Վիքիպեդիա

Սիրտ-թոքային վերակենդանացում

Անհետաձգելի գործողություն է, որը կատարվում է սրտի կանգի ժամանակ։

Սիրտ-թոքային վերակենդանացում (ՍԹՎ), անհետաձգելի գործողություն, որը զուգակցվում է կրծքավանդակի սեղմումներով և թոքերի արհեստական օդափոխությամ, փորձելու համար պահպանել ուղեղի ֆունցիան մինչև չձեռնարկվեն այլ միջոցառումներ վերականգնելու համար սրտի և շնչառականակ համակարգի աշխատանքները հիվանդների մոտ, ում մոտ արձանագրվել է սրտի կանգ։ Խորհուրդ է տրվում այն մարդկանց ովքեր անարձագանք են առանց շնչառության, օրինակի համար ագոնալ շնչառություն[1]։

Սիրտ-թոքային վերակենդանացում
ՍԹՎ-ն իրականացվում է բժշկական պատրաստության մանեկենի վրա
Ենթադասվերակենդանացում և առաջին օգնություն
ՄասնագիտությունՍրտաբանություն
MeSHD016887
OPS-301Կաղապար:OPS301
MedlinePlus000010
eMedicine1344081

Սիրտ-թոքային վերակենդանացումն ներառում է կրծքավանդակի սեղմում մեծահասակների համար `5 սմ-ից մինչև 6 սմ խորությամբ և րոպեում առնվազն 100-ից 120 չափով[2]։ Փրկարարը կարող է ապահովել նաև արհեստական օդափոխություն ` ներփչելով օդը հիվանդի բերանի կամ քթի մեջ (բերան բերան վերակենդանացում) կամ սարքերի օգտագործելով, որը օդը մղում է հիվանդի թոքերը (մեխանիկական օդափոխություն)։ Ներկայիս առաջարկությունները շեշտը դնում են կրծքավանդակի վաղ և բարձրորակ սեղմման վրա արհեստական օդափոխության նկատմամբ, պարզեցված Սիրտ-թոքային վերակենդանացման մեթոդը, որը ներառում է կրծքավանդակի սեղմում, առաջարկվում է միայն անփորձ փրկարարների համար[3]։ Սակայն երեխաների մոտ միայն սեղմում կատարելը կարող է հանգեցնել վատ արդյունքների, քանի որ երեխաների մոտ խնդիրը սովորաբար առաջանում է շնչառական համակարգից, այլ ոչ թե սրտի խնդիրներից[1]։ Կրծքավանդակի սեղմումը ներփչումների հարաբերակցությամբ մեծահասակների մոտ սահմանվում է 30 և 2։

Միայն սիրտ-թոքային վերակենդանացումով հավանականությունը փոքր է, որ սիրտը կգործակվի։ Դրա հիմնական նպատակն է վերականգնել թթվածնի և արյան մասնակի հոսքը դեպի ուղեղ և սիրտ։ Նպատակը հյուսվածքների մահը հետաձգելն է և հնարավորինս երկարացնել ժամանակը հաջող վերակենդանացում կատարելու համար ՝ առանց ուղեղի մշտական վնասվածքների։ Սովորաբար սրտային ռիթմի վերականգնման համար անհրաժեշտ է դեֆիբրիլյացիա կատարել։ Դեֆիբրիլյացիան արդյունավետ է միայն սրտի որոշակի ռիթմերի համար, մասնավորապես ՝ փորոքային ֆիբրիլացիա կամ անիմպուլս փորոքային տախիկարդիա, այլ ոչ թե ասիստոլիայի կամ անիմպուլս էլեկտրական ակտիվության համար։ Վաղ շոկը անհրաժեշտության դեպքում խորհուրդ է տրվում։ Ընդհանուր առմամբ, Սիրտ-թոքային վերակենդանացումը շարունակվում է այնքան ժամանակ, մինչև անձը չունի ինքնաբուխ շրջանառության վերադարձ կամ հայտարարվի մահացած[4]։

Բժշկական կիրառում խմբագրել

 
Կրծքավանդակի սեղմում րոպեում 100 անգամ





 

Սրտի կանգի պատճառները[5]      Սրտի իշեմիա (60%)     Սրտամկանի հիվանդություններ (4%)     Սրտի բնածին հիվանդություններ (6%)     Ռիթմի և անցկացման խանգարումներ (8%)     Սրտի տամպոնադա (4%)     Ոչ սրտային պատճառներ (18%)

Սիրտ-թոքային վերակենդանացում ցուցված է յուրաքանչյուր մարդու, ով չի արձագանքում և ունի շրչառության կանգ կամ ագոնալ շնչառություն, այդ ընդացքւմ ամենանայն հավանականությամբ հիվանդը ունի սրտի կանգ[6]:S643։ Եթե մարդը դեռ ունի պուլս,բայց բացակայում է շնչառությունը, արհեստական շնչառությունը կարող է լինել ավելի համապատասխան, սակայն դժվարությունների պատճառով, որին բախվում են մարդու պուլսի առկայությունը կամ բացակայությունը որոշելու ընթացքում ուղեցույցները ասում են, որ սովորական մարդիկ չպետք է ստուգեն պուլսը, պետք է կատարեն Սիրտ-թոքային վերակենդանացում մինչև պրոֆեցիոնալները հետագայում կստուգեն պուլսի առկայությունը[7]։ Սրտի կանգով հիվանդներին, որը առաջացել է սրտի տրավմայից, ՍԹՎ-ն անօգուտ է բայց խորհուրդ է տրվում[8]։ Հիմքում ընկած պատճառը շտկելը, ինչպիսին է լարվածության պնևմոթորաքսը կամ պերիարդի տամպոնադան, կարող է օգնել[8]։

Սիրտ-թոքային վերակենդանացում

Արդյունավետություն խմբագրել

Սիրտ-թոքային վերակենդանացումը օքսիդացնում է մարմինը և ուղեղը ՝ դեֆիբրիլյացիայի և կյանքի առաջատար աջակցության համար։ Նույնիսկ «ոչ շոկային» ռիթմի դեպքում, ինչպիսին է առանց պուլս էլեկտրական ակտիվությունը, որտեղ դեֆիբրիլացիան ցուցված չէ, արդյունավետ ՍԹՎ-ն ոչ պակաս կարևոր է։ Միայն ՍԹՎ կարալու դեպքում կունենանք քիչ ամբողջական վերականգնման դեպքեր, սակայն արդյունքները առանց ՍԹՎ հավասրապես մահացու են[9]։

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ անհապաղ ՍԹՎ-ն, որին հաջորդում է դեֆիբրիլյացիան 3-5 րոպեի ընթացքում հանկարծակի առաջացած Փորոքային ֆիբրիլյացիայի ժամանակ կտրուկ բարելավում է ապրելիությունը։ Այնպիսի քաղաքներում, ինչպիսիք են Սիեթլը, որտեղ ՍԹՎ- ի դասընթացները լայն տարածում ունեն, և Շտապ օգնության անձնակազմի կողմից դեֆիբրիլյացիան հետևում է արագորեն, ապրելիության մակարդակը բոլոր պատճառների համար կազմում է մոտ 20 տոկոս, իսկ մինչև 57 տոկոս ՝ եթե «շոկային» ռիթմ է արձանագրվում[10]։ Նյու Յորքի նման քաղաքներում, առանց այդ առավելությունների, ապրելիության մակարդակը կազմում է ընդամենը 5 տոկոս, եթե արձանագրվում է «շոկային» ռիթմ[11]։

Նմանապես, հոսպիտալային ՍԹՎ-ն ավելի հաջող է դառնում, երբ «շոկային» ռիթմը ականատես են լինում կամ գտնվում են Ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքում կամ սրտի մոնիտորներ ունեցող հիվանդների մոտ, որտեղ անմիջապես նկատվում են «շոկային» ռիթմը[12][13]։

Մեծահասակների արդյունքները `Սիրտ-թոքային վերակենդանցումից հետո
ՍԹՎ ԱՄՆ հիվանդանոցներում ԱՄՆ, ՍԹՎ հիվանդանոցներից դուրս[14]
Ընդհանուր Աղբյոր ՍԹՎ, երբ ՍԹՎ կատարվել է ականատեսի կողմից դեֆիբրիլյատորի կիրառմամբ Բոլոր արձանագրված ՍԹՎ դեպքերը, ականատեսի կողմից դեֆիբրիլյատորի կիրառմամբ կամ առանց Չարձանագրված ՍԹՎ- դեպքերը Ընդհանուր արտահիվանդանոցային դեպքեր
Սպոնտան շրջանառության վերադարձ
2018 49% 41.9% 20.6% 31.3%
Գոյատևումը մինչև հիվանդանոցից դուրս գրումը
2018 35% 16.2% 4.4% 10.4%
2017 25.6% page e381,e390, 2019 AHA[15] 33% 16.4% 4.6% 10.4%
2016 26.4% p.e365, 2018 AHA 32% 17.0% 4.7% 10.8%
2015 23.8% page e471, 2017 AHA[16] 32% 16.7% 4.6% 10.6%
2014 24.8% page e270, 2016 AHA[17] 32% 16.7% 4.9% 10.8%
2013 16.8% 4.7% 10.8%
2012
2011 22.7% p. 499, 2014 AHA[18]
2010
2009 18.6% p. 12, Girotra supplement[19]
2008 19.4% [19]
2007 17.5% [19]
2006 17.2% [19]
2005 17.0% [19]
2004 16.1% [19]
2003 15.1% [19]
2002 15.9% [19]
2001 15.7% [19]
2000 13.7% [19]

Մեծահասակների մոտ, միայն կծքավանդակի սեղմումը վկաների կողմից, կարծես, ավելի լավ է, քան արհեստական շնչառությամբ կրծքավանդակի սեղմումը զուգակցված[20]։ Միայն կծքավանդակի սեղմում պարունակող ՍԹՎ-ն կարող է ավելի քիչ արդյունավետ լինել երեխաների մոտ, քան մեծահասակների մոտ, քանի որ երեխաների մոտ սրտի կանգը ամենայն հավանականությամբ, ունի ոչ սրտանոթային պատճառ։ 2010 թ.-ին երեխաների մոտ սրտաի կանգի հեռանկարային ուսումնասիրության ընթացքում (1–17 տարեկան) ոչ սրտային պատճառներով կանգերի համար, սովորական ՍԹՎ-ի օգտագործումը արհեստական շնչառության հետ հիվանդների բարենպաստ նյարդաբանական արդյունք տվեց մեկ ամսվա ընթացքում ավելի հաճախ, քան միայն սեղմմամբ ՍԹՎ-ի ժամանակ։ Այս խմբում սրտանոթային պատճառներով կանգերի համար երկու տեխնիկայի միջև տարբերություն չի եղել[21]։ Սա համահունչ է Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի ուղեցույցներին ծնողների համար[22]։

Վերապատրաստավծ փրկարարների կողմից կատարված 30 կրծքային սեղմումը, որից հետո 2 անգամ ներփչում դեպի հիվադնի շնչառական համակարգ(արհեստական շնչառություն) տալիս են ավելի լավ արդյունք, քան անընդհատ կրծքի սեղմումները զուգակցած ժամանակ առ ժամանակ արհեստական շնչառությամբ[20]։

Ածխածնի երկօքսիդի վերջնական չափումը ՍԹՎ-ի ընթացքում ցույց է տալսի սրտի արտամղումը[23] և կարող է կանխատեսել Սպոնատան շրջանառության վերականգնման հնարավորությունները[24]։

ՍԹՎ-ով վերապրածների 59% -ը ապրել է ավելի քան մեկ տարի; 44% -ը ապրել է ավելի քան 3 տարի ՝ հիմնվելով 2000-2008 թվականներին կատարված ՍԹՎ-ի ուսումնասիրության վրա[25]։

Հետևանքներ խմբագրել

ՍԹՎ-ի կատարումը խորհուրդ է տրվում որպես վերջին միջոցառում, երբ մարդը չի շնչում և հետևաբար կմահանա առանց դրա։

Ապրելիությունը- 2017-ին ԱՄՆ հիվանդանոցներում հիվանդների 26% -ը, ովքեր ստացել են ՍԹՎ, ապրել են մինչև հիվանդանոցից դուրս գրվելը[26]:e381, e390։ [27]։ 2017-ին ԱՄՆ-ում, հիվանդանոցներից դուրս, մարդկանց 16% -ը, որոնք սրտի կանգ են ունեցել և ցուցաբերվել է ՍԹՎ ապրել են մինչև հիվանդանոցից դուրս գրվելը[28]։

2003 թվականից սկսցած տարածված է ՍԹՎ-ից հետո հիվանդներին սառեցնելը[29] և այլ բարելավումները բարձրացրել են ապրելիությունը և նվազել մտավոր հետամնացությունը։

Օրգանների նվիրաբերում (դոնորություն) խմբագրել

Օրգանների նվիրաբերումը սովորաբար հնարավոր է դառնում ՍԹՎ-ի միջոցով, նույնիսկ եթե ՍԹՎ-ն չի փրկում հիվանդին։ Եթե կա սպոնտան շրջանառության վերադարձ, բոլոր օրգանները կարող են համարվել դոնորության համար։ Եթե հիվանդը չի հասնում մինչև սպոնտան շրջանառության վերադարձ, իսկ ՍԹՎ-ն շարունակվում է այնքան ժամանակ, քանի դեռ չկա վիրաբուժական սենյակ, երիկամները և լյարդը դեռ կարող են համարվել դոնորթության համար[30]։ ԱՄՆ-ում տարեկան 1000 օրգան փոխպատվաստվում է կատարվել այն հիվանդներից, ում կատարել են ՍԹՎ[31]։ Դոնորական օրգանները կարող են վերցվել այն հիվանդների 40% -ից, ովքեր ունեն սպոնտան շրջանառության վերադարձ և հետագայում նրանք ունենում են ուղեղի մահ[32]։ Յուրաքանչյուր դոնորից կարելի է վերցնել մինչև 8 օրգան[33], և միջինում 3 օրգան վերցվում է յուրաքանչյուր հիվանդից, ով օրգաններ է նվիրաբերում[31]։

