Վիքիպեդիա

Վահագն Դավթյան

հայ լեզվաբան, թարգմանիչ, բանաստեղծ, գրող
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Դավթյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Վահագն Արմենակի Դավթյան (օգոստոսի 15, 1922(1922-08-15)[1][2][3], Արաբկիր, Խարբերդի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն[2][3] - փետրվարի 21, 1996(1996-02-21), Երևան, Հայաստան), հայ բանաստեղծ, հրապարակախոս, թարգմանիչ, դրամատուրգ։ Հայկական ԽՍՀ 1977 թվականի պետական մրցանակի դափնեկիր («Կոմունիստները» բանաստեղծության և «Տաղարան» բանաստեղծությունների շարքի համար), Չարենցի անվան մրցանակի դափնեկիր (1979)։ ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ։ Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս (1996)[4]։ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1949 թվականից։

Վահագն Դավթյան
Ծնվել էօգոստոսի 15, 1922(1922-08-15)[1][2][3]
ԾննդավայրԱրաբկիր, Խարբերդի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն[2][3]
Վախճանվել էփետրվարի 21, 1996(1996-02-21) (73 տարեկան)
Վախճանի վայրԵրևան, Հայաստան
ԳերեզմանԳերեզման Վահագն Դավթյանի
Մասնագիտությունբանաստեղծ, թարգմանիչ, հրապարակախոս, հասարակական գործիչ և խմբագիր
Լեզուհայերեն
Ազգությունհայ
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Հայաստան
ԿրթությունԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետ (1948)[2]
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ Գրողների միություն և ՀՀ ԳԱԱ[3]
ԿուսակցությունԽՄԿԿ[2]
ԱշխատավայրԳրական թերթ[2], Հայրենիքի ձայն[2] և Սփյուռքահայության հետ մշակութային կապի կոմիտե[2]
Պարգևներ
Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան «Պատվո նշան» շքանշան «Աշխատանքային գերազանցության համար» մեդալ
և Հայկական ԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ
Վահագն Դավթյան Վիքիքաղվածքում
Վահագն Դավթյան Վիքիդարանում
 Vahagn Davtyan Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

 
Վահագն Դավթյանի հուշարձանը Արաբկիրում, քանդակագործ՝ Լևոն Թոքմաջյան

Ծնվել է 1922 թվականին Արաբկիրում (Արևմտյան Հայաստան), որը ծվարած է Եփրատի ափին գտնվող Ոսկեգետակի մոտ։ 4 տարեկան է եղել, երբ Տրապիզոնից նավով գաղթել են և ժամանակավորապես հաստատվել Կրասնոդարում։ Գաղթական արաբկիրցիները 1930-ական թվականներին եկել և Երևանում հիմնել են նոր Արաբկիր թաղամասը։ Այդ մասին իմանալով՝ 1932 թվականին մոր և քրոջ հետ վերադառնում և հաստատվում են Երևանում, հայրը ավելի ուշ միանում է իրենց, քանի որ Կրասնոդարում փռապան էր և օգնում էր ընտանիքին։

Դպրոցն ավարտելուց հետո ուղարկել են բանակ, անմիջապես սկսվել է երկրորդ համաշխարհային պատերազմը։ Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին, վիրավորվել է և վերադարձել տուն, ընդունվել համալսարան։ 1948 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանը։ Եղել է «Ավանգարդ» թերթի աշխատակից՝ 1945-1954 թվականներին, «Գրական թերթի» պատասխանատու քարտուղար՝ 1954-1962 թվականներին, գլխավոր խմբագիր՝ 1962-1965 թվականներին, «Հայրենիքի ձայն» թերթի հիմնադիր-գլխավոր խմբագիր՝ 1965-1967 թվականներին, Սփյուռքահայության հետ մշակութային կապի կոմիտեի նախագահի տեղակալ՝ 1967-1981 թվականներին, «Սովետական Հայաստան» (1989 թվականից՝ «Վերածնված Հայաստան») ամսագրի գլխավոր խմբագիր՝ 1981-1990 թվականներին, Հայաստանի գրողների միության նախագահ՝ 1991-1994 թվականներին, Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի թղթակից անդամ՝ 1986 թվականին, ակադեմիկոս՝ 1996 թվականին։ Մահացել է 1996 թվականի փետրվարի 21-ին Երևանում, աճյունն ամփոփած է Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում[5][6]։ ԽՄԿԿ անդամ 1953 թվականից։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Մոտ 40 բանաստեղծական ժողովածուի, գրական- հրապարակախոսական հոդվածների 2 գրքի, մամուլում տպագրված մոտ 1000 հոդվածի, գրախոսությունների, էսսեների, հուշագրությունների հեղինակ է։ Վահագն Դավթյանի ստեղծագործությունները սկսել են տպագրվել 1935 թվականից։ Թարգմանել է Ա. Ս. Պուշկինի, Ս. Ա. Եսենինի, Ա. Բլոկի, Շ. Պետեֆիի, Ռոբերտ Բըրնսի, Ռուդաքի, Մեժելայտիս, Ա. Կիրակոսյանի և այլոց բանաստեղծություններից։

