուցչի պարտականությունները[51]։

Ընտանիք խմբագրել

 
Վիկտոր Ստեփանովիչը և Վալենտինա Ֆեոդորովնա Չեռնոմիրդինները 2003 թվականի դեկտեմբերին

Կինը Վալենտինա Ֆեոդորովի Չեռնոմիրդինան է (Շեպելևա), որը ծնվել է 1938 թվականի հուլիսի 6-ին Օրենբուրգի մարզի Օրսկ քաղաքում։ 1961 թվականից ամուսնացած է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հետ։ Զբաղվել է ռուսական պարերով, ռուսական և ուկրաինական երգերի կատարմամբ, 2001-2005 թվականներին Վ․ Նեստերենկոյի ղեկավարած «Ռուսաստանի անկյուն» համույթի հետ ձայնագրել է երկու ձայնասկավառակ՝ «Поёт Валентина Фёдоровна Черномырдина» և «Песни для мужа, детей и внуков…»[52][53]։ Վ. Ֆ. Չեռնոմիրդինան մահացել է 2010 թվականի մարտի 12-ին[54], թաղված է Մոսկվայի Նովոդևիչյան գերեզմանատանը[55][56]։ «Կոմսոմոլսկայա պրավդա» լրագրի թղթակիցները հոդված են գրել Վալենտինա Ֆեոդորովի մասին Վիկտոր Ստեփանովիչի հիշողությունների հիման վրա՝ «Կինս ուկրաինացի էր...» վերնագրով[57][58]։ Վիկտոր Ստեփանովիչի և Վալենտինա Ֆեոդորովնայի երկու որդիներն են Վիտալին և Անդրեյը, չորս թոռներն են Մարիան, Անդրեյը, Անաստասիան, Վիկտորը և ծոռն է Դմիտրին։

Ավագ որդին՝ Վիտալին (ծնված 1962 թվականին), ավարտել է Մոսկվայի Ի․ Մ․ Գուբկինի անվան նավթաքիմիական և գազային արդյունաբերության ինստիտուտը։ Ամուսնացած է։ 6 տարի աշխատել է Զապոլյարիում, ապա 1989 թվականից՝ «Գազպրոմի» համակարգում։ 2000 թվականից ի վեր Վիտալի Չեռնոմիրդինը ղեկավարում է Չեռնոմիրդինի տարածաշրջանային հանրային հիմնադրամը, որն ուղղված է միջին խավին աջակցությանն ու զարգացմանը[59]։ 2018 թվականի ապրիլի 24-ից ի վեր Վիտալի Չեռնոմիրդինը Մոսկվայի իրավարարական դատարանի որոշմամբ սնանկ է ճանաչվել[60]։

Կրտսեր որդին՝ Անդրեյը (ծնված 1970 թվականին), Մոսկվայի Ի․ Մ․ Գուբկինի անվան նավթաքիմիական և գազային արդյունաբերության ինստիտուտն ավարտելուց հետո նույնպես աշխատանքի է ընդունվել «Գազպրոմում»։ Ամուսնացած է։ Զբաղվում է բիզնեսով[61]։ 2011 թվականին ընտրվել է Շոլոխովյան միջազգային կոմիտեի նախագահ[62][63][64][65]։

Աֆորիզմներ խմբագրել

Վիկտոր Չեռնոմիրդինը ներդրում է ունեցել ռուսաց լեզվի իդիոմատիկայում՝ հարստացնելով այն բազմաթիվ արտահայտություններով[66], որոնք դարձել են թևավոր։ Չեռնոմիրդինի արտահայտություններն աֆորիզմներ են դարձել դեռ կենդանության օրոք։ Առավել հայտնի է հետևյալ ասույթը՝ «ցանկանում էին, որ լիներ ավելի լավ, բայց ստացվեց ինչպես միշտ» (ռուս.՝ «хотели как лучше, а получилось как всегда»)։

Մահ և հուղարկավորություն խմբագրել

 
Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի և նրա կնոջ՝ Վ. Ֆ. Չեռնոմիրդինայի հուշարձանը:

Վիկտոր Ստեփանի Չեռնոմիրդինը մահացել է 2010 թվականի նոյեմբերի 3-ին՝ ժամը 03:42-ին, կյանքի 73-րդ տարում[67] Կենտրոնական կլինիկական հիվանդանոցում՝ սրտամկանի ինֆարկտի հետևանքով, որը տեղի է ունեցել ծանր ուռուցքային հիվանդության և սուր երիկամային անբավարարության հետևանքով[68]։ Չեռնոմիրդինի մտերիմ ընկեր Իվան Շեպելյովը նշել է, որ կնոջ մահից հետո Վիկտոր Ստեփանովիչը «կտրուկ հանձնվել է» և, ըստ երևույթին, չի կարողացել հաղթահարել կորուստը[69][70]։