Մտավոր ունակություններ խմբագրել

Մտավոր ունակությունները մոտավորապես նույնն են վերապրածների համար `ՍԹՎ-ից առաջ և հետո, հիվանդների 89% -ի համար, հիմնվելով ուսումնասիրության վրա, որը կատարվել է ԱՄՆ-ի հիվանդանոցներում 12,500 հիվանդների մոտ 2000-2009 թվականներին[34]։ 1% անցել է կոմատիկ վիճակի։ 5% օգնության կարիք ուներ ամենօրյա առօրյաում։ 5% ուներ որոշ մտավոր խնդիրներ, բայց միևնույն ժամանակ անկախ էր առօրյա գործողություննրը կատարելիս[35]։

Հիվանդանոցներից դուրս ՍԹՎ-ի ուսումնասիրությունը, որը տեղի է ունեցել 2007-2011թթ. Կոպենհագենում 2.504 հիվանդի մոտ, ցույց է տվել, որ վերապրածների 21%-ի մոտ զարգացել է միջին ծանրության մտավոր խնդիրներ, բայց նրանք դեռ անկախ են եղել, իսկ 11% -ի մոտ ծնել է ծանր մտավոր խնդիրներ, ուստի նրանք ամենօրյա օգնության կարիք են զգում։ 2,504 հիվանդներից 2-ը անցել են կոմայի մեջ (հիվանդների 0,1% -ը, կամ 419-ից փրկվածներից 2-ը ՝ 0,5%), և ուսումնասիրությունը չի հետևել, թե որքան են նրանք մնացել կոմայի մեջ[36]։

Մարդկանց մեծ մասը կոմայի մեջ սկսում են վերականգնվել 2-3 շաբաթվա ընթացքում[37]։ Մտավոր խանգարումների վերաբերյալ 2018-ի ուղեցույցներում ասվում է, որ այլևս տեղին չէ օգտագործել «մշտական վեգետատիվ վիճակ» տերմինը[38]։ Մտավոր ունակությունները կարող են շարունակվել բարելավվել նույնիսկ դուրս գրումից վեց ամիս հետո[39] նաև հաջորդող տարիներին[37]։ Երկարաժամկետ խնդիրների համար ուղեղում ձևավորում են վնասված հոտվածները փոխարինելու նոր ուղիներ[40][41]։

Վնասվածքներ խմբագրել

ՍԹՎ-ից վնասվածքները տարբեր են։ Հիվանդների 87% -ը չի տուժել ՍԹՎ-ից հետո[42]։ Ընդհանուր առմամբ, վնասվածքներ են առաջանում հիվանդների 13% -ի մոտ (2009-12թթ. տվյալներով), այդ թվում `կոտրված կրծոսկր կամ կողեր (9%), թոքերի վնասվածքներ (3%) և ներքին արյունահոսություն (3%)[42]։ Այստեղ հաշվարկված ներքին վնասվածքները կարող են ներառել սրտի վնասվածքներ[43], հեմոպերիկարդ[44][45][46], վերին շնչուղիների բարդություններ, որովայնի օրգանների վնասում՝ լյարդի և փայծաղի լորձաթաղանթների վնասում, ճարպային էմբոլիա, թոքային բարդություններ `թոքաբորբ, հեմոթորաքս, թոքի վնասվածքներ.[47][48] Վնասվածքների մեծ մասը չի ազդել խնամքի վրա, ՍԹՎ ստացվողներից միայն 1% -ն է կյանքին սպառնացող վնասվածքներ ստացել[42][48]։

Կոտրված կողերը առկա են 3% դեպքերում[42] նրանց մոտ, ովքեր կենդանի են մնացել մինչև հիվանդանոցից դուրս գրվելը, և հիվանդանոցում մահացողների 15% -ը ՝ միջին 9% -ի չափով (2009-12թթ. տվյալներ)[42] մինչև 8% (1997–99).[49] 2009-12թթ ուսումնասիրություններում վերապրածների 20% -ը 75 տարեկանից բարձր էր[42]։ 1990-ականներին կատարված ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ ՍԹՎ- ով հիվանդների 55% -ը, ովքեր մահացել են նախքան դուրս գրումը, կոտրել էին կողոսկրերը, իսկ 1960-ականներին կատարված ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ 97% -ը, վերապատրաստումներ և փորձի մակարդակները բարելավվել են[50]։ Թոքերի վնասվածքները պատճառվել են հիվանդների 3%-ի մոտ, իսկ այլ 3% -ի մոտ եղել է ներքին արյունահոսություն(2009–12)։

Ոսկրերը բուժվում են 1-2 ամսվա ընթացքում[51] [52]։ Դասընթացների և փորձի մակարդակը բարելավվել է, որը ցույց է տվել 1990-ականների ուսումնասիրությունը, որը հայտնաբերել է 55% կոտրված կողեր `ՍԹի ստացած հիվանդների շրջանում, որոնք մահացել են մինչև դուրս գրումը, իսկ 1960-ականներին կատարված ուսումնասիրությամբ այս ցուցանիչը եղել է 97%[50]։

Ոսկրային աճառը կոտրվում է նաև անհայտ թվով լրացուցիչ դեպքերում, որոնք կարող են հնչել որպես ոսկրերիի կոտրման դեպքեր[53] [54]։

Վնասվածքի տեսակի և հաճախության վրա կարող են ազդել այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են սեռը և տարիքը։ 1999 թ.-ին ավստրիական ուսումնասիրությունը ՍԹՎ-ի մասնին, որը կատարլ են դիակների վրա և օգտագործելվել է մի սարք, որը կրծքավանդակը սեղմում է, այնուհետև դուրս քաշումեց դեպի դուրս, հայտնաբերեց ավելի բարձր հաճախություն կոտրվածքներ կանացի դիակների վրա (9-ը `17-ից), քան տղամարդկանցից (20-ից 2-ը) և հայտնաբերեց ռիսկի աճ կողոսկրերի կոտրվածքների տարիքի աճելու հետ, չնայած նրանք չէին ասում, թե որքան[55]։ Երեխաները և նորածինները ՍԹՎ-ի ընթացքում ունենում են կողոսկրերի կոտրվածքների ցածր ռիսկ, 2% -ից պակաս դեպք, չնայած, երբ դրանք տեղի են ունենում, դրանք սովորաբար լինում են անտերիոր և բազմակի[50][56][57]։

Այն դեպքում, երբ ՍԹՎ-ն սխալմամբ է իրականացվում դեպքի վայրում եղած անձի կողմի մարդու մոտ, ով սրտանոթային խնդիրներ չի ունեցել, շուրջ 2% -ը ստացել է վնասվածքներ (չնայած որ 12% -ը դիսկոմֆորտ է զգացել)[58]։

2004 թ. ակնարկն ասում է. «Կրծքավանդակի վնասվածքն այն գին է, որը արժե վճարել կրծքավանդակի սեղմման օպտիմալ արդյունավետության հասնելու համար։ Զգուշորեն կրծքավանդակի սեղմումը կարող է ոսկորները փրկել առանձին դեպքում, բայց ոչ հիվանդի կյանքը»[50]։

Այլ կողմնակի երևույթներ խմբագրել

Ամենատարածված կողմնակի երևույթը փսխումն է, ինչը պահանջում է մաքրել բերանը, որպեսզի հիվանդները այն չներշնչեն[59]։ ԱՄՆ Քինգ Քաունթրի քաղաքում 1889թ․ կատարված ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ դա տեղի է ունեցել 16-ի մոտ 35-ից ՍԹՎ ժամանակ[60]։

 
Ապրելիությունը ՍԹՎ-ից հետո տարբեր խմբերի մոտ

Ապրելիության տարբերությունները՝ հիմնվելով նախնական հիվանդության, տարիքի կամ գտնվելու վայրի վրա խմբագրել

Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի ցուցումներում ասվում է, որ 1% -ից ցածր ապրելիության մակարդակը «ապարդյունուն» է[61], բայց բոլոր խմբերը դրանից ավելի ապրելիություն ունեն։ Նույնիսկ շատ ծանր հիվանդների շրջանում առնվազն 10% ապրելիություն կա, 2001-ից մինչև 2010 թվականը ԱՄՆ հիվանդանոցների մի նմուշով ՍԹՎ-ի ուսումնասիրությունից[12] որտեղ ընդհանուր ապրելիությունը 19% էր, քաղցկեղով հիվանդների շրջանում հայտնաբերվել է 10% ապրելիություն, դիալիզով հիվանդների շրջանում `12%, 80-ից բարձր տարիքի մոտ 14%, 17%` ծերանոցում ապրող հիվանդների մոտ, 19% `սրտային անբավարարություն ունեցող հիվանդների համար, և 25% -ը Ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքից դուրս սրտի մոնիտորինգի ենթարկված հիվանդների համար։ Քաղցկեղով հիվանդների մեկ այլ ուսումնասիրություն գտավ վերը նշված նույն 10% ապրելիությունը[62]։ 2007-2015 թվականներին Շվեդայում հիվանդների հետազոտությամբ, ԷՍԳ-ի մոնիտորների միջոցով, 40% -ը ապրել է առնվազն 30 օր հետո ՍԹՎ-ից 70-79 տարեկան հասակում, 29% -ը 80-89 տարեկան հասակում և 27% -ը 90 տարեկանից բարձր[63]։

1992-2005 թվականներին հիվանդանոցներում Մեդիքերի հիվանդների շրջանակներում կատարվել է ուսումնասիրություն, որտեղ ընդհանուր ապրելիությունը կազմում էր 18%, հայտնաբերեց 13% ապրելիություն ամենաաղքատ թաղամասերում, 12% -ը 90 տարեկանից բարձր, 15% ապրելիությունը 85-89 տարեկանների շրջանում, և 17% -ը ապրրում էր 80–84 տարիքային շրջանում[64]։ Շվեդ հիվանդները 90 տարեկան և ավել ունեին 15% ապրելոիթություն մինչև հիվանդանոցից դուրս գրվելը, 80-80տ․ ուներ 20%, և 70-79տ․ ուներ 28%[63]։

1999-2003թթ. հիվանդանոցներից դուրս ՍԹՎ կատարված հիվանդների հետազոտությամբ(King County WA), որոնց 34% -ը ողջ է մնացել մինչև հիվանդանոցայից դուրս գրումը, ցույց է տվել, որ 4 կամ ավելի հիմնական հիվանդություն ունեցող հիվանդների ապրելիությունը մոտ 18% -ը է. 3 հիմնական հիվանդություններով 24% է ապրելիությունը, իսկ 2 հիմնական հիվանդություններով ապրելիությունը կազմել է 33%[65]։

Ծերանոցների բնակիչների ապրելիությունը ուսումնասիրված է մի քանի հեղինակների կողմից[12] [36] [64] [66] [67] [68] [69] և ամեն նորից չափվում է[70]։ CARES տվյալները ցույց են տալիս, որ այն ծերանոցներում որտեղ կա դեֆիբրիլյատոր, ապրելիությունը 2 անագամ ավելի շատ է միջին ցուցանիշից, որը գրանցվում է ծերանոցներում[28]։

Աշխարհագրորեն կա մեծ տարբերություն ապրելիության ՍԹՎ-ից հետ ԱՄՆ նահանգների միջև, և դա ցույց է տալիս ՍԹՎ վերապատրաստումների դերը[71]։ Իսկ արտահիվանդանոցային դեպքերի համար տարբերությունը շատ ավելին է Օմահայի 3% -ից մինչև 45% Սիեթլում 2001 թվականին[72]։ Հիմնական տարբերությունները ծագում են որոշ ոլորտներում հետաձգումների պատճառով `շտապօգնության ծառայության կանչի և բժշկի մեկնելու, այնուհետև ժամանման և բուժման միջև նաև փրկարարների գործողությունների[72]։