Հիշատակ խմբագրել

Վահագն Դավթյանի անունով է կոչվում Երևանի թիվ 149 դպրոցը և Արաբկիրի այգին, որտեղ տեղադրված է բանաստեղծի հուշարձանը։ Արաբկիր վարչական շրջանում Դավթյանի անունով է կոչվել նաև փողոց։ 2012 թվականին Երևանի Արաբկիր համայնքի Նաիրի Զարյանի փողոցի 80 հասցեում բացվել է Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը[7]։

1976 թվականին գեղանկարիչ Հրանտ Ստեփանյանը վրձնել է Վահագն Դավթյանի դիմանկարը, որը գտնվում է Չարենցի անվան արվեստի և գրականության թանգարանում։

 
Վահագն Դավթյանի գերեզմանը Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում
 
Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը Երևանի Արաբկիր վարչական շրջանի Նաիրի Զարյան 80 հացեում

Պարգևներ խմբագրել

  • «Հայրենական պատերազմի երկրորդ աստիճանի» շքանշան
  • ՀԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ
  • «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» շքանշան
  • «Պատվո նշան» շքանշան
  • Հայաստանի պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր
  • Չարենցի անվան մրցանակի դափնեկիր

Երկերի մատենագիտություն խմբագրել

  • Առաջին սեր, Երևան, 1947, 64 էջ։
  • Աշխարհի առավոտը, Երևան, 1950, 142 էջ։
  • Ճանապարհ սրտի միջով, Երևան, 1955, 72 էջ։
  • Լուսաբացը լեռներում, Երևան, 1957, 228 էջ։
  • Թոնդրակեցիներ, Երևան, 1961, 196 էջ։
  • Թոնդրակեցիներ, Թեհրան, 1962, 169 էջ։
  • Ամառային ամպրոպ, Երևան, 1964, 384 էջ։
  • ...Բայց ծնուեցի, Պէյրութ, 1965, 48 էջ։
  • Գինու երգը, Երևան, 1966, 192 էջ։
  • Ծուխ ծխանի, Երևան, 1969, 239 էջ։
  • Անկեզ մորենի, Երևան, 1972, 256 էջ։
  • Երկերի ժողովածու 2 հատորով, հատ. 1. Բանաստեղծություններ, Երևան, 1973, 440 էջ։
  • Երկերի ժողովածու 2 հատորով, հատ. 2. Պոեմներ, Երևան, 1975, 288 էջ։
  • Զուգահեռ ճանապարհ (հուշագրություններ, ուղեգրություններ, հրապարակախոսություն), Երևան, 1976, 404 էջ։
  • Կապույտ գիրք, Երևան, 1978, 356 էջ։
  • Բարի հսկան (հանդիպումներ Վիլյամ Սարոյանի հետ), Երևան, 1979, 208 էջ։
  • Լույսն իբրև հաց (հատընտիր), Երևան, 1980, 196 էջ։
  • Ասք սիրո, Երևան, 1982, 460 էջ։
  • Լույս առավոտի, Երևան, 1984, 216 էջ։
  • Երկեր, 2 հատորով, հատ. 1. Բանաստեղծություններ, Երևան, 1985, 448 էջ։
  • Երկեր, 2 հատորով, հատ. 2. Պոեմներ, Երևան, 1985, 424 էջ։
  • Անքնություն, Երևան, 1987, 350 էջ։
  • Ծննդավայր, Երևան, 1988[8], 144 էջ։
  • Հայերգություն, Երևան, 1988, 237 էջ։
  • Ի սկզբանե էր Բանն (հոդվածներ, էսսեներ), Երևան, 1989, 606 էջ։
  • Հայաստան 88, Երևան, 1991, 64 էջ։
  • Համառոտ պատմություն հայոց, Երևան, 1992, 86 էջ։
  • Գիրք ողբի և գովքի, Երևան, 1994, 52 էջ։
  • Հողմաշունչ գիշերներ, Երևան, 1995, 126 էջ։
  • Անխորագիր (հուշագրություն - էսսե), Երևան, 2003, 164 էջ[9]։
  • Օրհնության նվագներ, Երևան, 2003, 158 էջ[10]։
  • Արևոտ հովիտ, Երևան, 2007, 248 էջ։
  • Հայերգություն, Երևան, 2008, 240 էջ։
  • Ընտրանի, Երևան, 2012, 192 էջ։
  • Անխորագիր (վիպակ - էսսե), 2-րդ հրտ., Երևան, 2017, 207 էջ։
  • Համառոտ պատմություն հայոց, 2-րդ հրտ., Երևան, 2017, 111 էջ։
  • Աստղ ու ցորեն (Ընտրանի), Երևան, 2018, 776 էջ։
  • Բարի հսկան, 2-րդ հրտ., Երևան, 2021, 176 էջ[11]։
Գրքեր Վահագն Դավթյանի թարգմանությամբ
  Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում
  • Շչիպաչով Ստեփան, Հատընտիր, Երևան, Հայպետհրատ, 1951, 203 էջ։
  • Հիքմեթ Նազիմ, Զոյա, Երևան, Հայպետհրատ, 1951, 16 էջ։
  • Նայդենովա Նինա, Ես շատ գործեր ունեմ, Երևան, Հայպետհրատ, 1953, 28 էջ։
  • Մարշակ Ս., Ձախորդ վարպետը, Երևան, Հայպետհրատ, 1956, 15 էջ։
  • Պետեֆի Շանդոր, Բանաստեղծություններ, Երևան, Հայպետհրատ, 1957, 198 էջ։
  • Եսենին Սերգեյ, Հատընտիր (ժողովածուի բանաստեղծությունների մի մասը թարգմանել է Վ. Դավթյանը), Երևան, Հայպետհրատ, 1961, 397 էջ։
  • Կիրակոսյան, Ալիսիա, Արմատ և Էություն, (1967 թ.), (1971 թ.)
  • Ռոբերտ Ռոժդեստվենսկի (1975 թ.)
  • Ռոբերտ Բյորնս, Իմ սիրտը լեռներում է (1977)
  • Է․ Մեժելայտիս, Քարե գինի (1980 թվական)
  • Շանդոր Պետեֆի (1981 թվական)
  • Աստղային ձայներ (թարգմանությունների ժողովածու) (1983 թվական)
  • Արյունոտ Հարսանիք, Գարսիա Լորկա (1986 թվական)
  • Ռուդաքի (1995 թվական)