Ռուսաստանի նախագահ Դ. Ա. Մեդվեդևը 2010 թվականի նոյեմբերի 3-ին հրամանագիր է ստորագրել «Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հուղարկավորության կազմակերպման մասին», որով նախատեսվում էր Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Ս. Ե. Նարիշկինի գլխավորությամբ ստեղծել Չեռնոմիրդինի հուղարկավորության կազմակերպման պետական հանձնաժողով[71]։

Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հրաժեշտի արարողությունը տեղի է ունեցել Վորոբիևյան լեռների ընդունելությունների տանը (Կոսիգինի փողոց, տուն 42) նոյեմբերի 4-ի ժամը 16:00-ից մինչև 2010 թվականի նոյեմբերի 5-ի ժամը 10:00-ը: Այնուհետև տեղի է ունեցել քաղաքացիական հոգեհանգստյան արարողություն, որին ներկա են եղել Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը, Ռուսաստանի վարչապետ Վլադիմիր Պուտինը, բազմաթիվ պաշտոնատար անձինք և օտարերկրյա պետությունների ներկայացուցիչներ, քաղաքական և հասարակական գործիչներ, Օրենբուրգի մարզի պատվիրակությունը, Վիկտոր Ստեփանի Չեռնոմիրդինի հարազատներն ու մերձավորները։ Վիկտոր Չեrնոմիրդինի հուղարկավորությունը տեղի է ունեցել 2010 թվականի նոյեմբերի 5-ին Մոսկվայի Բոգորոդիցա-Սմոլենսկի Նովոդևիչի տաճարում[72]։ Չեռնոմիրդինի դին հուղարկավորության ավարտից հետո տեղադրվել է հրանոթային հրետասայլի վրա և տեղափոխվել Նովոդևիչյե գերեզմանատուն։ Հոգեհանգստյան պատարագը կատարել է Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո պատրիարք Կիրիլը։ Վիկտոր Չեռնոմիրդինին հուղարկավորել են նրա կնոջ՝ Վալենտինա Ֆյոդորովնայի գերեզմանի կողքին[73]։

Ռուսաստանի Դաշնության Կառավարության տանը տրվել է սգո ընդունելություն։ Վ. Ս. Չերնոմիրդինի հուղարկավորության արարողությունը հեռարձակվել է ռուսական հեռուստաալիքներով։

Պարգևներ խմբագրել

 
Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդև և Վիկտոր Չեռնոմիրդինը

Ռուսաստանի Դաշնության և ԽՍՀՄ պետական պարգևներ

  • «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 1-ին աստիճանի շքանշան (2009 թվականի մարտի 24), Ռուսաստանի Դաշնության միջազգային հեղինակության ամրապնդման գործում ունեցած մեծ ավանդի և երկարամյա արգասաբեր պետական գործունեության համար[74]
  • «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 2-րդ աստիճանի շքանշան (1998 թվականի մարտի 23), ռուսական պետության զարգացման գործում ունեցած մեծ ավանդի համար[75]
  • «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 3-րդ աստիճանի շքանշան (2008 թվականի ապրիլի 9), ռուս-ուկրաինական հարաբերությունների զարգացման գործում ունեցած մեծ ավանդի համար[76]
  • «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» 4-րդ աստիճանի շքանշան (2010 թվականի ապրիլի 9), երկարամյա արդյունավետ պետական գործունեության համար[77]
  • Բարեկամության Շքանշան (2003 թվականի ապրիլի 8), Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի միջև բարեկամության և համագործակցության ամրապնդման և զարգացման գործում ունեցած մեծ ավանդի համար[78]
  • Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1986)
  • Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1979)
  • «Պատվո նշան» շքանշան (1974 թվականի դեկտեմբերի 11), Օրենբուրգի գազային համալիրի առաջին հերթի նախագծային հզորության կառուցման և յուրացման վրա ձեռք բերված հաջողությունների համար
  • Ռուսական նավատորմի «300 տարվա առթիվ» հոբելյանական մեդալ (1996 թվականի հունիսի 7)
  • «Մոսկվայի 850-ամյակին նվիրված» մեդալ (1997 թվականի սեպտեմբերի 6)[79]
  • «Ի հիշատակ Կազանի 1000-ամյակի» մեդալ (2005 թվականի օգոստոսի 23)
  • Մեդալ «ի նշանավորումն Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան 100-ամյակի» (1970)
  • «Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի քառասուն տարվա առթիվ» հոբելյանական մեդալ (1985)[80]

Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի և կառավարության խրախուսում

  • Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի պատվոգիր (2008 թվականի դեկտեմբերի 12), Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության նախագծի նախապատրաստմանը ակտիվ մասնակցության և Ռուսաստանի Դաշնության ժողովրդավարական հիմքերի զարգացման գործում ունեցած մեծ ավանդի համար[81]։
  • Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի շնորհակալություն (1993 թվականի նոյեմբերի 9)
  • Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի շնորհակալություն (1995 թվականի օգոստոսի 14), 1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 50-ամյակի տոնակատարության նախապատրաստման և անցկացման ակտիվ մասնակցության համար[82]
  • Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի շնորհակալությունը (1996 թվականի հուլիսի 12), 1996 թվականին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի ընտրարշավի կազմակերպմանն ու անցկացմանը ակտիվ մասնակցության համար[83]
  • Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի շնորհակալությունը (1999 թվականի հուլիսի 30), Հարավսլավիայի և ՆԱՏՕ-ի Միութենական Հանրապետության միջև հակամարտության քաղաքական կարգավորման գործում անձնական մեծ ավանդի, Բալկաններում Ռուսաստանի դիրքերի հետևողական պաշտպանության համար[84]
  • Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության պատվոգիր (2003 թվականի ապրիլի 9), ռուս-ուկրաինական առևտրատնտեսական համագործակցության զարգացման գործում ունեցած անձնական մեծ ներդրման համար[85]
  • Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության պատվոգիր (2008 թվականի ապրիլի 9), երկարամյա արդյունավետ պետական գործունեության համար[86]

Օտարերկրյա մրցանակներ

  • «Գեորգի Դիմիտրովի ծննդյան 100-ամյակի» մեդալ (Բուլղարիայի Ժողովրդական Հանրապետություն, 1982)
  • Մխիթար Գոշի մեդալ (Հայաստան, 1998 թվականի դեկտեմբերի 4), Սպիտակի երկրաշարժի հետևանքների վերացման, մարդասիրական օգնության տրամադրման և վերականգնողական աշխատանքների կազմակերպման գործում ունեցած մեծ ավանդի համար[87]։ Մեդալը հանձնվել է 2002 թվականի ապրիլի 18-ին[88]։
  • Պարասատ շքանշան (Ղազախստան, 1991 թվականի սեպտեմբերի 1), Ղազախստանի նավթագազային ճյուղի զարգացման գործում ունեցած ավանդի համար[89]։
  • Իշխան Յարոսլավ Իմաստունի V աստիճանի շքանշան (Ուկրաինա, 2003 թվականի ապրիլի 8), Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի միջև երկկողմ հարաբերությունների զարգացման գործում ներդրած նշանակալի ավանդի, ռուս և ուկրաինացի ժողովուրդների միջև բարեկամական կապերի ամրապնդման գործում ունեցած նշանակալի անձնական դերի համար[90][91]։
  • «Արժանիքների համար» III աստիճանի շքանշան (Ուկրաինա, 2009 թվականի հունիսի 17), Ուկրաինայի և Ռուսաստանի հարաբերությունների զարգացման գործում ներդրած ավանդի, երկարամյա դիվանագիտական գործունեության համար[92]։

Ռուսաստանի Դաշնության սուբյեկտների մրցանակներ

Ռուս Ուղղափառ Եկեղեցու պարգևներ

  • Սերգեյ Ռադոնեժսկու II աստիճանի շքանշան (2007 թվականի մարտի 29), Ուղղափառ ժողովուրդների միասնության ամրապնդման համար[95]
  • «Քրիստոսի Ծնունդ» II աստիճանի շքանշան
  • «Կիևի Ռուսիայի մկրտության 1020 տարվա» հոբելյանական շքանշան (2008 թվականի նոյեմբերի 25)[96]

Գերատեսչական պարգևներ

  • Գազի արդյունաբերության պատվավոր աշխատող (1978 թվականի նոյեմբերի 22)
  • Միննեֆտեգազստրոյի պատվավոր աշխատող (1998 թվականի ապրիլի 1)
  • Աշխատանքի գազի արդյունաբերության վետերան (1998 թվականի ապրիլի 8)
  • Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին գործերի նախարարության պատվավոր աշխատակից (2003 թվականի ապրիլի 2), Ռուսաստանի արտաքին քաղաքական կուրսի իրականացմանը ակտիվ մասնակցության համար

Հանրային մրցանակներ

  • «Կազակական Փառք» I աստիճանի շքանշան[97]

Հիշատակ խմբագրել

 
Ռուսաստանի Բանկի հուշադրամը նվիրված է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի ծննդյան 75-ամյակին

Վիկտոր Չերնոմիրդինի հիշատակը հավերժացնելու համար ստեղծվել է հանձնաժողով՝ Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության նախագահի առաջին տեղակալ, «Գազպրոմ» բաց բաժնետիրական ընկերության տնօրենների խորհրդի նախագահ Վ. Ա. Զուբկովի գլխավորությամբ։