 
ՍԹՎ-ի հաջողությունը մեծապես տարբերվում է, ուստի տեղերի մեծմասնությունը կարող է սովորել լավագույն փորձերից
Աղյուսակ - տարբեր հիվանդությունների խմբեր ունեցող մարդկանց ապրելիությունը միչև հիվանդանոցից դուրս գրվելը ՍԹՎ- ից հետո
Խմբի ապրելիության մակարդակը ձախից Միջին ապրելիությունը ուսումնասիրության մեջ Խմբային ցուցանիշը, որպես միջին բաժին Ենթախմբի նմուշի չափը
Ընթացիկ ընդհանուր չափը, մեծահասակների հիվանդանոցներից դուրս 10% 10% 1.0 79,356 2018[28]
Դեֆիբրիլյատորի օգտագործում վկայի կողմից ոչ հիվանդանոցային պայմաններում, ոչ բժշկական հաստատություններում և ոչ ծերերի խնամքի կենտրոններում 35% 10% 3.3 1,349 2018
Վկայի կողմից ՍԹՎ, դեֆիբրիլյատորի օգտագործմամբ կամ առանց դրա 16% 10% 1.6 39,976 2018
Մեծահասակնների ՍԹՎ, չարձանագրված 4% 10% 0.4 39,378 2018
Հիվանդանոցներից դուրս, Բազմակի խնդիրներով, King County WA
4-8 առողջական մեծ խնդիրներ 18% 34% 0.5 98 1999-2003[65]
3 առողջական մեծ խնդիրներ 24% 34% 0.7 125 1999-2003
2 առողջական մեծ խնդիրներ 33% 34% 1.0 211 1999-2003
1 առողջական մեծ խնդիրներ 35% 34% 1.0 323 1999-2003
0 առողջական մեծ խնդիրներ 43% 34% 1.3 286 1999-2003
Հիվանդանոցնեից դուրս, ծերանոցներ
Ծերանոցներ 4.3% 10.4% 0.4 9,105 2018[28]
Ծերանոցներ 4.1% 10.4% 0.4 8,655 2017[28]
Ծերանոցներ 4.4% 10.8% 0.4 6,477 2016[28]
Ծերանոցներ 4.4% 10.6% 0.4 5,695 2015[28]
Ծերանոցներ 4.5% 10.8% 0.4 4,786 2014[28]
Ծերանոցներ 5.0% 10.8% 0.5 3,713 2013[28]
Դեֆիբրիլյատորը օգտագործվել է անձնակազմի կամ վկայի կողմից ծերանոցներում կամ առոջապահական կազմակերպություններում 9.5% 10.4% 0.9 3,809 2018[28]
Դեֆիբրիլյատորը օգտագործվել է անձնակազմի կամ վկայի կողմից ծերանոցներում կամ առոջապահական կազմակերպություններում 10.1% 10.4% 1.0 3,329 2017[28]
Դեֆիբրիլյատորը օգտագործվել է անձնակազմի կամ վկայի կողմից ծերանոցներում կամ առոջապահական կազմակերպություններում 12.2% 10.8% 1.1 2,229 2016[28]
Դեֆիբրիլյատորը օգտագործվել է անձնակազմի կամ վկայի կողմից ծերանոցներում կամ առոջապահական կազմակերպություններում 10.0% 10.6% 0.9 1,887 2015[28]
Դեֆիբրիլյատորը օգտագործվել է անձնակազմի կամ վկայի կողմից ծերանոցներում կամ առոջապահական կազմակերպություններում 11.4% 10.8% 1.1 1,422 2014[28]
Ծերանոցներ, ապաստաններ, ինտերնատներ King Co. WA 4% na na 218 1999-2000[69]
Ծերանոցներ, Դաննիա, լավագույն դեպքերը, 30 օր (հաշվեգրված, վկայի կողմից ՍԹՎ, Դեֆիբրիլյատորի կիրառում մինչև հիվանդանոցը ) 8% 23% 0.3 135 2001-14[67]
Ծերանցներ Դանիա, 30 օրյա ապրելիություն 2% 5% 0.4 2,516 2001-14
Ծերանոցներ, Կոպենհագեն 9% 17% 0.6 245 2007-11[36]
Ծերանոցներ, Դանիա, Սպոնտան շրջանառության վերականգնում 12% 13% 0.9 2,516 2001-14[67]
Ծերանոցներ, Ռեչեստե, Սպոնտան շրջանառության վերականգնում 19% 20% 1.0 42 1998-2001[68]
.
Ընհանուր, հիվանդանոցներում 26% 26% 1.0 26,178 2017[26]
Հիվանդանոցներ, Ծերանոցների բնակիչներ
Ծերանոցների բնակիչներ, Մտավոր CPC=3, խնամքի կարիք ունեցով 9% 16% 0.5 1,299 2000-08[66]
Հավաստագրված առողջական հաստատություն, միչև հիվանդանոցը 12% 18% 0.6 10,924 1992-2005[64]
Ծերանոցների բնակիչներ 11% 16% 0.7 2,845 2000-08[66]
Ծերանոց կամ ուրիշ հաստատություն 17% 19% 0.9 34,342 2001-10[12]
Հիվանդանոցներում, քրոնիկ հիվանդություններով, Deyo-Charlson գնահատման համակարգ
3-33 բարձր ծանրաբեռնվածություն 16% 18% 0.9 94,608 1992-2005[64]
2 ծանրաբեռնվածություն 19% 18% 1.0 116,401 1992-2005
1 ծանրաբեռնվածություն 19% 18% 1.0 145,627 1992-2005
0 ծանրաբեռնվածություն 19% 18% 1.0 77,349 1992-2005
Հիվանդանոցներում, անհատական պայմաններում
Լյարդի անբավարարություն 10% 19% 0.5 10,154 2001-10[12]
Ընդլայնված քաղցկեղ 10% 18% 0.5 6,585 2006-10[62]
Քաղցկեղ կամ արյան հիվանդություն 10% 19% 0.5 16,640 2001-10[12]
Սեպսիս 11% 19% 0.5 21,057 2001-10
Մտավոր խնդիրներ (CPC=3), խնամքի կարիք ունեցող 10% 16% 0.6 4,251 2000-08[66]
Դիալիզ 12% 19% 0.6 5,135 2001-10[12]
Թոքաբորբ 14% 19% 0.7 18,277 2001-10
Շնչառական անբավարարություն 16% 19% 0.8 57,054 2001-10
Կանգային սրտային անբավարարություն 19% 19% 1.0 40,362 2001-10
Շաքարային դիաբետ 20% 19% 1.0 41,154 2001-10
Պեյսմեյկեր/ICD (տեղադրված կարդիովերտեր-դեֆիբրիլյատոր) 20% 19% 1.1 10,386 2001-10
Հիվանդանոցներում, խնամքի կենտրոններ
Չհետևված 15% 19% 0.8 22,899 2001-10[12]
Ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունք 18% 19% 0.9 81,176 2001-10
Հետևված, բացի Ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքից 25% 19% 1.3 30,100 2001-10
Հետևված, տարիքը 90 և բարձր, Շվեդիա 27% 355 2007-15[63]
Հետևված, տարիքը 80–89, Շվեդիա 29% 2,237 2007-15
Հետևված, տարիքը 70–79, Շվեդիա 40% 2,609 2007-15
Հիվանդանոցներում, Հիվանդերի բնութագրերը
Հիվանդների տարիքը 90 և ավել, Շվեդրա 15% 1,008 2007-15[63]
Հիվանդների տարիքը 80–89, Շվեդրա 20% 5,156 2007-15
Հիվանդների տարիքը 70–79, Շվեդրա 28% 5,232 2007-15
Հիվանդների տարիքը 90 և ավել 12% 18% 0.7 34,069 1992-2005[64]
Հիվանդների տարիքը 85–89 15% 18% 0.8 62,530 1992-2005
Հիվանդների տարիքը 80–84 17% 18% 0.9 91,471 1992-2005
Հիվանդների տարիքը 75–79 19% 18% 1.0 98,263 1992-2005
Հիվանդների տարիքը 70–74 21% 18% 1.1 84,353 1992-2005
Հիվանդների տարիքը 65–69 22% 18% 1.2 63,299 1992-2005
Սևամորթներ 15% 19% 0.8 27,246 2001-10[12]
<$15,000 միջին եկամուտ հիվանդի փոստային կոդով 13% 18% 0.7 10,626 1992-2005[64]
$15-$30,000 միջին եկամուտ հիվանդի փոստային կոդով 18% 18% 1.0 87,164 1992-2005
Հիվանդանոցներում, Սրտի ռիթմը մինչև ՍԹՎ
Կանգ(ասիստոլիա) 13% 19% 0.7 46,856 2001-10[12]
Առանց իմպուլսային էլեկտրական ակտիվություն 14% 19% 0.7 53,965 2001-10
Այլ 24% 19% 1.3 7,422 2001-10
Փորոքյին ֆիբրիլյացիա / փորոքային տախիկարդիա (արագ ռիթմ) 38% 19% 2.0 27,653 2001-10
Քաղցկեղով հիվանդները Ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքում ունեին նույն մահացության և 6 ամսվա մահացության, որքան ոչ քաղցկեղային հիվանդները Ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքում[73]
Աղյուսակ, որը ցույց է տալիս գոյատևման մակարդակը ԱՄՆ յուրաքանչյուր նահանգի հիվանդանոցներում, 2003-2011թթ[71]։
Նահանգ Ապրելիությունը մինչև Հիվանդանոցից դուրս գրումը
ԱՄՆ 24.7%
Wyoming 40.2%
Washington 34.7%
South Dakota 34.5%
Iowa 33.4%
Arizona 32.8%
Louisiana 32.3%
Minnesota 32.2%
Montana 31.6%
Colorado 31.5%
Wisconsin 31.5%
New Hampshire 31.3%
Maine 30.9%
Nebraska 30.7%
Mississippi 30.2%
Massachusetts 29.9%
Utah 29.5%
Ohio 29.0%
Indiana 28.7%
West Virginia 28.6%
New Mexico 28.4%
Oregon 28.3%
Pennsylvania 28.3%
Michigan 27.7%
Texas 26.9%
Oklahoma 26.6%
Virginia 26.3%
Florida 26.2%
Illinois 26.0%
Vermont 26.0%
South Carolina 25.9%
Maryland 25.8%
Kansas 25.4%
Kentucky 25.4%
California 25.1%
North Carolina 25.1%
Connecticut 25.0%
Georgia 24.9%
Missouri 24.1%
Tennessee 24.1%
Arkansas 23.8%
Hawaii 23.6%
Nevada 22.8%
Rhode Island 22.7%
New Jersey 21.3%
New York 20.4%

Մեթոդներ խմբագրել

 
ՍԹՎ տեխնիկա

2010 թ.-ին Ամերիկյան սրտի ասոցիացիան և Վերակենդանացման միջազգային կապի հանձնաժողովը թարմացրեցին իրենց ՍԹՎ ուղեցույցները[6]:S640[74]։ Կարևորվեց բարձրորակ ՍԹՎ-ն (բավարար արագություն և խորություն առանց ավելորդ օդափոխման)[6]:S640։ Միջամտությունների կարգը փոխվել է բոլոր տարիքային խմբերի համար, բացառությամբ նորածինների՝ շնչուղուց, շնչառությունից, կրծքավանդակի սեղմումից ( airway, breathing, chest compressions (ABC)) մինչև կրծքավանդակի սեղմում, շնչուղիներ և շնչառություն(chest compressions, airway, breathing (CAB))[6]:S642։ Բացառություն է այս առաջարկությունը նրանց համար, ում կարծում են, որ գտնվում են շնչառական կանգի մեջ (շնչուղիների խցանում, թմրամիջոցների գերդոզավորւոմ և այլն)[6]:S642։ ՍԹՎ- ի ամենակարևոր կողմը հետևյալն է՝ Կրծքավանդակի սեղմման մի քանի ընդհատում, սեղմման բավարար արագություն և խորություն, կոմպրեսների միջև լիովին թուլացում և ոչ շատ օդափոխություն[75]։ Մեծահասակների մոտ փրկարարները պետք է օգտագործեն երկու ձեռքերը կրծքավանդակի սեղմման համար, մինչդեռ երեխաների մոտ նրանք պետք է օգտագործեն մեկը, իսկ նորածինների մոտ `երկու մատ (ցուցամատը և միջին մատը)[76]։

Համաձայն Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի ՍԹՎ վերաբերյալ 2011 թվականի ուղեցույցների ՝ սրտանոթային վերակենդանացման կարգը ABC-ից փոխվել է CAB: Գործողության կարգը, փուլայնությունը և հաջորդականությունը շատ կարևոր են։

С Circulation, արյան շրջանառության ապահովում

Ապահովվում է սրտի մերսմամբ. Ճիշտ կատարված սրտի մերսումը ուղեղին ապահովում է մինիմալ քանակի թթվածքնով, դադարը բերում է ուղեղի թթվածնով մատակարարման վատացման, դրա համար պետք է 2 ներփչել ամեն 30 սեղմումից հետո, կամ ընդհատել 10վրկ-ով։

A Airway, Շնչուղիների անցանելիություն

  • Ստուգել շնչուղիների փակ լինելը (տարածուն ցիանող, շնչառության ձայնի դադար կամ նվազում, կրծքավանադկի և որովայնի շարժումի բացակայությունը, կրծքավանդակի պարադոքսալ շարժումներ, հավելյալ շնչառական շնչառական մկանների աշխատանք, աղմկոտ շնչառություն և այլն)։ Ստուգել օտար մարմի առկայությունը շնչուղիներում։
  • իրականացնել կյանքի համար վտանգավոր խանգարումների շտկում՝ շնչուղիների անցանելիության վերկանգնում, ասպիրացիա շնչուղիների պարունակության, թթվածնաբուժում։

В Breathing, «շնչառություն».

Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի (2010) առաջարկությամբ, ոչ փորձառու ականատեսը կատարում է միայն անուղղակի սրտի մերսում, մինչև բժիշկների ժամանումը։

Ներփչումները կատարվում են շնչառական պարկի միջոցով։ Իսկ «բերան-բերան» ներփչումները վտանագավոր են վարակի անցման համար։

Կրծքավանդակի սեղմում զուգակցված ներփչումների հետ խմբագրել

 
Բերան-Բերան վերակենդանացում

Մեծահասակների համար խորհուրդ է տրվում կրծքավանդակի սեղմում 30:2 ներփչում հարաբերակցությանը[77]::8 Երեխաների դեպքում, եթե առնվազն 2 վերապատրաստված փրկարար կա, նախընտրելի է 15։ 2 հարաբերակցությունը[77]::8 Ըստ Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի 2015-ի ուղեցույցների նորածինների մոտ հարաբերակցությունը 30։ 2 է, եթե մեկ փրկարար կա և 15։ 2, եթե 2 փրկարար կա[6]::S647

Եթե կա ներշնչափողային խողովակ կամ տրախեոստոմա, ապա արհեստական օդափոխությունը պետք է տեղի ունենա առանց դադարների սեղմումներում `մեկ րոպեի ընթացքում 8-10 անգամ[78]։ Միջամտությունների առաջարկվող կարգը `առավելագույն իրավիճակներում կրծքավանդակի սեղմում, շնչուղիներ, շնչառություն կամ CAB[6]:S642 րոպեում առնվազն 100 անգամ սեղմման արագությամբ[77]:8։ Սեղման խորությունը խորհուրդ է տրվում մեծահասակների և երեխաների մոտ առնվազն 5 սմ (2 դյույմ), իսկ նորածինների մոտ ՝ 4 սանտիմետր (1,6 դյույմ)[77]:8։ 2010 թվականի դրությամբ Վերակենդանացման խորհուրդը (Մեծ Բրիտանիա) դեռևս խորհուրդ է տալիս ABC- ին երեխաների համար[79]։ Քանի որ պուլսի առկայությունը կամ բացակայությունը որոշելը դժվար է, ապա պուլսի ստուգումը հանվել է ոչ պրոֆեսիոնալ կատարողների համար և չպետք է իրականացվի ավել քան 10 վայրկյան բուժաշխատողների կողմից[77]:8 Մեծահասակների մոտ փրկարարները պետք է օգտագործեն երկու ձեռքերը կրծքավանդակի սեղմման համար, մինչդեռ երեխաների մոտ նրանք պետք է օգտագործեն մեկը, իսկ նորածինների մոտ `երկու մատ (ցուցամատը և միջին մատը)[80]։

Միայն կրծքավանադկաի սեղմումով ՍԹՎ խմբագրել

 
ՍԹՎ վերապատրաստում: ՍԹՎ-ն իրականացվում է, մինչ երկրորդ փրկարարը պատրաստվում է դեֆիբրիլյացիատորը

Սրտի կանգով մեծահասակների համար կոմպրեսիոն (միայն ձեռքի կամ սիրտ-ուղեային վերակենդանացում) ՍԹՎ-ն, որը ներառում է կրծքավանդակի սեղմում առանց ներփչումների, խորհուրդ է տրվում որպես ընտրության մեթոդ ոչ փորձառու փրկարարների կամ նրանց համար, ովքեր չեն տիրապետող մեթոդին[6]:S643[6]:S643[77]:8[81][82]։ Հիվանդանոցներից դուրս գտնվող սրտի կանգ ունեցող մեծահասակների շրջանում ոչ փորձառու փրկարարների կողմից միայն հասարակ կրծավանդակի սեղմումով ՍԹՎ ունի հավասար կամ ավելի մեծ հաջողություն, քան ստանդարտ ՍԹՎ-ն[82][83]։ Հավանականություն կա, որ միայն սեղմման միջոցով ՍԹՎ օգտագործումը կբարձրացնի ՍԹՎ մատուցման շանսերը հասարակ հասարակությունների կողմից[84]։

