Վամպիր (նկար, Մունկ)

Վամպիր;
տեսակ	գեղանկար
նկարիչ	Էդվարդ Մունկ
տարի	1893
բարձրություն	77,5 սանտիմետր
լայնություն	98,5 սանտիմետր
ուղղություն	էքսպրեսիոնիզմ
նյութ	յուղաներկ և կտավ
գտնվում է	Մունկի թանգարան
հավաքածու	Մունկի թանգարան
	պատկերված են
	https://munch.emuseum.com//en/objects/4807/vampyr կայք
	Ծանոթագրություններ;
	Vampire by Edvard Munch Վիքիպահեստում

«Վամպիր» (նորվ.՝ Vampyr), հայտնի է նաև որպես «Սեր և ցավ» (գերմ.՝ Liebe und Schmerz), նորվեգացի նկարիչ, էքսպրեսիոնիզմի ու սիմվոլիզմի կարկառուն ներկայացուցիչ Էդվարդ Մունկի կտավներից։ Այս ստեղծագործությունը հեղինակը վրձնել է 1893 թվականին։ Այս կտավը ստեղծվել է հընթացս «Կյանքի ֆրիզ» ժամանակահատվածի։ Այսօր պահպանվում և ցուցադրվում է Օսլոյի Էդվարդ Մունկի թանգարանում:

Պատմություն խմբագրել

«Վամպիր» ստեղծագործության մեջ Էդվարդ Մունկը նկարել է շիկահեր մի կնոջ, ով գրկել է խոնարհված մի տղամարդու։ Տղամարդու դեմքը կնոջ կրծքերին է և միայն կողքից է նա երևում։ Կինը շրթունքներով տղամարդու պարանոցն է համբուրում։ Այսպիսի սյուժեն երկակի իմաստներով է հանդես գալիս.

Կինը գրկելով՝ մխիթարում է իր սիրեցյալ տղամարդուն
Փորձում է սնվել տղամարդու կենսական ուժերով՝ ինչպես որ արյունածուծ վամպիրները։

Մունկի արվեստի գիտակներն ու հետազոտողները հանգում են այն եզրակացության, որ «Վամպիր» ստեղծագործությունում պատկերված է վառ արտահայտված «Մադոննայի և պոռնիկի» կոմպլեքս-զուգակցությունը և վախը կանացի սկզբի հանդեպ։ Ի դեպ այս կոմպլեքսը Էդվարդ Մունկի շատ այլ ստեղծագործություններում է երևում, որի վառ օրինակը համարվում է «Տիրամայրը»։

Մունկի մասին իր հիշողություններում Ռոլֆ Սփենսերը հիշում է հետևյալ խոսքերը, որոնք Մունկը ասել է նոր ամուսնացած ընտանեկան զույգին. «Նա դարձավ կարծես մի շիլա։ Նա պետք է շատ շտապ ազատվեր կնոջ բանտարկող ձեռքերից։ Նա կպավ կնոջ կրծքերին՝ կինը սարսափելի էր։ Իսկ տղամարդու աչքերը դատարկ են, իսկ դեմքը՝ մոխրագույն»։ Այս քաղվածքը բավականին մանրամասնորեն նկարագրում է կտավի սյուժեն^[2]։ Գոյություն ունի ևս մեկ քաղվածք (Էդվարդ Մունկի օրագրերից վերցված), որը հրապարակել է Մունկի թանգարանի պաշտոնական կայքը։ Ըստ կայքի Ռոլֆ Սփենսերի խոսքերը նմանություններ ունեն իրենց քաղվածքի հետ, սակայն տարբերությունները մեծ են՝ այն է. «Նա խոնարհեց գլուխը կնոջ կրծքերին։ նա զգաց, թե ինչպես է արյունը հոսում կնոջ արյունատար անոթներում։ Լսում էր կնոջ սրտի բոլոր զարկերը։ Տղամարդը զգաց կնոջ շրթունքների հակումը իր պարանոցին, որի պատճառով ամբողջ մարմնով մեկ դող անցավ ու ծնվեց ցանկասիրություն և տղամարդը կնոջը ավելի մոտ բերեց իրեն»^[3]։

Նկարագիր խմբագրել

«Վամպիր» ստեղծագործության մեջ տղամարդու կերպարի համար որպես բնորդ հանդես է եկել գերմանա-շվեդա-ֆիննական գրող, դրամատուրգ, սցենարիստ Ադոլֆ Պաուլը։ Իսկ կինը հատուկ վարձված մի մոդել էր։ Ադոլֆ Պաուլը հիշում է, որ նկարի ստեղծման շարժառիթը Մունկի մոտ ինքնաբերական է առաջացել։ Նա հիշում է, որի մի անգամ հյուր է գնում Էդվարդ Մունկի մոտ, երբ նկարիչը ստեղծագործում էր. «Նա նկարում էր...մոդելին...կրակե-շիկակարմիր մազերով, որոնք թափվել էին հոլանի ուսերին, կարծես արյուն լինեին։ -Կանգնի՛ր,- հրամայեց ինձ Էդվարդ Մունկը,- գնա նրա մոտ ու ծունկի իջիր,- հրամայեց նա,- կախի՛ր գլուխդ նրա դիմաց։ -Կինը առաջ եկավ դեպի ինձ և փաթաթվելով՝ շուրթերը բերեց դեմի պարանոցս և վարսերով պարուրեց ինձ։ Մունկը սկսեց նկարել և արդյունքում ծնվեց նրա «Վամպիր» ստեղծագործությունը»^[4]։

Առաջին անգամ Էդվարդ Մունկի «Վամպիր» ստեղծագործությունը հասարակության համար ցուցադրվեց 1893 թվականի աշնանը՝ «Սեր և ցավ» վերնագրով։ իսկ նկարի «Վամպիր» անվանումը պատկանում է Ստանիսլավ Պշիբևսկուն։

Ինչպես Մունկի շատ նկարներ, այնպես էլ «Վամպիր» ստեղծագործությունը բազմաթիվ անգամներ է նկարվել ու վերանկարվել։ Նկարիչը կատարել է նաև գրաֆիկական աշխատանքներ այս նկարի հիման վրա։ Գոյություն ունի նաև «Վամպիր» ստեղծագործության վիմագրությունը։

Հետաքրքիր փաստեր խմբագրել

1988 թվականի փետրվարին «Վամպիր» ստեղծագործության կրկնօրինակներից մեկը գողացան Մունկի թանգարանից։ Սակայն, բարեբախտաբար, այն գտնվեց նույն տարվա մեջ և հետ բերվեց թանգարան։
2008 թվականին այս կտավի 4-րդ՝ ավելի ուշ ստեղծած տարբերակը վաճառքի հանվեց անգլիական Սոթբիս աճուրդի տան կողմից։ Արդյունքում այն վայրկյանների ընթացքում վաճառվեց 38.2 միլիոն ամերիկյան դոլարով։ Դա այդ պահին Մունկի նկարների համար ամենաբարձր գինն էր^[5]։