  • 2010 թվականի նոյեմբերի 25-ին «Չեռնոդրոժիեի միջնակարգ հանրակրթական դպրոց» համայնքային կրթական հիմնարկին շնորհվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի անունը[98]։
  • 2010 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Լուցկեի «ռուսական մշակութային կենտրոն» հասարակական կազմակերպությանը (Ուկրաինա) շնորհվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի անունը[99]։
  • 2010 թվականի դեկտեմբերի 29-ին տեղադրվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հիշատակին նվիրված հուշատախտակ՝ «Սարակտաշի Կենտրոնական շրջանային հիվանդանոց» քաղաքային առողջապահական հաստատության Չեռնոոտրոժնայա տեղամասի հիվանդանոցի շենքում։
  • 2011 թվականի մարտի 23-ին Օրենբուրգի մարզում ստեղծվել է Վիկտոր Ստեփանի Չեռնոմիրդինի «պատմահնագիտական թանգարան» ինքնավար ոչ առևտրային կազմակերպությունը[100]։
  • 2011 թվականի մարտի 30-ին «Օրենբուրգի մարզի Օրսկա քաղաքի № 14 արհեստագործական վարժարան» նախնական մասնագիտական կրթության պետական ինքնավար հաստատությանը շնորհվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի անունը[101]։
  • 2011 թվականի ապրիլի 2-ին Միջազգային Շոլոխովյան կոմիտեի հովանու ներքո[102], «Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի գրադարանի» գրքերի շարքում տպագրվել է Մ. Ա. Շոլոխովի «Խաղաղ Դոն» վեպը[63]
  • 2011 թվականի ապրիլի 5-ին լույս է տեսել Վ.Ս. Չեռնոմիրդինի հուշերի առաջին հատորը՝ «ժամանակն ընտրեց մեզ» վերնագրով։
  • 2011 թվականի հուլիսի 26-ին բարձրագույն մասնագիտական կրթության պետական կրթական «Մոսկվայի պետական բաց համալսարան»-ին շնորհվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի անունը[103]։
  • 2011 թվականի սեպտեմբերի 8-ին «Մոսկվայի Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի անվան պետական բաց համալսարան» բարձրագույն մասնագիտական կրթության պետական կրթական հաստատության շենքում տեղադրվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հիշատակին նվիրված հուշատախտակ[104]։
 