Միայն Սեղմման միջոցով ՍԹՎ-ն այնքան էլ լավ չէ երեխաների համար, ովքեր սրտի կանգ ունենում են հիմնականում շնչառական խնդիրներից։ Երկու ակնարկներ պարզել են, որ միայն սեղմման ՍԹՎ-ն ավելի մեծ հաջողություն չի ունեցել[6]:S646[83]։ Երեխաների և հատկապես նորածինների համար ներփչումները պետք է լինեն համեմատաբար մեղմ[83]։ Հայտնաբերվել է, որ երեխաների մոտ սեղմումների և ներփչումների հարաբերությունը 30։ 2 կամ 15։ 2 տալիս է լավ արդյունք[85]։ Թե՛ երեխաները, և թե՛ մեծահասակները պետք է րոպեում ստանան հարյուր կրծքավանդակի սեղմում։ Երեխաներից բացի այլ բացառություններ ներառում են խեղդման և թմրամիջոցների գերդոզավորման դեպքերը։ Երկու դեպքում էլ խորհուրդ է տրվում սեղմել և ներփչել, եթե փրկարաը պատրաստված է և պատրաստ է դա անել։

Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի համաձայն, Bee Gees- ի «Stayin 'Alive» երգի բիթը իդեալական ռիթմ է ՝ կրծքային սեղմումներ համար մեկ րոպեի ընթացքում ՝ օգտագործելով միայն ձեռքային ՍԹՎ[86]։ Կարելի է նաև մտքում երգել Queen-ի "Another One Bites The Dust" երգը, որը րոպեում 110 հարված է[87] և պարունակում է հիշվող կրկնող թմբուկի հատված[88]։ Այն հիվանդների համար, ում մոտ սրտի կանգը առաջացել է ոչ ստային պատճառներից և 20 տարեկանից փոքր մարդկանց համար ստանդարտ ՍԹՎ-ն գերազանցում է միայն կրծքավանդակի սեղմումներով ՍԹՎ-ին[89][90]։

Հակառակ ՍԹՎ խմբագրել

 
Կրծքավանդակի սեղմումները, որոնք կատարվում են մանեկենի վրա րոպեում 100 անգամ

Ստանդարտ ՍԹՎ-ն իրականացվում է մեջքին պառկած դիրքում գտնվող մարդու վրա։ Հակառակ ՍԹՎ-ն իրականացվում է այն մարդու վրա, որը պառկած է կրծքավանդակի վրա, գլուխը շրջելով դեպի կողմ և սեղմելով մեջքը։ Գլուխը շրջվելը կարող է նվազեցնել փսխման ռիսկը և բարդությունները, որը կարող է զարգանալ փսխման զանգվածներով ասպիրացիայի հետևանքով[91]։

Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի ներկայիս ուղեցույցներըը խորհուրդ են տալիս կատարել ՍԹՎ-ն `մեջքի վրա պառկած դիրքում, և սահմանափակում է հակառակ ՍԹՎ-ի կիրառումը միայն այն իրավիճակներին, երբ հիվանդը չի կարող շրջվել[92]։

Հղիություն խմբագրել

Հղիության ընթացքում, երբ կինը պառկած է իր մեջքի վրա, արգանդը կարող է սեղմել ստորին սիներակը և այդպիսով նվազեցնել երակային վերադարձը[8]։ Հետևաբար խորհուրդ է տրվում արգանդը մղել կնոջ ձախ կողմը, եթե դա արդյունավետ չէ, կա՛մ թեքել կնոջը 30 ° -ով, կա՛մ առողջապահության ոլորտի մասնագետները պետք է հաշվի առնեն արտակարգ իրավիճակներում վերակենդանացման հիստերոտոմիան[8]։

Ընտանիքի ներկայություն խմբագրել

Ապացույցները, ընդհանուր առմամբ, ցույց են տալիս, որ ընտանիքի անդամները ներկա են լինում ՍԹՎ-ի ժամանակ[93]։ Սա ներառում է երեխաների ՍԹՎ-ն նույնպես[94]։

Այլ խմբագրել

Ներառված որովայնի սեղմումները կարող են օգտակար լինել հիվանդանոցային պայմաններում[95]։ Չկա ոչ միա ապացույց օգտակարության մինչ-հիվանդանոցը կամ երեխաների համար[95]։

ՍԹՎ-ի ընթացքում սառեցումը ուսումնասիրվում է, քանի որ ներկայումս արդյունքները պարզ չեն `բարելավում են արդյունքները, թե ոչ[96]։

Ներքին սրտային մերսումնները իրենից ներկայացնում են սրտի ձեռքով սեղմում, որը կատարվում է կրծքավանդակի խոռոչի վիրահատական կտրվածքի միջոցով, սովորաբար, երբ կրծքավանդակը արդեն բաց է սրտային վիրահատությունների համար։

Ակտիվ կոմպրեսիոն-դեկոմպրեսիոն մեթոդը, որի ժամանակ կիրառում է կրծքավանդակի մեխանիկական դեկոմպրսիա որը չեն բարելավել արդյունքը սրտի կանգի ժամանակ[97]։

Պաթոֆիզիոլիգիա խմբագրել

ՍԹՎ- ն օգտագործվում է սրտի կանգի պրոցեսում գտնվող մարդկանց վրա, որպեսզի արյունը թթվածնով հագենա և պահպանի սրտային արտահոսքը ՝ կենսական օրգանները կենդանի պահելու համար։ Թթվածինը հյուսվածքներ տեղափոխելու համար պահանջվում է արյան շրջանառություն և թթվածնով հագեցում։ ՍԹՎ- ի ֆիզիոլոգիան ներառում է զարկերակային և երակային անոթային ճնշումների միջև ճնշման գրադիենտի ստեղծումը։ ՍԹՎ-ն դրան հասնում է բազմաթիվ մեխանիզմների միջոցով[98]։ Ուղեղը կարող է վնասվել այն բանից հետո, երբ արյան հոսքը դադարել է մոտ չորս րոպե, իսկ մոտ յոթ րոպեից հետո տեղի են ունենում անդառնալի փոփոխություններ[99][100][101][102][103]։ Սովորաբար, եթե արյան հոսքը դադարում է մեկից երկու ժամ, ապա մարմնի բջիջները մահանում են։ Հետևաբար, ընդհանուր առմամբ, ՍԹՎ-ն արդյունավետ է միայն այն դեպքում, եթե իրականացվում է արյան հոսքի դադարեցումից յոթ րոպեի ընթացքում[104]։ Սիրտը նույնպես արագորեն կորցնում է նորմալ ռիթմի պահպանման ունակությունը։ Մարմնի ցածր ջերմաստիճանը, ինչպես երբեմն երևում է խեղդվողների մոտ, երկարացնում է ուղեղը գոյատևելու ժամանակը։ Սրտի կանգից հետո արդյունավետ ՍԹՎ-ն հնարավորություն է տալիս բավարար թթվածին հասցնել ուղեղին, հետաձգել ուղեղի ցողունի մահը և թույլ է տալիս, որ սիրտը զգայուն մնա դեֆիբրիլյացիայի փորձերին։

Լրացուցիչ սարքեր խմբագրել

Թեև առկա են մի քանի լրացուցիչ սարքեր, 2010-ի դրությամբ դեֆիբրիլյատորից բացի ոչ մեկը ցույց չի տվել, որ ստանդարտ ՍԹՎ-ից ավելի լավ է հիվանդանոցից դուրս գտնվող ստի կանգի ժամանակ[6]:S644։ Այսպիսով, սարքերը կարելի է բաժանել երեք լայն խմբերի. ժամանակի սարքեր. սարքեր, որոնք փրկարարին օգնում են ճիշտ տեխնիկայի կիրառման հարցում, հատկապես սեղմման խոփոխության և արագությյան հարցում և սարքեր, որոնք ամբողջությամբ հսկում են գործընթացը։

Ժամանակի սարքեր խմբագրել

Ժամանակի սարքերը կարող են ունենալ մետրոնոմը, որպեսզի փրկարարին օգնի ճիշտ արագության հասնելուն։ Որոշ սարքեր կարող են տալ ժամանակային հիշեցումներ նաև սեղմումներ, ներփչումներ և փոխողարինումներ փրկարարների միջև կատարելու համար[105]։

Ձեռքային օգնող սարքեր խմբագրել

Կրծքավանդակի սեղմման մեխանիկական սարքերը ցույց չեն տվել, որ ավելի լավ են, քան ստանդարտ ձեռնարկային սեղմումները[106]։ Դրանց օգտագործումը ողջամիտ է իրավիճակներում, եթե ձեռքով սեղմումներն անվտանգ չեն այնպիսի գործողությունների ժամանակ, ինչպիսիք են մեքենայի շարժման ընթացքում[106]։

Ձայնի և տեսողական հուշումը կարող է բարելավել ՍԹՎ-ի որակը և կանխել սեղմման արագության և խորության նվազումը, որը, բնականաբար, տեղի է ունենում հոգնածության հետևանքով[107][108][109][110][111][112], և այս հնարավոր բարելավման համար մշակվել են մի շարք սարքեր, որոնք կօգնեն բարելավել ՍԹՎ տեխնիկան։

Այս սարքերը կարող են լինել կրծքավանդակի վերևի մասում տեղադրված, որոնց վրայով փրկարարը ձեռքերով կատարում է սեղմումներ, և սարքը ցուցադրման կամ աուդիո հետադարձ կապի միջոցով տեղեկություններ է հաղորդվում խորության, ուժի կամ արագության մասին[113], կամ կարող է լինել կրելի ձևաչափով, ինչպիսին է ձեռնոց[114]։ Հրապարակված մի քանի գնահատականներ ցույց են տվել, որ այդ սարքերը կարող են բարելավել կրծքավանդակի սեղմման աշխատանքները[115][116]։

Ինչպես նաև սրտի կանգի ժամանակ ՍԹՎ-ի ընթացքում դրա օգտագործումը, որը կախված է իրենց հետ սարքը տեղափոխող փրկարարի վրա, այդ սարքերը կարող են օգտագործվել նաև որպես ուսումնական ծրագրերի մաս ՝ կրծքավանդակի ճիշտ սեղմում կատարելիս հիմնական հմտությունները բարելավելու համար[117]։

Ավտոմատ սարքեր խմբագրել

Մեխանիկական ՍԹՎ-ը մեծ կիրառություն չունի, որքան մեխանիկական օդափոխությունը, սակայն մինչհիվնադնաոցային օգտագործումը մեծանում է[118]։ Շուկայում առկա սարքերը ներառում են LUCAS-3[119], ստեղծված Լունդ համալսարանական հիվանդանոցում[120], և սպոնտան շրջանառության վերադարձ[121] և AutoPulse։ Երկուսն էլ օգտագործում են կրծքավանդակի գոտիներ, LUCAS- ը օգտագործում է գազի վրա հիմնված մխոց և սեղմող ժապավեն շարժիչով։

Ավտոմատացված սարքերի համար կան մի քանի առավելություններ` Նրանք թույլ են տալիս փրկարարներին կենտրոնանալ այլ միջամտությունների կատարման վրա։ Նրանք չեն հոգնում և սկսում ավելի քիչ արդյունավետ սեղմում կատարել, ինչպես մարդիկ։ Նրանք ի վիճակի են իրականացնել արդյունավետ սեղմում սահմանափակ տարածության այնպիսի միջավայրերում, ինչպիսիք են օդային շտապօգնությունը, որտեղ ձեռքով սեղմելը դժվար է և նրանք թույլ են տալիս շտապօգնության աշխատակիցներին ապահով կերպով ամրակապվել, այլ ոչ թե կանգնած լինել արագ տեղաշարժվող մեքենայում[122]։ Այնուամենայնիվ, գոյություն ունեն նաև թերություններ, որոնք են գնելու ծախսերը, շտապօգնության անձնակազմը վերապատրաստման ժամանակը, դրանք օգտագործելու համար, ՍԹՎ-ի իրականացման ընդհատումը, սխալ կիրառման հավանականությունը և սարքի բազմաթիվ չափերի անհրաժեշտությունը։

Մի քանի ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ ապրելիության մակարդակը պրակտիկորեն չի բարելավում[123][124][125], բայց ավելի շատ ուսումնասիրության անհրաժեշտություն կա[126]։

Բջջային ծրագրեր խմբագրել

Դասընթացներին և միջադեպերի կառավարմանը աջակցելու համար բջջային ծրագրեր հրապարակվել են ծրագրերի խոշորագույն շուկաներում։ 61 մատչելի հավելվածների գնահատմամբ պարզվել է, որ մեծ թվով ծրագրեր չեն հետևում կյանքի հիմնական աջակցության միջազգային ցուցումներին, և շատ ծրագրեր ստեղծված չեն օգտագործողի համար հարմար ձևով[127]։ Արդյունքում, Կարմիր խաչը թարմացրեց և հաստատեց իր արտակարգ իրավիճակների պատրաստման ծրագիրը, որն օգտագործում է նկարներ, տեքստեր և տեսանյութեր ՝ օգտագործողին օգնելու համար։

Մեծ Բրիտանիայի Վերակենդանացման խորհուրդը ունի ծրագիր, որը կոչվում է Lifesaver, որը ցույց է տալիս, թե ինչպես կատարել Սիրտ-թոքային վերակենդանացում[128]։