* Դավթյանը օտար լեզուներով

  • Рассвет в горах (1960 թվական)
  • Летний зной (1960 թվական)
  • Poème d'amour et d'épée (1974)
  • Неопалимая купина (1980 թվական)
  • Свет как хлеб (1981 թվական)
  • Libro Azul (1981 թվական)
  • Сказания о любви (1984 թվական)
  • Ռեքվիեմ՝
    • լիտվերեն (1980 թվական)
    • իսպաներեն (1981 թվական),
    • ռուսերեն (1981 թվական),
    • գերմաներեն (1986 թվական),
    • ֆրանսերեն(1986 թվական),
    • արաբերեն (1996 թվական),
    • վրացերեն (2015 թվական)

Մամուլ խմբագրել

  • Ծարավ։ «Գարուն», 1967, № 1։

Գրականություն խմբագրել

  • Հենրիկ Գալստյան, Վահագն Դավթյանի պոեզիան, Երևան,1978
  • Ժենյա Քալանթարյան, Վահագն Դավթյան, Երևան,1991
  • Լևոն Հայրապետյան,Վահագն Դավթյանի խոսքարվեստը, Երևան,1999
  • Անցողիկն ու հավիտենականը, Վահագն Դավթյանի հիշատակին, կազմող՝ Ս․ Յուզբաշյան, խմբ․՝ Գ․ Ջանիկյան, Երևան, 2005
  • Դավիթ Գասպարյան, Վահագն Դավթյան, Երևան, 2007
  • Սեյրան Գրիգորյան, Վահագն Դավթյանի պոեմները, Երևան, 2021 [1]

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Давтян Ваагн Арменакович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
  4. ↑ «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ». Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 12-ին.
  5. ↑ «Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր առաջին, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007։
  6. ↑ «Դավթյան Վահագն | armenianlanguage.am». www.armenianlanguage.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 25-ին.
  7. ↑ Բացվել է Վահագն Դավթյանի հուշատախտակը
  8. ↑ Դավթյան, Վահագն Արմենակի (1988). Ծննդավայր։ Բանաստեղծություններ և պոեմ. Լույս. ISBN 9785545000692.
  9. ↑ Դավթյան, Vahagn Davtyan; Վահագն (2014 թ․ ապրիլի 16). Ankhoragir; Անխորագիր։ Memoirs – Essay; Հուշագրություններ-էսսե. Armenian eBooks Initiative.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  10. ↑ Դավթյան, Վահագն Արմենակի (2003). Օրհնության նվագներ։ Բանաստեղծւթյուններ. ՀԳՄ հրատ. ISBN 9789994134083.
  11. ↑ «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Վահագն Դավթյան». Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 12-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վահագն Դավթյան» հոդվածին։
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վահագն Դավթյան» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վահագն Դավթյան» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 299)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վահագն_Դավթյան&oldid=9810350» էջից