Վ. Ս. Չեռնոմիրդին. Ռուսաստանի փոստային նամականիշ, 2013 թվական
  • 2011 թվականի նոյեմբերի 3-ին Օրսկ քաղաքի այն ուսումնարանի շենքում, որը 1957 թվականին ավարտել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինը, տեղադրվել է հուշատախտակ[105]։
  • 2011 թվականի նոյեմբերի 22-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Դ. Ա. Մեդվեդևը «Վ. Ս. Չերնոմիրդինի հիշատակը հավերժացնելու մասին» հրամանագիր է ստորագրել[106]։
  • 2012 թվականի մարտի 21-ին «Գազպրոմ ռեբեկս» ՍՊԸ-ի կոնդենսատի կայունացման Սուրգուտի գործարանին շնորհվել է Վիկտոր Չեռնոմիրդինի անունը[107][108]։
  • 2012 թվականի ապրիլի 9-ին Օրենբուրգի գազավերամշակման գործարանի տարածքում «Գազպրոմ Օրենբուրգ» ՍՊԸ-ի տարածքում տեղադրվել է հուշադրամ գործարանի առաջին տնօրեն, ԽՍՀՄ գազի արդյունաբերության նախարար, Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության նախագահ Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հուշատախտակը[109]։
  • 2012 թվականի հուլիսի 21-ին Օրենբուրգի մարզի Չերնոմիրդինի շրջանի Չոռնոյե Օտրոգ գյուղի միջնակարգ հանրակրթական դպրոցի շենքում, որն ավարտել է Վ. Ս. Չերնոմիրդինը  տեղադրվել է հուշատախտակ[110]"
  • 2012 թվականի օգոստոսի 30-ին «Գազպրոմ ռեբեկս» ՍՊԸ-ի կողմից տեղադրվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հուշատախտակը Սուրգուտի անվան կոնդենսատի կայունացման արտադրամասում[111]։
  • 2012 թվականի օգոստոսի 31-ին Օրենբուրգի գազավերամշակման գործարանի «Գազպրոմ Օրենբուրգ» ՍՊԸ-ի գործարանից առաջ կանգնեցվել է գործարանի առաջին տնօրեն Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հուշարձանը[112]։
  • 2013 թվականի մարտի 1-ին Ռուսաստանի Դաշնության Կենտրոնական բանկը շրջանառության մեջ է դրել «Ռուսաստանի ականավոր դեմքեր» շարքի արծաթե հուշադրամը, որը նվիրված էր Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի ծննդյան 75-ամյակին[113][114]։
  • 2013 թվականի ապրիլի 9-ին Օրենբուրգի մարզի № 67/367-5 որոշմամբ Օրենբուրգի մարզի № 1483 ընտրական տեղամասին Օրենբուրգի մարզի Սարակտաշի շրջանի Չերնոյ Օտրոգ գյուղում շնորհվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի անունը[115]։
  • 2013 թվականի ապրիլի 9-ին ԽՍՀՄ գազի արդյունաբերության նախկին նախարարության շենքում (ք. Մոսկվա, Շինարարների փողոց, շենք 1, տուն 1) տեղադրվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հուշատախտակը[116]։
  • 2013 թվականի սեպտեմբերի 23-ին Յամալո-Նենեցկի ինքնավար շրջանում շահագործման է հանձնվել «Վիկտոր Չեռնոմիրդի» Ա-145 նախագծի արագընթաց ջերմանավը[117]։
  • 2014 թվականի դեկտեմբերի 22-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վ. Վ. Պուտինը «Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հիշատակի հավերժացման լրացուցիչ միջոցառումների մասին» կարգադրություն Է ստորագրել[118]։
  • 2015 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Սամարայի պետական տեխնիկական համալսարանի շենքում (Սամարա, Մոլոդոգվարդեյսկայա փողոց, տուն 244) տեղադրվել է Վ. Ս. Չեռնոմիրդինի հուշատախտակը[119]։
  • 2016 թվականի դեկտեմբերի 30-ին Բալթիկ գործարանում (Սանկտ Պետերբուրգ) ջրի վրա է իջեցվել «Վիկտոր Չեռնոմիրդինի» գծային 22600 մասերից բաղկացած սառցահատիկը[120]։
  • 2019 թվականի նոյեմբերի 2-ին Օրենբուրգի մարզի  թանգարանում բացվել է քաղաքական գործչի բրոնզե կիսանդրին[121]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Munzinger Personen (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Former Russian PM Chernomyrdin dies aged 72 — RIA Novosti, 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119178230 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ Умер Виктор Черномырдин // Сайт газеты «Московский комсомолец», 03.11.2010
  6. ↑ «Дмитрий Медведев назначил Виктора Черномырдина советником президента по вопросам экономического сотрудничества с государствами-участниками СНГ, освободив его от занимаемой должности». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 11-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 Виктор Черномырдин: «Пора рассказать всем о том, о чем знали только я и Борис Ельцин. Но обо всем я все равно не расскажу» — «ФАКТЫ»
  8. ↑ Russian Governement
  9. ↑ «Указ Президента Российской Федерации от 30.05.1992 N 535». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 11-ին.
  10. ↑ Россия: Правительство РФ: 1991—1992
  11. ↑ Постановление Съезда народных депутатов Российской Федерации от 14.12.1992 № 4088-I Об утверждении председателя Совета министров Российской Федерации
  12. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 14 декабря 1992 года № 1567 «О Председателе Совета Министров—Правительства Российской Федерации»
  13. ↑ УКАЗ Президента РФ от 23.12.1993 N 2277 «О ПРЕОБРАЗОВАНИИ И РЕОРГАНИЗАЦИИ СОВЕТА МИНИСТРОВ — ПРАВИТЕЛЬСТВА РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ» Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine 1 пункт указа («Преобразовать Совет Министров — Правительство Российской Федерации в Правительство Российской Федерации») вступил в силу 25 декабря 1993 года
  14. ↑ «Указ Президента Российской Федерации от 26 мая 1998 года № 592 «О членах Совета Безопасности Российской Федерации»». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 1-ին.
  15. ↑ Катасонов, Валентин Юрьеви Афера тысячелетия
  16. ↑ «Этапы воссоздания Храма Христа Спасителя». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 8-ին.
  17. ↑ Терроризм в России
  18. ↑ Чёрный Отрог(չաշխատող հղում)
  19. ↑ «Мощи в Чёрном Отроге». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 8-ին.
  20. ↑ Указ президента Российской Федерации от 19 сентября 1996 года № 1378 «О временном исполнении обязанностей президента Российской Федерации»
  21. ↑ Указ президента РФ № 1534 от 5 ноября 1996 года «О возложении на председателя Правительства Российской Федерации Черномырдина В. С. временного исполнения обязанностей президента Российской Федерации»