Տարածվածություն խմբագրել

ՍԹՎ ստանալու հնարավորություն խմբագրել

Բազմաթիվ ուսումնասիրություններ ցույց են տվել, որ սրտի կանգի պայմաններում ԱՄՆ – ում ականատեսների կողմից ՍԹվ կատարվում 14%-ից[129] 45%[130] դեպքերու, միջինում 32%[131]։ Համաշխարհային վիճակագրությունը հասնում է մինչև 1% և բարձրանում 44%[132]։ Այնուամենայնիվ, ՍԹՎ-ի արդյունավետությունը փոփոխական է, և ուսումնասիրությունները ենթադրում են, որ ականատեսների կողմից կատարված ՍԹվ-ների միայն կեսն է ճիշտ կատարվում[133][134]։ Մի ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ անցյալում ՍԹՎ դասընթացներ անցած հասարակության անդամները չունեն կյանքեր փրկելու համար անհրաժեշտ հմտություններ և վստահություն։ Զեկույցի հեղինակները ենթադրում են, որ անհրաժեշտ է ավելի լավ մարզում անցկացնել սրտի կանգի դեպքերին արձագանքելու պատրաստակամության բարելավման համար։ [131] Այն գործոնները, որոնք ազդում են ՍԹՎ-ի կատարման վրա ականատեսների կողմից սրտի կանգի ժամանակ

  • Մատչելի մարզում։
  • Թիրախային ՍԹՎ դասընթացներ այն մարդկան ընտանիքի անդամների համար, ովքեր ունեն սրտի կանգի բարձր ռիսկ
  • ՍԹՎ դասերը պետք է պարզեցվեն և կրճատվեն։
  • Տրամադրել ավելի հստակ տեղեկատվություն կոնկրետ տարածաշրջանների իրավական հետևանքների վերաբերյալ
  • Կենտրոնացնել ստիգմաների և վախերի նվազեցնելու շուրջ, ականատեսների կողմից ՍԹվ կատարելու ժամանակ[135]

Կա հարաբերություն տարիքի և ՍԹՎ կատարելու հնարավորության միջև։ Երիտասարդ մարդիկ ավելի հավանական է, որ ՍԹՎ կկատարեն[129][136]։ Ականատեսները ավելի հաճախ կատարում են ՍԹՎ հանրային վայրերում, քան անձի տանը, սակայն միևնույն ժամանակ ՍԹվ կատարման դեպքերի կեսը պատկանում է շտապ օգնությանը[137]։

Կա նաև հստակ կապ `սրտի կանգի պատճառի և ՍԹՎ-ն կատարան հավանականության միջև։ Երիտասար անհատին, ով ունի սրտի կանգ հանրային վայրորում ավելի հավանական է, որ կկատարվի ՍԹՎ, քան անհատին ում սրտի կանգը առաջացել է վնասվածքներից, հյուծումից կամ ալկոհոլիզմից[137]։

Ենթադրվում է, որ ավելի մեծ հավանականություն կա, որ ՍԹվ կիրականացվի, եթե ականատեսին ասվի, որ միայն կրծքավանդակի սեղմմում պետք է կատարվի վերակենդանացման համար[84][138]։

Գենդերային կողմնակալության վերաբերյալ առաջին պաշտոնական ուսումնասիրությունը հանրության և մասնագետների կողմից ՍԹՎ ստացման վերաբերյալ, իրականացրել են Ամերիկյան սրտի ասոցիացիան և Առողջապահության ազգային ինստիտուտը (NIH), և ուսումնասիրել է մոտ 20,000 դեպք ամբողջ ԱՄՆ-ում։ Ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ կանայք վեց տոկոսով պակաս են ստանում ՍԹՎ սրտի կանգի ժամանակ հանրային վայրերում, և դրա հիմնական պատճառը վախն է «հավանական սեռական ոտնձգությունների համար սխալմամբ մեղադրյալ լինելու մեջ»[139][140]։

Ժամանակին ՍԹՎ ստանալու հավանականություն խմբագրել

ՍԹՎ-ն, ամենայն հավանականությամբ, արդյունավետ կլինի միայն արյան հոսքը դադարելուց հետո 6 րոպեի ընթացքում[141] քանի որ ուղեղի բջիջների մշտական վնասումը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ 4-6 րոպեի ընթացքում թթվածնի և արյան բացակայության արդյունքում ուղեղի բջիջները մահանում են, հետևաբար, չեն կարող վերականգնվել 6 րոպեից հետո արյունամատակարարման վերականգնումից հետո։ Ներկայումս անհրաժեշտ է նոր հետազոտություններ ՝ որոշելու, թե ինչ դեր է ունի ՍԹՎ, դեֆիբրիլյացնա և նորագույն վերակենդանացման նոր տեխնիկանները այս գիտելիքներով[142]։

Հատկանշական բացառություն է սրտի կանգը, որը տեղի է ունենում շատ ցուրտ ջերմաստիճանի ազդեցության պայմաններում։ Ըստ երևույթին, հիպոթերմիան դանդաղեցնում է նյութափոխանակության և ֆիզիոլոգիական գործընթացները ՝ նվազեցնելով հյուսվածքների թթվածնի պահանջը[143]։ Կան դեպքեր, երբ ՍԹՎ-ն, դեֆիբրիլյացիան և տաքացման նորագույն մեթոդները վերածնունդ են տվել տուժածներին `հիպոթերմայի զգալի ժամանակահատվածներից հետո[144]։

Հասարակություն և մշակույթ խմբագրել

Արդյունավետությունը խմբագրել

ՍԹՎ-ն հաճախ խիստ խեղաթյուրված է կինոնկարներում և հեռուստատեսություններում, ցույց տալով, որ այն խիստ արդյունավետ է այն մարդու վերակենդանացման համար, ով չի շնչում և չունի արյան շրջանառություն։ 1996 թ.-ին New England Journal of Medicine ամսագրում կատարված ուսումնասիրությունը ցույց են տվել, որ հեռուստատեսային ցուցադրություններում ՍԹՎ-ի հաջողության մակարդակը անհապաղ շրջանառության վերականգնման համար կազմում էր 75%, իսկ 67% -ը `կենդանի են մնացել մինչև հիվանդանոցից դեուրս գրվելը[145]։ Սա լայն հասարակությանը տալիս է հաջող արդյունքի անիրատեսական ակնկալիք[145]։ Երբ ուզում ենք ստանալ ապրելիության իրական ցուցանիշները, 60 տարեկանից բարձր հիվանդների մասնաբաժինը, ովքեր ստանում են ՍԹՎ ունեն սրտի կանգ, իջնում է 41% -ից մինչև 22%[146]։

Դասընթացներ և ՍԹՎ փուլեր խմբագրել

 
ԱՄՆ նավատորմի նավաստիները կրծքավանդակի սեղմում են պարապում մանեկենների վրա

Վտանգավոր է կատարել ՍԹՎ պատրաստվելու համար այն մարդու վրա, ով նորմալ շնչում է։ Կրծքավանդակի այս սեղմումները ստեղծում են զգալի տեղական բութ վնասվածքներ ՝ վտանգելով կծվածնդակի կամ կողոսկրերի կոտրվածքներով[147]։ Եթե հիվանդը չի շնչում, այդ ռիսկերը նույպես առկա են, բայց այն մարդը կյանքին անմիջական սպառնալիք է ունենում։ Այդ իսկ պատճառով, մարզումը միշտ արվում է մանեկենի վրա, ինչպես, օրինակ, հայտնի Resusci Anne մոդելը։

ՍԹՎ տեխնիկայի պատկերումը հեռուստատեսությունում և կինոնկարներում հաճախ դիտավորյալ սխալ է։ ՍԹՎ– ի կատարումը մոդելավորող դերասանները կարող են սեղմման ընթացքում ծալել իրենց արմունկները, որպեսզի ուժը չհասնի դերասանական կրծքին, որը խաղում է որպես զոհ։

Ինքնա-ՍԹՎ խաբեություն խմբագրել

«Ինքնա-Սթվ» կոչվում է նաև `« հազի ՍԹՎ » եղել է էլեկտրոնային նամակի մաս ՝« Ինչպե՞ս գոյատևել սրտի կաթվածը, երբ մենակ եք », որը սխալմամբ վկայակոչել է «  Rochester General Hospital »- ին` որպես տեխնիկայի աղբյուր։ Ռոչեստերի հիվանդանոցը հերքել է տեխնիկայի հետ կապը[148][149]։

«Հազի ՍԹՎ», «վերակենդանացման» իմաստով, ինքնին անհնար է, քանի որ սրտի կանգի նշանավոր ախտանիշը անգիտակցությունն է[150], ինչը հազը անհնար է դարձնում։ Սրտամկանի ինֆարկտի (սրտի կաթվածի) դեպքերում, որի ընթացքում մարդը կարող է լավ գիտակցություն ունենալ, բայց դա ինքնին սրտի կանգի ձև չէ, «հազի ՍԹՎ» փորձի միջոցով մեծացնում է ծանրաբեռնվածությունը սրտի վրա և, հավանաբար, վնասակար է։

Ամերիկյան սրտի ասոցիացիա (AHA) և վերակենդանացման այլ մարմիններ.[151] չեն ըդնումում «հազ ՍԹՎ», որը այն անվանում է սխալ հայտարարություն, քանի որ այն վերակենդանացման ձև չէ[152]։

Սովորել ֆիլմերից խմբագրել

Առնվազն մեկ դեպքում ենթադրվում է, որ կինոնկարից քաղված ՍԹՎ-ն օգտագործվել է մարդու կյանքը փրկելու համար։ 2011-ի ապրիլին պնդվում էր, որ 9 տարեկան Տրիստին Սագինը փրկել է իր քրոջ կյանքը ՝ ՍԹՎ-ի միջոցով այն բանից հետո, երբ նա ընկել է լողավազան, օգտագործելով միայն ՍԹՎ-ի գիտելիքները, որ ինքը ստացել էր Black Hawk Down Ֆիլմից[153]։

Նկարագրություններ միայն ձեռքային ՍԹՎ-ի մասին խմբագրել

Այն մարդկանցից 1/3-ից պակաս, ովքեր սրտի կանգ են ունենում տանը, աշխատանքի վայրում կամ հասարակական վայրերում, ստանում են ՍԹվ։ Ականատեսներից շատերը անհանգստացած են, որ կարող են սխալ բան անել[154]։ 2009 թ. Հոկտեմբերի 28-ին, Ամերիկյան Սրտի Ասոցիացիան և Գովազդի խորհուրդը գործարկել են միայն ձեռքային ՍԹՎ հանրային ծառայության հայտարարություն և կայք ՝ որպես միջոց լուծելու այս խնդիրը[155]։ 2011 թ.-ի հուլիսին նոր հատված է ավելացվել կայքում, ներառյալ թվային հավելված, որն օգնում է օգտագործողին սովորել, թե ինչպես կատարել միայն ձեռքային ՍԹՎ [156]։

Պատմություն խմբագրել

19-րդ դարում բժիշկ Հ. Ռ. Սիլվեսթերը նկարագրեց արհեստական օդափոխության մի մեթոդ («Սիլվեսթեր» մեթոդը), որում հիվանդը պառկում է մեջքի վրա, իսկ ձեռքերը գլխի վերևում բարձրանում են ներշնչումը հեշտացնելու համար, այնուհետև սեղմվում են կրծքավանդակը, որպեսզի օգնեն արտաշնչմանը[157]։ Գործողությունը կրկնվում է րոպեում տասնվեց անգամ։ Արհեստական օդափոխության այս տեսակը երբեմն դիտվում է 20-րդ դարի սկզբին նկարահանված ֆիլմերում։

Երկրորդ տեխնիկան, որը կոչվում է Հոլգեր Նելսենի տեխնիկա, այն նկարագրվել է ԱՄՆ-ում «Բոյ Սկաուտ» ձեռնարկի առաջին համարում, 1911 թվականին, արհեստական օդափոխության մի ձև էր, որտեղ այդ անձը պառկում էր երեսով դեպի ներև ՝ գլուխը դեպի կողք ՝ հանգստանացմելով երկու ձեռքերի ափերը։ Հետագայում արմունկների վրա դեպի վեր ճնշում գործադրելով բարձրացվում է մարմինը վեր, այդ ընթացքում մեջքի ճնշումը օգնում է ներշնչելում կատարել։ Ըստ երևույթին այս մեթոդը նույն Սիլվեսթերի մեթոդն է միայն շրջված։ Այս մեթոդը լավ երևում է 1950-ական թվականներին (այն օգտագործվում է Լասիի մի դրվագում 1950-ականների կեսերին) և հաճախ օգտագործվում էր, երբեմն կատակերգական էֆեկտի համար, ժամանակի մուլտֆիլմերում (տես Թոմ և Ջերրի «The Cat and the Mermouse»[1949]): Հետագայում տեխնիկան արգելվեց Մեծ Բրիտանիայի առաջին օգնության ձեռնարկներով։

Նմանատիպ տեխնիկան նկարագրվել է 20-րդ դարի սկզբին ջույջիտցուի և ձյուդոյի գրքերում, որոնք օգտագործվել են դեռևս 17-րդ դարի սկզբին։ «Նյու Յորք Թայմս» -ի թղթակիցը հաղորդել է, որ 1910-ին այդ տեխնիկան հաջողությամբ կիրառվում է Ճապոնիայում։ Ջույջիտցուում (իսկ ավելի ուշ ՝ ձյուդոյում) այդ տեխնիկան կոչվում էր Կապպո կամ Կուտացու[158][159][160][161]։

Այնուամենայնիվ, միայն 20-րդ դարի կեսերից լայն բժշկական հանրությունը սկսեց ճանաչել և խթանել արհեստական օդափոխությունը `բերան-բերան վերակենդանացման տեսքով` կրծքավանդակի սեղմման հետ միասին, որպես վերակենդանացման առանցքային մաս `սրտի կանգի ժամանակ։ Համադրությունն առաջին անգամ դիտվել է 1962 թվականի ուսումնամարզական տեսահոլովակում, որը նկարահանվել է Ջեյմս Ջուդեի, Գայ Կնիքերբոկերի և Պիտեր Սաֆարի կողմից ստեղծված «Կյանքի զարկերակը» տեսահոլովակում։ Սաֆարը աշխատում էր Ռեդինգի և Ջեյմս Էլամի հետ `բերանը բերան վերակենդանացման արդյունավետությունը ապացուցելու համար։ Տեխնիկայի փորձարկման առաջին փորձը կատարվել է շան վրա (Ռեդդինգ, Սաֆար և Փերսոն)։ Շատ չանցած ՝ տեխնիկան օգտագործվել է երեխայի կյանք փրկելու համար[162]։ Նրանց համատեղ աշխատանքը ներկայացվել է 1960-ի սեպտեմբերի 16-ին Օվկի Սիթիում գտնվող Մերիլենդի բժշկական հասարակության ամենամյա ժողովում և լայնորեն ընդունվել են հաջորդ տասնամյակում։ Պիտեր Սաֆարը 1957-ին գրել է Վերակենդանացման ABC գիրքը։ ԱՄՆ-ում այն առաջին անգամ պրոպագանդվեց որպես տեխնիկա, որը հանրությունը պետք է սովորի 1970-ականներին:.[163]

Բերան բերան վերակենդանացումը զուգորդվում էր կրծքավանդակի սեղմման հետ ՝ հիմնվելով այն ենթադրության վրա, որ արյան թթվածնային շրջանառությունը շարունակելու համար անհրաժեշտ է ակտիվ օդափոխություն, և համադրությունն ընդունվել է ՝ առանց դրա արդյունավետությունը համեմատելու միայն կրծքավանդակի սեղմման տեխնիկայի հետ։ Այնուամենայնիվ, անցած տասնամյակի ընթացքում կատարված հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ենթադրությունը սխալ է, որի արդյունքում Ամերիկայի սրտի ասոցիացիան հաստատեց միայն կրծքավանդակի սեղմման տեխնկան արդյունավետությունը[164]։ 2011 թ.-ի հունիսի 4-ին Ջերեմի Կլիսինգը «կոդավորվեց» Հյուսթոն քաղաքում գտնվող Michael DeBakey VA հիվանդանոցում։ Ջերեմիին 20 բժիշկների և բուժքույրերի միջոցով 5 1/2 ժամվա ընթացքում ստացել է ՍԹՎ, որից հետո նրան կայունացրել են և տեղափոխվել Սուրբ Լուկասի Եպիսկոպոսական հիվանդանոց, որտեղ նա երկրորդ հիվանդն է դարձել, ով ստացել է SYNCARDIA արհեստական սիրտը։ Բժիշկներից մեկը, ով ՍԹՎ էր իրականացնում, դոկտոր Դոնալդ Լազարն էր[165]։

Այնուամենայնիվ ՍԹՎ զարգանում է։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ այն մարդիկ, ովքեր կրծքավանդակի արագ և անընդհատ սեղմում ունեն, 22% -ով ավելի հավանական է, որ կգոյատևեն, քան սովորական ՍԹՎ ստացողները, որը ներառում է ներփչումներ։ Ավելին, քանի որ մարդիկ դժվարանում են անել բերան բերան ներփչումներ, միայն կրծքավանդակի սեղմումներով ՍԹՎ-ն գրեթե կրկնապատկում է ընդհանուր ապրելիության հնարավորությունները ՝ առաջին հերթին ավելացնելով ՍԹՎ ստանալու հավանականությունը[166]։

Կենդանիների ՍԹՎ խմբագրել

Հնարավոր է իրականացնել ՍԹՎ կենդանիներին, ներառյալ կատուներին և շներին։ Սկզբունքներն ու գործելակերպը ՍԹՎ-ի համար նման են մարդկանց ՍԹՎ-ին, բացի այն, որ վերակենդանացումը սովորաբար կատարվում է կենդանու քթի միջոցով, ոչ թե բերանի միջոցով։ ՍԹՎ-ն պետք է իրականացվի միայն անգիտակից կենդանիների վրա `կծելու ռիսկից խուսափելու համար. գիտակից կենդանիները կրծքավանդակի սեղմման կարիք չունեն։ Կենդանիները, կախված տեսակից, կարող են ունենալ ոսկրերի ավելի ցածր խտություն, քան մարդը, ուստի ՍԹՎ-ն կարող է ոսկորները թուլացնել[167]։