  22. ↑ Указ президента Российской Федерации от 6 ноября 1996 года № 1535 «О прекращении временного исполнения председателем Правительства Российской Федерации обязанностей президента Российской Федерации»
  23. ↑ Русский медведь и свобода печати
  24. ↑ Воскресная политика
  25. ↑ Подлинные особенности национальной охоты
  26. ↑ Указ президента Российской Федерации от 14 апреля 1999 года № 467 «О специальном представителе президента Российской Федерации по урегулированию ситуации вокруг Союзной Республики Югославии»
  27. ↑ Указ президента Российской Федерации от 7 октября 1999 года № 1351 «О Черномырдине В. С.»
  28. ↑ Виктор Степанович возглавил оргкомитет Всемирной кругосветной экспедиции ЮНЕСКО «Великаяй Северная Тропа»
  29. ↑ «Орск — город и люди». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 10-ին.
  30. ↑ В харизме надо родиться / ведущие С. Медведев и Г. Хазанов, режиссёр С. Браверман. — М.: Телекомпания «Останкино», Первый канал, 2013.
  31. ↑ «Казаки по природе своей православные? Владимир Баклыков, подъесаул». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  32. ↑ «ВЗГЛЯД / Скончался Виктор Черномырдин». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  33. ↑ «Почётный гражданин Будённовска». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  34. ↑ Самарский судьбы. Виктор Черномырдин
  35. ↑ «Почётные члены Московского государственного университета». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 30-ին.
  36. ↑ Газета «Коммерсантъ» от 30 сентября 1999 года
  37. ↑ РИА Новости от 17 мая 2002 года
  38. ↑ «Почётные доктора наук РЭА им. Г. В. Плеханова». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 20-ին.
  39. ↑ РИА Новости от 15 марта 2005 года
  40. ↑ «Указ президента Российской Федерации от 21 мая 2001 года № 573 «О назначении Черномырдина В. С. Чрезвычайным и Полномочным Послом Российской Федерации в Украине»». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 7-ին.
  41. ↑ «Распоряжение президента Российской Федерации от 21 мая 2001 года № 273-рп «О специальном представителе президента Российской Федерации по развитию торгово-экономических отношений с Украиной»». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 25-ին.
  42. ↑ Указ президента Российской Федерации от 10 апреля 2003 года № 415 «О присвоении Черномырдину В. С. дипломатического ранга Чрезвычайного и Полномочного Посла»
  43. ↑ «Черномырдин — дуайен дипкорпуса в Украине». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 10-ին.
  44. ↑ «Казацкая слава» Виктора Черномырдина/День/->(չաշխատող հղում)
  45. ↑ Рукопись романа Шолохова «Тихий Дон» передана Российской государственной библиотеке
  46. ↑ Морис Дрюон приезжает в Москву для участия в презентации издания рукописи «Тихого дона»
  47. ↑ Виктор Черномырдин и «Тихий Дон» Михаила Шолохова
  48. ↑ «Политика: За рубежом: Черномырдин может быть объявлен персона нон грата на Украине. 17.02.2009, 19:52 «Вести. Ru»». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 17-ին.
  49. ↑ «Украинский МИД удивил российских дипломатов. 18 февраля 2009». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ փետրվարի 18-ին.
  50. ↑ Новости Полит.ру, 3 марта 2009 г(չաշխատող հղում)
  51. ↑ «Указ президента Российской Федерации от 11 июня 2009 года № 654 «О специальном представителе президента Российской Федерации по вопросам экономического сотрудничества с государствами — участниками Содружества Независимых Государств»». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 15-ին.
  52. ↑ Поёт Валентина ЧЕРНОМЫРДИНА — Верила, верила, верю…
  53. ↑ А ну-ка, девушки! // Комсомольская правда от 29.12.2001
  54. ↑ Комсомольская правда от 16.03.2010
  55. ↑ Отпевание В. Ф. Черномырдиной
  56. ↑ Памяти Валентины Фёдоровны Черномырдиной
  57. ↑ Виктор Черномырдин: «Моя жена была украинкой…»
  58. ↑ «Виктор Черномырдин «Новому Региону»: у меня жена украинка». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
  59. ↑ «Выборы в Оренбуржье». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  60. ↑ Суд признал банкротом сына экс-премьера Черномырдина
  61. ↑ Козырев М. Черномырдин и сыновья. // Forbes. 12/2007.
  62. ↑ Черномырдин, А. В. «Тихий Дон» XXI века // Наш Современник. — 2011. — № 2. — С. 191—193.
  63. ↑ 63,0 63,1 В Москве состоялась презентация исходной редакции романа Михаила Шолохова «Тихий Дон»
  64. ↑ «В Москве представлен воссозданный роман Шолохова «Тихий Дон»». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  65. ↑ Шолоховский «Тихий Дон» — ПЛАЩАНИЦА РУССКОГО ЯЗЫКА — YouTube
  66. ↑ Не стало Виктора Черномырдина:: Новости:: ТВ Центр — Официальный сайт телекомпании
  67. ↑ «СМИ выяснили причину смерти Виктора Черномырдина». NEWSru.com. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  68. ↑ Названа причина смерти Виктора Черномырдина
  69. ↑ «Черномырдин не смог перенести смерть жены». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 25-ին.
  70. ↑ «Медики утверждают, что Черномырдин умер от инфаркта, а друзья — что от тоски по супруге — Россия | KP.UA». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  71. ↑ «Указ президента Российской Федерации № 1327 от 3 ноября 2010 года «Об организации похорон В. С. Черномырдина»». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 17-ին.
  72. ↑ Отпевание В. С. Черномырдина
  73. ↑ Могила В. С. Черномырдина (1938—2010) на Новодевичьем кладбище
  74. ↑ Указ президента Российской Федерации от 24 марта 2009 года № 324 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ I степени Черномырдина В. С.»