Հետազոտություն խմբագրել

Ուղեղային կատարողականի ցուցանիշը (CPC միավոր) օգտագործվում է որպես հետազոտական գործիք `նկարագրելու «լավ» կամ «վատ» արդյունքները։ 1-ին մակարդակը գիտակցված, զգոն, նորմալ ֆունկցիան է։ 2-րդ մակարդակը միայն թեթև հաշմանդամություն է։ 3-րդ մակարդակը չափավոր հաշմանդամությունն է։ 4-րդ մակարդակը ծանր հաշմանդամություն է։ 5-րդ մակարդակը կոմատոզ կամ կայուն վեգետատիվ վիճակն է։ 6-րդ մակարդակը ուղեղի մահն է կամ այլ պատճառներից մահացույթունը[168]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Atkins DL, Berger S, Duff JP, Gonzales JC, Hunt EA, Joyner BL, և այլք: (2015 թ․ նոյեմբեր). «Part 11: Pediatric Basic Life Support and Cardiopulmonary Resuscitation Quality: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care». Circulation. 132 (18 Suppl 2): S519–25. doi:10.1161/CIR.0000000000000265. PMID 26472999.
  2. ↑ Neumar RW, Shuster M, Callaway CW, Gent LM, Atkins DL, Bhanji F, և այլք: (2015 թ․ նոյեմբեր). «Part 1: Executive Summary: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care». Circulation. 132 (18 Suppl 2): S315–67. doi:10.1161/cir.0000000000000252. PMID 26472989.
  3. ↑ Leong BS (2011 թ․ օգոստոս). «Bystander CPR and survival». Singapore Medical Journal. 52 (8): 573–5. PMID 21879214.
  4. ↑ Werman HA, Karren K, Mistovich J (2014). «Shock and Resuscitation». In Werman A. Howard, Mistovich J, Karren K (eds.). Prehospital Emergency Care (10th ed.). Pearson Education, Inc. էջեր 410, 426. ISBN 978-0-13-336913-7.
  5. ↑ «Сердечно-легочная реанимация. Рекомендации Европейского совета по реанимации (2010) - online presentation». en.ppt-online.org. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 16-ին.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 Field JM, Hazinski MF, Sayre MR, Chameides L, Schexnayder SM, Hemphill R, և այլք: (2010 թ․ նոյեմբեր). «Part 1: executive summary: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care». Circulation. 122 (18 Suppl 3): S640–56. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.110.970889. PMID 20956217.
  7. ↑ (), "European Resuscitation Council (2005). «Part 2: Adult basic life support». Guidelines for resuscitation. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 28-ին. «The following is a summary of the evidence-based recommendations for the performance of basic life support: Rescuers begin CPR if the victim is unconscious, not moving, and not breathing (ignoring occasional gasps).[...]»
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Vanden Hoek TL, Morrison LJ, Shuster M, Donnino M, Sinz E, Lavonas EJ, և այլք: (2010 թ․ նոյեմբեր). «Part 12: cardiac arrest in special situations: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care». Circulation. 122 (18 Suppl 3): S829–61. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.110.971069. PMID 20956228.
  9. ↑ Sarver Heart Center. «Frequently Asked Questions about Chest-Compression-Only CPR». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  10. ↑ Public Health - Seattle; King County. «Heart attack survival rate continues to climb in King County». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  11. ↑ Resuscitation Academy. «About». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  12. ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 Merchant RM, Berg RA, Yang L, Becker LB, Groeneveld PW, Chan PS (2014 թ․ հունվար). «Hospital variation in survival after in-hospital cardiac arrest». Journal of the American Heart Association (անգլերեն). 3 (1): e000400. doi:10.1161/jaha.113.000400. PMC 3959682. PMID 24487717.
  13. ↑ Brady WJ, Gurka KK, Mehring B, Peberdy MA, O'Connor RE (2011 թ․ հուլիս). «In-hospital cardiac arrest: impact of monitoring and witnessed event on patient survival and neurologic status at hospital discharge». Resuscitation. 82 (7): 845–52. doi:10.1016/j.resuscitation.2011.02.028. PMID 21454008.
  14. ↑ «National Reports by Year « MyCares». mycares.net. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 26-ին.
  15. ↑ Benjamin Emelia J.; Muntner Paul; Alonso Alvaro; Bittencourt Marcio S.; Callaway Clifton W.; Carson April P.; Chamberlain Alanna M.; Chang Alexander R.; Cheng Susan (2019 թ․ մարտի 5). «Heart Disease and Stroke Statistics—2019 Update: A Report From the American Heart Association». Circulation. 139 (10): e56–e528. doi:10.1161/CIR.0000000000000659. PMID 30700139.
  16. ↑ Benjamin, Emelia J.; Blaha, Michael J.; Chiuve, Stephanie E.; Cushman, Mary; Das, Sandeep R.; Deo, Rajat; de Ferranti, Sarah D.; Floyd, James; Fornage, Myriam (2017 թ․ մարտի 7). «Heart Disease and Stroke Statistics—2017 Update: A Report From the American Heart Association». Circulation (անգլերեն). 135 (10): e146–e603. doi:10.1161/CIR.0000000000000485. ISSN 0009-7322. PMC 5408160. PMID 28122885.
  17. ↑ Mozaffarian Dariush; Benjamin Emelia J.; Go Alan S.; Arnett Donna K.; Blaha Michael J.; Cushman Mary; Das Sandeep R.; de Ferranti Sarah; Després Jean-Pierre (2016 թ․ հունվարի 26). «Heart Disease and Stroke Statistics—2016 Update». Circulation. 133 (4): e38–e360. doi:10.1161/CIR.0000000000000350.
  18. ↑ Go, Alan S.; Mozaffarian, Dariush; Roger, Véronique L.; Benjamin, Emelia J.; Berry, Jarett D.; Blaha, Michael J.; Dai, Shifan; Ford, Earl S.; Fox, Caroline S. (2014 թ․ հունվարի 21). «Heart Disease and Stroke Statistics—2014 Update: A Report From the American Heart Association». Circulation (անգլերեն). 129 (3): e28–e292. doi:10.1161/01.cir.0000441139.02102.80. ISSN 0009-7322. PMC 5408159. PMID 24352519.
  19. ↑ 19,00 19,01 19,02 19,03 19,04 19,05 19,06 19,07 19,08 19,09 Girotra, Saket; Nallamothu, Brahmajee K.; Spertus, John A.; Li, Yan; Krumholz, Harlan M.; Chan, Paul S. (2012 թ․ նոյեմբերի 15). «Trends in Survival after In-Hospital Cardiac Arrest-supplement» (PDF). New England Journal of Medicine. 367 (20): 1912–20. doi:10.1056/NEJMoa1109148. ISSN 0028-4793. PMC 3517894. PMID 23150959.
  20. ↑ 20,0 20,1 Zhan L, Yang LJ, Huang Y, He Q, Liu GJ (2017 թ․ մարտ). «Continuous chest compression versus interrupted chest compression for cardiopulmonary resuscitation of non-asphyxial out-of-hospital cardiac arrest». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 3: CD010134. doi:10.1002/14651858.CD010134.pub2. PMC 6464160. PMID 28349529.
  21. ↑ Kitamura T, Iwami T, Kawamura T, Nagao K, Tanaka H, Nadkarni VM, Berg RA, Hiraide A (2010 թ․ ապրիլ). «Conventional and chest-compression-only cardiopulmonary resuscitation by bystanders for children who have out-of-hospital cardiac arrests: a prospective, nationwide, population-based cohort study». Lancet. 375 (9723): 1347–54. doi:10.1016/S0140-6736(10)60064-5. hdl:2433/142462. PMID 20202679.
  22. ↑ «Checklist for Parents of Children with Arrhythmias». American Heart Association. 2009 թ․ հունվարի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 11-ին.
  23. ↑ Kolar, Miran; Krizmaric, Miljenko; Klemen, Petra; Grmec, Stefek (2008). «Partial pressure of end-tidal carbon dioxide predict successful cardiopulmonary resuscitation - a prospective observational study». Critical Care. 12 (5): R115. doi:10.1186/cc7009. ISSN 1364-8535. PMC 2592743. PMID 18786260.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  24. ↑ Garnett, A. Randolph (1987 թ․ հունվարի 23). «End-Tidal Carbon Dioxide Monitoring During Cardiopulmonary Resuscitation». JAMA: The Journal of the American Medical Association. 257 (4): 512. doi:10.1001/jama.1987.03390040128031. ISSN 0098-7484.
  25. ↑ Chan, Paul S.; Nallamothu, Brahmajee K.; Krumholz, Harlan M.; Spertus, John A.; Li, Yan; Hammill, Bradley G.; Curtis, Lesley H. (2013 թ․ մարտի 14). «Long-Term Outcomes in Elderly Survivors of In-Hospital Cardiac Arrest». New England Journal of Medicine. 368 (11): 1019–1026. doi:10.1056/NEJMoa1200657. ISSN 0028-4793. PMC 3652256. PMID 23484828.
  26. ↑ 26,0 26,1 Benjamin Emelia J.; Muntner Paul; Alonso Alvaro; Bittencourt Marcio S.; Callaway Clifton W.; Carson April P.; Chamberlain Alanna M.; Chang Alexander R.; Cheng Susan (2019 թ․ մարտի 5). «Heart Disease and Stroke Statistics—2019 Update: A Report From the American Heart Association». Circulation. 139 (10): e56–e528. doi:10.1161/CIR.0000000000000659. PMID 30700139.
  27. ↑ Benjamin EJ, Virani SS, Callaway CW, Chamberlain AM, Chang AR, Cheng S, և այլք: (2018 թ․ մարտ). «Heart Disease and Stroke Statistics-2018 Update: A Report From the American Heart Association». Circulation. 137 (12): e67–e492. doi:10.1161/CIR.0000000000000558. PMID 29386200.
  28. ↑ 28,00 28,01 28,02 28,03 28,04 28,05 28,06 28,07 28,08 28,09 28,10 28,11 28,12 28,13 «National Reports by Year « MyCares». mycares.net. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  29. ↑ Nolan JP, Morley PT, Vanden Hoek TL, Hickey RW, Kloeck WG, Billi J, և այլք: (International Liaison Committee on Resuscitation) (2003 թ․ հուլիս). «Therapeutic hypothermia after cardiac arrest: an advisory statement by the advanced life support task force of the International Liaison Committee on Resuscitation». Circulation. 108 (1): 118–21. doi:10.1161/01.CIR.0000079019.02601.90. PMID 12847056.
  30. ↑ «Part 8: Post-Cardiac Arrest Care – ECC Guidelines». Resuscitation Science, Section 11 (ամերիկյան անգլերեն). 2015.
  31. ↑ 31,0 31,1 Orioles A, Morrison WE, Rossano JW, Shore PM, Hasz RD, Martiner AC, և այլք: (2013 թ․ դեկտեմբեր). «An under-recognized benefit of cardiopulmonary resuscitation: organ transplantation». Critical Care Medicine. 41 (12): 2794–9. doi:10.1097/CCM.0b013e31829a7202. PMID 23949474.
  32. ↑ Sandroni C, D'Arrigo S, Callaway CW, Cariou A, Dragancea I, Taccone FS, Antonelli M (2016 թ․ նոյեմբեր). «The rate of brain death and organ donation in patients resuscitated from cardiac arrest: a systematic review and meta-analysis». Intensive Care Medicine. 42 (11): 1661–1671. doi:10.1007/s00134-016-4549-3. PMC 5069310. PMID 27699457.
  33. ↑ Hawryluk M (2017 թ․ նոյեմբերի 3). «How can one organ donor save eight lives?» (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  34. ↑ Safar (1981). «Cerebral Performance Categories Scale» (PDF). web.archive.org. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 24-ին.
  35. ↑ Chan PS, Spertus JA, Krumholz HM, Berg RA, Li Y, Sasson C, Nallamothu BK (2012 թ․ հունիս). «A validated prediction tool for initial survivors of in-hospital cardiac arrest». Archives of Internal Medicine. 172 (12): 947–53. doi:10.1001/archinternmed.2012.2050. PMC 3517176. PMID 22641228.
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 Søholm H, Bro-Jeppesen J, Lippert FK, Køber L, Wanscher M, Kjaergaard J, Hassager C (2014 թ․ մարտ). «Resuscitation of patients suffering from sudden cardiac arrests in nursing homes is not futile». Resuscitation. 85 (3): 369–75. doi:10.1016/j.resuscitation.2013.10.033. PMID 24269866.
  37. ↑ 37,0 37,1 Katz DI, Polyak M, Coughlan D, Nichols M, Roche A (2009 թ․ հունվարի 1). Natural history of recovery from brain injury after prolonged disorders of consciousness: outcome of patients admitted to inpatient rehabilitation with 1-4 year follow-up. Vol. 177. էջեր 73–88. doi:10.1016/S0079-6123(09)17707-5. ISBN 978-0-444-53432-3. PMID 19818896. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
  38. ↑ Giacino JT, Katz DI, Schiff ND, Whyte J, Ashman EJ, Ashwal S, Barbano R, Hammond FM, Laureys S, Ling GS, Nakase-Richardson R, Seel RT, Yablon S, Getchius TS, Gronseth GS, Armstrong MJ (2018 թ․ սեպտեմբեր). «Practice guideline update recommendations summary: Disorders of consciousness: Report of the Guideline Development, Dissemination, and Implementation Subcommittee of the American Academy of Neurology; the American Congress of Rehabilitation Medicine; and the National Institute on Disability, Independent Living, and Rehabilitation Research». Neurology. 91 (10): 450–460. doi:10.1212/WNL.0000000000005926. PMC 6139814. PMID 30089618.
  39. ↑ Tong JT, Eyngorn I, Mlynash M, Albers GW, Hirsch KG (2016 թ․ դեկտեմբեր). «Functional Neurologic Outcomes Change Over the First 6 Months After Cardiac Arrest». Critical Care Medicine. 44 (12): e1202–e1207. doi:10.1097/CCM.0000000000001963. PMC 5115936. PMID 27495816.
  40. ↑ Ohab JJ, Fleming S, Blesch A, Carmichael ST (2006 թ․ դեկտեմբեր). «A neurovascular niche for neurogenesis after stroke». The Journal of Neuroscience. 26 (50): 13007–16. doi:10.1523/JNEUROSCI.4323-06.2006. PMC 6674957. PMID 17167090. {{cite journal}}: Unknown parameter |lay-url= ignored (օգնություն); Unknown parameter |laysource= ignored (օգնություն)
  41. ↑ Phillips H (2006 թ․ հուլիսի 3). «'Rewired brain' revives patient after 19 years». New Scientist.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 42,4 42,5 Boland LL, Satterlee PA, Hokanson JS, Strauss CE, Yost D (January–March 2015). «Chest Compression Injuries Detected via Routine Post-arrest Care in Patients Who Survive to Admission after Out-of-hospital Cardiac Arrest». Prehospital Emergency Care. 19 (1): 23–30. doi:10.3109/10903127.2014.936636. PMID 25076024.
  43. ↑ "Myocardial contusion injury: redefining the diagnostic algorithm", M K Bansal, S Maraj, D Chewaproug, A Amanullah. Emerg Med J 2005;22:465−469 doi:10.1136/emj.2004.015339 ; Bansal MK, Maraj S, Chewaproug D, Amanullah A (2005 թ․ հուլիս). «Myocardial contusion injury: redefining the diagnostic algorithm». Emergency Medicine Journal. 22 (7): 465–9. doi:10.1136/emj.2004.015339. PMC 1726836. PMID 15983078. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
  44. ↑ Mogoseanu A. «Implicatii medico-legale in resuscitarea cardio-respiratorie» [Medical-legal implications in cardio-respiratory resuscitation] (PDF) (ռումիներեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ մայիսի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
  45. ↑ AHA, The Textbook of Emergency Cardiovascular Care and CPR, page 541
  46. ↑ Forensic Pathology: Principles And Practice, David Dolinak, Evan W. Matshes, Emma O. Lew, page 322
  47. ↑ AHA, Part 3: Adult Basic Life Support, «Part 3: Adult Basic Life Support». Circulation. 102 (suppl_1): I–22. 2000 թ․ օգոստոսի 22. doi:10.1161/circ.102.suppl_1.I-22 (inactive 2019 թ․ դեկտեմբերի 4). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ DOI inactive as of 2019 (link); Circulation. 2000; 102: I-22-I-59 doi:10.1161/01.CIR.102.suppl_1.I-22
  48. ↑ 48,0 48,1 Krischer JP, Fine EG, Davis JH, Nagel EL (1987 թ․ օգոստոս). «Complications of cardiac resuscitation». Chest. 92 (2): 287–91. doi:10.1378/chest.92.2.287. PMID 3608599.
  49. ↑ Oschatz E, Wunderbaldinger P, Sterz F, Holzer M, Kofler J, Slatin H, և այլք: (2001 թ․ հուլիս). «Cardiopulmonary resuscitation performed by bystanders does not increase adverse effects as assessed by chest radiography». Anesthesia and Analgesia. 93 (1): 128–33. doi:10.1097/00000539-200107000-00027. PMID 11429353.
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 Hoke RS, Chamberlain D (2004 թ․ դեկտեմբեր). «Skeletal chest injuries secondary to cardiopulmonary resuscitation». Resuscitation. 63 (3): 327–38. doi:10.1016/j.resuscitation.2004.05.019. PMID 15582769.
  51. ↑ «Broken or bruised ribs». nhs.uk (անգլերեն). 2017 թ․ հոկտեմբերի 17. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  52. ↑ «Fractured Ribs Still Painful After 2 Months? You May Need Surgery». healthcare.utah.edu (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  53. ↑ «CPR Review - Keeping It Real». HEARTSAVER (BLS Training Site) CPR/AED & First Aid (Bellevue, NE) (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  54. ↑ «CPR Breaking Bones». EMTLIFE (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  55. ↑ Baubin M, Rabl W, Pfeiffer KP, Benzer A, Gilly H (1999 թ․ դեկտեմբեր). «Chest injuries after active compression-decompression cardiopulmonary resuscitation (ACD-CPR) in cadavers». Resuscitation. 43 (1): 9–15. doi:10.1016/S0300-9572(99)00110-0. PMID 10636312.
  56. ↑ Maguire S, Mann M, John N, Ellaway B, Sibert JR, Kemp AM (2006 թ․ հուլիս). «Does cardiopulmonary resuscitation cause rib fractures in children? A systematic review». Child Abuse & Neglect. 30 (7): 739–51. doi:10.1016/j.chiabu.2005.12.007. PMID 16857258.
  57. ↑ Dolinak D (2007 թ․ հունիս). «Rib fractures in infants due to cardiopulmonary resuscitation efforts». The American Journal of Forensic Medicine and Pathology. 28 (2): 107–10. doi:10.1097/01.paf.0000257392.36528.b8. PMID 17525558.
  58. ↑ White L, Rogers J, Bloomingdale M, Fahrenbruch C, Culley L, Subido C, և այլք: (2010 թ․ հունվար). «Dispatcher-assisted cardiopulmonary resuscitation: risks for patients not in cardiac arrest». Circulation. 121 (1): 91–7. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.872366. PMID 20026780.
  59. ↑ «CPR - you CAN do it!». depts.washington.edu. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  60. ↑ McCormack AP, Damon SK, Eisenberg MS (1989 թ․ մարտ). «Disagreeable physical characteristics affecting bystander CPR». Annals of Emergency Medicine. 18 (3): 283–5. doi:10.1016/S0196-0644(89)80415-9. PMID 2646999.
  61. ↑ «Part 3: Ethical Issues – ECC Guidelines, section 3.2». American Heart Association. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 24-ին.
  62. ↑ 62,0 62,1 Bruckel JT, Wong SL, Chan PS, Bradley SM, Nallamothu BK (2017 թ․ հոկտեմբեր). «Patterns of Resuscitation Care and Survival After In-Hospital Cardiac Arrest in Patients With Advanced Cancer». Journal of Oncology Practice. 13 (10): e821–e830. doi:10.1200/JOP.2016.020404. PMC 5640412. PMID 28763260.