  75. ↑ «Указ президента Российской Федерации от 23 марта 1998 года № 282 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством" II степени Черномырдина В. С.»». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 7-ին.
  76. ↑ «Указ президента Российской Федерации от 9 апреля 2008 года № 456 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством" III степени Черномырдина В. С.»». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 22-ին.
  77. ↑ Указ президента Российской Федерации от 9 апреля 2010 года № 432 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ IV степени Черномырдина В. С.»(չաշխատող հղում)
  78. ↑ «Указ президента Российской Федерации от 8 апреля 2003 года № 411 «О награждении орденом Дружбы Черномырдина В. С.»». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 30-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 7-ին.
  79. ↑ «Вечерний Минск от 9 сентября 1997 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 10-ին.
  80. ↑ Коммерсантъ-ВЛАСТЬ 15 сентября 1998 года
  81. ↑ Распоряжение президента Российской Федерации от 12 декабря 2008 года № 777-рп «О награждении Почётной грамотой президента Российской Федерации»
  82. ↑ Распоряжение президента Российской Федерации от 14 августа 1995 года № 379-рп «О поощрении лиц, внесших большой вклад в подготовку и проведение 50-летия Победы в Великой Отечественной войне 1941—1945 годов»
  83. ↑ Распоряжение президента Российской Федерации от 12 июля 1996 года № 361-рп «О поощрении активных участников организации и проведения выборной кампании президента Российской Федерации в 1996 году»(չաշխատող հղում)
  84. ↑ Распоряжение президента Российской Федерации от 30 июля 1999 года № 258-рп «О поощрении благодарностью президента Российской Федерации»(չաշխատող հղում)
  85. ↑ Распоряжение Правительства Российской Федерации от 09 апреля 2003 года № 438-р «О награждении Почётной грамотой Правительства Российской Федерации Черномырдина В. С.»
  86. ↑ Распоряжение Правительства Российской Федерации от 9 апреля 2008 года № 453-р «О награждении Почётной грамотой Правительства Российской Федерации Черномырдина В. С.»
  87. ↑ Новости ИАЦ «НОЯН ТАПАН» от 07 декабря 1998 года(չաշխատող հղում)
  88. ↑ Армения отметила заслуги Черномырдина
  89. ↑ Черномырдина наградили «Парасатом»
  90. ↑ Указ президента Украины от 8 апреля 2003 № 316/2003
  91. ↑ Виктор Черномырдин награждён самой почётной наградой Украины
  92. ↑ Президент Украины принял Посла России В. Черномырдина по случаю завершения его дипломатической миссии в Украине
  93. ↑ Виктор Черномырдин посетил в Ингушетии улицу имени Черномырдина
  94. ↑ «Виктору Черномырдину вручили кузбасский орден «Ключ дружбы»». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  95. ↑ Святейший Патриарх Алексий вручил церковные награды
  96. ↑ Блаженнейший Митрополит Владимир, Л. Д. Кучма, В. С. Черномырдин и др.
  97. ↑ В Посольстве России в Украине состоялась церемония награждения Чрезвычайного и Полномочного Посла Российской Федерации в Украине Виктора Степановича Черномырдина орденом «Казачей славы» первой степени.
  98. ↑ Решение Совета депутатов муниципального образования Саракташский район № 17 от 25.11.2010
  99. ↑ «Русскому культурному центру Украины присвоено имя В. С. Черномырдина». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 10-ին.
  100. ↑ Управление Министерства юстиции Российской Федерации по Оренбургской области(չաշխատող հղում)
  101. ↑ Орские депутаты присвоили лицею № 14 имя Виктора Черномырдина(չաշխատող հղում)
  102. ↑ Сын Черномырдина запустил в печать «Тихий Дон» без купюр
  103. ↑ «Двум московским образовательным учреждениям присвоены имена выдающихся людей». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  104. ↑ «В МГОУ открыли мемориальную доску в честь Виктора Черномырдина». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  105. ↑ Год без Черномырдина
  106. ↑ Указ президента РФ от 22 ноября 2011 года № 1522 «Об увековечении памяти В. С. Черномырдина»
  107. ↑ Сургутскому филиалу ООО «Газпром переработка» присвоено имя Виктора Черномырдина
  108. ↑ Сургутский филиал компании «Газпром переработка» получил имя Виктора Черномырдина
  109. ↑ «Памяти Виктора Степановича Черномырдина». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  110. ↑ «Александр Сало на юбилее Чёрного Отрога». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 30-ին.
  111. ↑ Сургутский завод стабилизации конденсата вспомнил, в честь кого назван(չաշխատող հղում)
  112. ↑ В Оренбурге поставили памятник Черномырдину
  113. ↑ 1 марта 2013 года Банк России выпускает в обращение памятные монеты из драгоценных металлов
  114. ↑ На почте состоялось торжественное гашение марки в честь знаменитого земляка оренбуржцев Виктора Черномырдина
  115. ↑ «Первый в Оренбуржье именной избирательный участок — имени В. С. Черномырдина». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 14-ին.
  116. ↑ Мемориальную доску Черномырдину открыли в Москве в день его 75-летия
  117. ↑ «Скоростные теплоходы «Рэм Вяхирев» и «Виктор Черномырдин» выходят на ямальские маршруты». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  118. ↑ «Распоряжение Президента РФ от 22 декабря 2014 года № 405-рп «О дополнительных мерах по увековечению памяти В. С. Черномырдина»». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  119. ↑ «Памяти выдающихся выпускников». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  120. ↑ «В Петербурге спустили на воду ледокол «Виктор Черномырдин»». «Фонтанка» — петербургская интернет-газета. 2016 թ․ դեկտեմբերի 30. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  121. ↑ «В оренбургском селе Черный Отрог открыли памятник Виктору Черномырдину». ТАСС. 2019 թ․ նոյեմբերի 2.

Գրականություն խմբագրել

  • Бабичев В., Пашков Б. Виктор Черномырдин. — М.: Молодая гвардия, 1998. — 223 с.
  • Белянин А. О.Так говорил Черномырдин: о себе, о жизни, о России. — М.: Эксмо, 2011. — 176 с. — ISBN 978-5-699-47163-8.
  • Виктор Степанович Черномырдин: 65-летию посвящается: Фотоальбом. — М.: «КОЛОР ЛАЙФ», 2003. — 120 с.
  • Виктор Черномырдин. «Хотели как лучше…» — «Грани-Т», 2009. — 200 с. — ISBN 978-966-465-229-9.
  • Виктор Черномырдин в Якутии: Визит Председателя Правительства Российской Федерации В. С. Черномырдина в Республику Саха (Якутия), 14-15 июля 1995 г. — Якутск: Сахаполиграфиздат, 1995. — 47 с. — ISBN 5-85259-087-8.
  • Гамов А. П. Хотели как лучше…: Девятнадцать вечеров с Виктором Черномырдиным, или Как рождались крылатые слова эпохи. — Харьков: Фолио, 2007. — 159 с. — ISBN 978-966-03-3801-2
  • Гамов А. П. Хотели как лучше… Девятнадцать вечеров с Виктором Черномырдиным, или Как рождались крылатые слова эпохи. — М.: Международные отношения; ЧеРо, 2008. — 239 с. — ISBN 978-5-7133-1288-6, ISBN 978-5-88711-321-0.
  • Захарова О. Ю. Виктор Степанович Черномырдин. Страницы биографии. — Симферополь: Бизнес-Информ, 2010. — 44 с. — ISBN 978-966-648-262-7.
  • Земляк / Под ред. В. В. Елагина. — Оренбург: Оренбургское книжное издательство, 1998. — 160 с. — ISBN 5-88788-034-1.
  • Как Черномырдин спасал Россию / Под ред. В. Дорофеева; ред.-сост.: А. Соловьёв, В. Башкирова. — М.: Коммерсантъ: Эксмо, 2011. — 352 с. — ISBN 978-5-699-47008-2.
  • Самсонадзе Н. И. Валентина Черномырдина: «Дни золотые…» / Под ред. С. Н. Черномырдиной. — М.: Историко-мемориальный музей Виктора Степановича Черномырдина, 2012. — 216 с. — ISBN 978-5-905681-01-1. + 1 CD-ROM. — Валентина Черномырдина: «Дни золотые…»
  • Сын ковыльных степей. Памяти Виктора Степановича Черномырдина / Авторы-составители: В. С. Рябов, В. В. Шабрин. — Оренбург: «Печатный дом „Димур“», 2011. — 120 с.
  • Мезенцева Е. Черномырдин. — М.: Фолио, 2011. — 64 с. — ISBN 978-966-03-5717-4.
  • Черномырдин В. С. Время выбрало нас. — М.: Художественная литература, 2011. — 252 с. — ISBN 978-5-280-03500-3.
  • Черномырдин В. С. «Вызов». — М.: Издательство «Московский писатель»; Академия поэзии, 2003. — 616 с. — ISBN 5-93670-024-0.
  • Черномырдин В. С. Исследование и разработка технологии процесса очистки природного газа от органических соединений серы: Автореф. дис. на соиск. учён. степ. к. т. н. — М.: ВНИИГАЗ, 1981. — 23 с.
  • Черномырдин В. С. Красный директор. 1938—1990: мемуары / В. С. Черномырдин. — М.: АНО «Музей В. С. Черномырдина», 2013. — 240 с., ил. — ISBN 978-5-905681-03-5.
  • Черномырдин В. С. Народный премьер. 1990—1998: мемуары / В. С. Черномырдин. — М.: АНО «Музей В. С. Черномырдина», 2013. — 496 с., ил. — ISBN 978-5-905681-04-2.
  • Черномырдин В. С. Политический тяжеловес. 1998—2010: мемуары / В. С. Черномырдин. — М.: АНО «Музей В. С. Черномырдина», 2013. — 296 с., ил. — ISBN 978-5-905681-05-9.
  • Черномырдин Виктор Степанович: Визитная карточка политика. — Ростов-на-Дону: «МП КНИГА», 1999. — 168 с. — ISBN 5-86692-133-2.
  • Черномырдин Виктор Степанович: Фотоальбом / Сост. А. Макаров. — М.: АПИ-ГРАФИКА, 1998. — 120 с.
  • Черномырдин и Украина: Фотоальбом. — ТОВ «ВД „Перископ“», 2006. — 192 с. — ISBN 966-8844-13-0.
  • Černomyrdin, Viktor S. Ich glaube an Russland: der russische Ministerpräsident beantwortet Fragen aus Deutschland / Viktor Tschernomyrdin. Aus dem Russ. von Jelena Kleiber. — Berlin: Ed. q, 1994. — 191 S. — ISBN 3-86124-259-1.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիկտոր Չեռնոմիրդին» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վիկտոր_Չեռնոմիրդին&oldid=9458006» էջից