  63. ↑ 63,0 63,1 63,2 63,3 Hirlekar, G.; Karlsson, T.; Aune, S.; Ravn-Fischer, A.; Albertsson, P.; Herlitz, J.; Libungan, B. (2017 թ․ սեպտեմբեր). «Survival and neurological outcome in the elderly after in-hospital cardiac arrest». Resuscitation. 118: 101–106. doi:10.1016/j.resuscitation.2017.07.013. ISSN 1873-1570. PMID 28736324.
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 64,3 64,4 64,5 Ehlenbach WJ, Barnato AE, Curtis JR, Kreuter W, Koepsell TD, Deyo RA, Stapleton RD (2009 թ․ հուլիս). «Epidemiologic study of in-hospital cardiopulmonary resuscitation in the elderly». The New England Journal of Medicine. 361 (1): 22–31. doi:10.1056/NEJMoa0810245. PMC 2917337. PMID 19571280.
  65. ↑ 65,0 65,1 Carew HT, Zhang W, Rea TD (2007 թ․ հունիս). «Chronic health conditions and survival after out-of-hospital ventricular fibrillation cardiac arrest». Heart. 93 (6): 728–31. doi:10.1136/hrt.2006.103895. PMC 1955210. PMID 17309904.
  66. ↑ 66,0 66,1 66,2 66,3 Abbo ED, Yuen TC, Buhrmester L, Geocadin R, Volandes AE, Siddique J, Edelson DP (2013 թ․ հունվար). «Cardiopulmonary resuscitation outcomes in hospitalized community-dwelling individuals and nursing home residents based on activities of daily living». Journal of the American Geriatrics Society. 61 (1): 34–9. doi:10.1111/jgs.12068. PMID 23311551.
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 Pape M, Rajan S, Hansen SM, Mortensen RN, Riddersholm S, Folke F, և այլք: (2018 թ․ ապրիլ). «Survival after out-of-hospital cardiac arrest in nursing homes - A nationwide study» (PDF). Resuscitation. 125: 90–98. doi:10.1016/j.resuscitation.2018.02.004. PMID 29425977. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2022 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 7-ին.
  68. ↑ 68,0 68,1 Shah MN, Fairbanks RJ, Lerner EB (2007 թ․ մարտ). «Cardiac arrests in skilled nursing facilities: continuing room for improvement?». Journal of the American Medical Directors Association. 8 (3 Suppl 2): e27-31. doi:10.1016/j.jamda.2006.12.005. PMID 17352981.
  69. ↑ 69,0 69,1 Becker LJ, Yeargin K, Rea TD, Owens M, Eisenberg MS (2003 թ․ հուլիս). «Resuscitation of residents with do not resuscitate orders in long-term care facilities». Prehospital Emergency Care. 7 (3): 303–6. doi:10.1080/10903120390936464. PMID 12879377.
  70. ↑ «CARES Fact Sheet « MyCares». mycares.net. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 27-ին.
  71. ↑ 71,0 71,1 Kolte, Dhaval; Khera, Sahil; Aronow, Wilbert S.; Palaniswamy, Chandrasekar; Mujib, Marjan; Ahn, Chul; Iwai, Sei; Jain, Diwakar; Sule, Sachin (2015 թ․ ապրիլի 21). «Regional Variation in the Incidence and Outcomes of In-Hospital Cardiac Arrest in the United States». Circulation (անգլերեն). 131 (16): 1415–1425. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.114.014542. PMID 25792560.
  72. ↑ 72,0 72,1 Davis, Robert (2003 թ․ հուլիսի 28). «Special report: Many lives are lost across USA because emergency services fail (data for 2001, corrected 7/29/2003)». USA Today.
  73. ↑ Champigneulle B, Merceron S, Lemiale V, Geri G, Mokart D, Bruneel F, և այլք: (2015 թ․ հուլիս). «What is the outcome of cancer patients admitted to the ICU after cardiac arrest? Results from a multicenter study». Resuscitation. 92: 38–44. doi:10.1016/j.resuscitation.2015.04.011. PMID 25917260.
  74. ↑ Hazinski MF, Nolan JP, Billi JE, Böttiger BW, Bossaert L, de Caen AR, և այլք: (2010 թ․ հոկտեմբեր). «Part 1: Executive summary: 2010 International Consensus on Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science With Treatment Recommendations». Circulation. 122 (16 Suppl 2): S250–75. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.110.970897. PMID 20956249.
  75. ↑ Meaney PA, Bobrow BJ, Mancini ME, Christenson J, de Caen AR, Bhanji F, և այլք: (2013 թ․ հուլիս). «Cardiopulmonary resuscitation quality: [corrected] improving cardiac resuscitation outcomes both inside and outside the hospital: a consensus statement from the American Heart Association». Circulation. 128 (4): 417–35. doi:10.1161/CIR.0b013e31829d8654. PMID 23801105.
  76. ↑ Huang Y, He Q, Yang LJ, Liu GJ, Jones A (2014 թ․ սեպտեմբեր). «Cardiopulmonary resuscitation (CPR) plus delayed defibrillation versus immediate defibrillation for out-of-hospital cardiac arrest». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 9 (9): CD009803. doi:10.1002/14651858.CD009803.pub2. PMC 6516832. PMID 25212112.
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 77,4 77,5 «Highlights of the 2010 American Heart Association Guidelines for CPR and ECC» (PDF). American Heart Association. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  78. ↑ Berg RA, Hemphill R, Abella BS, Aufderheide TP, Cave DM, Hazinski MF, և այլք: (2010 թ․ նոյեմբեր). «Part 5: adult basic life support: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care». Circulation. 122 (18 Suppl 3): S685–705. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.110.970939. PMID 20956221.
  79. ↑ «Resuscitation Council UK Paediatric Advanced Life Support Guidelines» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  80. ↑ Autin M, Crawford R, Klaassen D. First Aid Manual. St. John Ambulance; St. Andrew's First Aid; British Red Cross Society.
  81. ↑ Ali S, Athar M, Ahmed SM. A randomised controlled comparison of video versus instructor-based compression only life support training. Indian J Anaesth 2019;63:188-93
  82. ↑ 82,0 82,1 Hüpfl M, Selig HF, Nagele P (2010 թ․ նոյեմբեր). «Chest-compression-only versus standard cardiopulmonary resuscitation: a meta-analysis». Lancet. 376 (9752): 1552–7. doi:10.1016/S0140-6736(10)61454-7. PMC 2987687. PMID 20951422.
  83. ↑ 83,0 83,1 83,2 «Highlights of the 2015 American Heart Association: Guidelines Update for CPR and ECC» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 13-ին. Acknowledgements include: Mary Fran Hazinski, RN, MSN; Michael Shuster, MD; Michael W. Donnino, MD; et al., 2015. "The 2015 AHA Guidelines Update for CPR and ECC is based on an international evidence evaluation process that involved 250 evidence reviewers from 39 countries."
  84. ↑ 84,0 84,1 Ewy GA (2008 թ․ հունիս). «Cardiocerebral Resuscitation: Could this new model of CPR hold promise for better rates of neurologically intact survival?». EMS Magazine. 37 (6): 41–49. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  85. ↑ Ashoor HM, Lillie E, Zarin W, Pham B, Khan PA, Nincic V, և այլք: (2017 թ․ սեպտեմբեր). «Effectiveness of different compression-to-ventilation methods for cardiopulmonary resuscitation: A systematic review» (PDF). Resuscitation. 118: 112–125. doi:10.1016/j.resuscitation.2017.05.032. PMID 28583860.
  86. ↑ «Save a Life: Hands-Only CPR». Crowdrise.com. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 16-ին.
  87. ↑ «"Another One Bites The Dust" in songbpm.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 7-ին.
  88. ↑ «From Queen, The Best Song For CPR — Except For The Lyrics». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 29-ին.
  89. ↑ Ogawa T, Akahane M, Koike S, Tanabe S, Mizoguchi T, Imamura T (2011 թ․ հունվար). «Outcomes of chest compression only CPR versus conventional CPR conducted by lay people in patients with out of hospital cardiopulmonary arrest witnessed by bystanders: nationwide population based observational study». BMJ. 342: c7106. doi:10.1136/bmj.c7106. PMID 21273279.
  90. ↑ Koenig KL (2011 թ․ մարտի 4). «Compression-Only CPR Is Less Effective Than Conventional CPR in Some Patients». JW Emerg Med. 2011 (304): 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  91. ↑ Wei J, Tung D, Sue SH, Wu SV, Chuang YC, Chang CY (2006 թ․ մայիս). «Cardiopulmonary resuscitation in prone position: a simplified method for outpatients». Journal of the Chinese Medical Association. 69 (5): 202–6. doi:10.1016/S1726-4901(09)70219-9. PMID 16835981.
  92. ↑ Cave DM, Gazmuri RJ, Otto CW, Nadkarni VM, Cheng A, Brooks SC, Daya M, Sutton RM, Branson R, Hazinski MF (2010 թ․ նոյեմբեր). «Part 7: CPR techniques and devices: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care». Circulation. 122 (18 Suppl 3): S720–8. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.110.970970. PMC 3741663. PMID 20956223. «When the patient cannot be placed in the supine position, it may be reasonable for rescuers to provide CPR with the patient in the prone position, particularly in hospitalized patients with an advanced airway in place (Class IIb, LOE C).»
  93. ↑ Flanders SA, Strasen JH (2014 թ․ դեկտեմբեր). «Review of evidence about family presence during resuscitation». Critical Care Nursing Clinics of North America. 26 (4): 533–50. doi:10.1016/j.ccell.2014.08.010. PMID 25438895.
  94. ↑ McAlvin SS, Carew-Lyons A (2014 թ․ նոյեմբեր). «Family presence during resuscitation and invasive procedures in pediatric critical care: a systematic review». American Journal of Critical Care. 23 (6): 477–84, quiz 485. doi:10.4037/ajcc2014922. PMID 25362671.
  95. ↑ 95,0 95,1 Cave DM, Gazmuri RJ, Otto CW, Nadkarni VM, Cheng A, Brooks SC, և այլք: (2010 թ․ նոյեմբեր). «Part 7: CPR techniques and devices: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care». Circulation. 122 (18 Suppl 3): S720–8. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.110.970970. PMC 3741663. PMID 20956223.
  96. ↑ Dell'anna AM, Scolletta S, Donadello K, Taccone FS (2014 թ․ հունիս). «Early neuroprotection after cardiac arrest». Current Opinion in Critical Care. 20 (3): 250–8. doi:10.1097/mcc.0000000000000086. PMID 24717694.
  97. ↑ Lafuente-Lafuente C, Melero-Bascones M (2013 թ․ սեպտեմբեր). «Active chest compression-decompression for cardiopulmonary resuscitation». The Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD002751. doi:10.1002/14651858.CD002751.pub3. PMID 24052483.
  98. ↑ «ICU Physiology in 1,000 Words: Cardiopulmonary Resuscitation». 2015 թ․ փետրվար. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 20-ին.
  99. ↑ Smith N. «Anoxic Brain Damage». Third Age. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  100. ↑ Tuhrim S. «Anoxic Brain Injury». Mount Sinai Medical Centre. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 15-ին.
  101. ↑ Brass L. Heart Book. Chapter 18:Stroke (PDF). Yale University. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 31-ին.
  102. ↑ Turkowski K. «A pleas for VBAC education». Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 29-ին.
  103. ↑ «Hyperbaric Oxygen Therapy». Family Health News. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  104. ↑ Newsweek 2007-05-07
  105. ↑ «Silicon Chip Article». Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  106. ↑ 106,0 106,1 Wang PL, Brooks SC (2018 թ․ օգոստոս). «Mechanical versus manual chest compressions for cardiac arrest». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 8: CD007260. doi:10.1002/14651858.CD007260.pub4. PMC 6513574. PMID 30125048.
  107. ↑ Hightower D, Thomas SH, Stone CK, Dunn K, March JA (1995 թ․ սեպտեմբեր). «Decay in quality of closed-chest compressions over time». Annals of Emergency Medicine. 26 (3): 300–3. doi:10.1016/S0196-0644(95)70076-5. PMID 7661418.
  108. ↑ Chiang WC, Chen WJ, Chen SY, Ko PC, Lin CH, Tsai MS, և այլք: (2005 թ․ մարտ). «Better adherence to the guidelines during cardiopulmonary resuscitation through the provision of audio-prompts». Resuscitation. 64 (3): 297–301. doi:10.1016/j.resuscitation.2004.09.010. PMID 15733757.
  109. ↑ Berg RA, Sanders AB, Milander M, Tellez D, Liu P, Beyda D (1994). «Efficacy of audio-prompted rate guidance in improving resuscitator performance of cardiopulmonary resuscitation on children». Academic Emergency Medicine. 1 (1): 35–40. PMID 7621151.
  110. ↑ Milander MM, Hiscok PS, Sanders AB, Kern KB, Berg RA, Ewy GA (1995 թ․ օգոստոս). «Chest compression and ventilation rates during cardiopulmonary resuscitation: the effects of audible tone guidance». Academic Emergency Medicine. 2 (8): 708–13. doi:10.1111/j.1553-2712.1995.tb03622.x. PMID 7584749.
  111. ↑ Abella BS, Edelson DP, Kim S, Retzer E, Myklebust H, Barry AM, O'Hearn N, Hoek TL, Becker LB (2007 թ․ ապրիլ). «CPR quality improvement during in-hospital cardiac arrest using a real-time audiovisual feedback system». Resuscitation. 73 (1): 54–61. doi:10.1016/j.resuscitation.2006.10.027. PMID 17258853.
  112. ↑ Kramer-Johansen J, Myklebust H, Wik L, Fellows B, Svensson L, Sørebø H, Steen PA (2006 թ․ դեկտեմբեր). «Quality of out-of-hospital cardiopulmonary resuscitation with real time automated feedback: a prospective interventional study». Resuscitation. 71 (3): 283–92. doi:10.1016/j.resuscitation.2006.05.011. PMID 17070980.
  113. ↑ «CPREzy». Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  114. ↑ «CPR Glove Website». Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 5-ին.
  115. ↑ Perkins GD, Augré C, Rogers H, Allan M, Thickett DR (2005 թ․ հունվար). «CPREzy: an evaluation during simulated cardiac arrest on a hospital bed». Resuscitation. 64 (1): 103–8. doi:10.1016/j.resuscitation.2004.08.011. PMID 15629562.
  116. ↑ Boyle AJ, Wilson AM, Connelly K, McGuigan L, Wilson J, Whitbourn R (2002). «Improvement in timing and effectiveness of external cardiac compressions with a new non-invasive device: the CPR-Ezy». Resuscitation. 54 (1): 63–7. doi:10.1016/s0300-9572(02)00049-7. PMID 12104110.
  117. ↑ Public Health Initiative Uses PocketCPR to Help Improve Cardiac Arrest Survival Rates Արխիվացված 2009-03-19 Wayback Machine, October 20, 2008.
  118. ↑ Kahn, Peter A.; Dhruva, Sanket S.; Rhee, Taeho Greg; Ross, Joseph S. (2019 թ․ հոկտեմբերի 2). «Use of Mechanical Cardiopulmonary Resuscitation Devices for Out-of-Hospital Cardiac Arrest, 2010-2016». JAMA Network Open (անգլերեն). 2 (10): e1913298. doi:10.1001/jamanetworkopen.2019.13298. PMC 6806423. PMID 31617923.
  119. ↑ «Product specifications - LUCAS - Chest Compression System».
  120. ↑ Steen S, Liao Q, Pierre L, Paskevicius A, Sjöberg T (2002 թ․ դեկտեմբեր). «Evaluation of LUCAS, a new device for automatic mechanical compression and active decompression resuscitation». Resuscitation. 55 (3): 285–99. doi:10.1016/S0300-9572(02)00271-X. PMID 12458066.
  121. ↑ Rubertsson S, Huzevka T (2006). «Increased restoration of spontaneous circulation after cardiac arrest with the LUCAS device compared to manual chest compressions». Resuscitation. 69: 46. doi:10.1016/j.resuscitation.2006.01.011.
  122. ↑ Keseg DP (2012 թ․ սեպտեմբեր). «The merits of mechanical CPR: Do mechanical devices improve compression consistency and resuscitation outcomes?». JEMS : A Journal of Emergency Medical Services. 37 (9): 24–9. PMID 23342692. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  123. ↑ Wik L, Olsen JA, Persse D, Sterz F, Lozano M, Brouwer MA, Westfall M, Souders CM, Malzer R, van Grunsven PM, Travis DT, Whitehead A, Herken UR, Lerner EB (2014 թ․ հունիս). «Manual vs. integrated automatic load-distributing band CPR with equal survival after out of hospital cardiac arrest. The randomized CIRC trial». Resuscitation. 85 (6): 741–8. doi:10.1016/j.resuscitation.2014.03.005. PMID 24642406.
  124. ↑ Perkins GD, Lall R, Quinn T, Deakin CD, Cooke MW, Horton J, Lamb SE, Slowther AM, Woollard M, Carson A, Smyth M, Whitfield R, Williams A, Pocock H, Black JJ, Wright J, Han K, Gates S (2015 թ․ մարտ). «Mechanical versus manual chest compression for out-of-hospital cardiac arrest (PARAMEDIC): a pragmatic, cluster randomised controlled trial». Lancet. 385 (9972): 947–55. doi:10.1016/s0140-6736(14)61886-9. PMID 25467566.
  125. ↑ Hallstrom A, Rea TD, Sayre MR, Christenson J, Anton AR, Mosesso VN, և այլք: (2006 թ․ հունիս). «Manual chest compression vs use of an automated chest compression device during resuscitation following out-of-hospital cardiac arrest: a randomized trial». JAMA. 295 (22): 2620–8. doi:10.1001/jama.295.22.2620. PMID 16772625.
  126. ↑ Navarro, Kenny (2016 թ․ մարտի 28). «Prove It: Mechanical chest compression devices vs. manual compressions». EMS1.com. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 25-ին.
  127. ↑ Kalz M, Lenssen N, Felzen M, Rossaint R, Tabuenca B, Specht M, Skorning M (2014 թ․ մարտ). «Smartphone apps for cardiopulmonary resuscitation training and real incident support: a mixed-methods evaluation study». Journal of Medical Internet Research. 16 (3): e89. doi:10.2196/jmir.2951. PMC 3978555. PMID 24647361.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  128. ↑ «Lifesaver». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
  129. ↑ 129,0 129,1 Swor RA, Jackson RE, Cynar M, Sadler E, Basse E, Boji B, Rivera-Rivera EJ, Maher A, Grubb W, Jacobson R (1995 թ․ հունիս). «Bystander CPR, ventricular fibrillation, and survival in witnessed, unmonitored out-of-hospital cardiac arrest». Annals of Emergency Medicine. 25 (6): 780–4. doi:10.1016/S0196-0644(95)70207-5. PMID 7755200.
  130. ↑ Wik L, Steen PA, Bircher NG (1994 թ․ դեկտեմբեր). «Quality of bystander cardiopulmonary resuscitation influences outcome after prehospital cardiac arrest». Resuscitation. 28 (3): 195–203. doi:10.1016/0300-9572(94)90064-7. PMID 7740189.
  131. ↑ 131,0 131,1 «Members of the public lack skills, confidence necessary to save lives with CPR, research shows». 2011 թ․ նոյեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  132. ↑ Comilla Sasson et al. on behalf of the American Heart Association Council on Quality of Care and Outcomes Research et al. Circulation 2013; 127: 1342-1350, «Archived copy». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 3-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  133. ↑ Van Hoeyweghen RJ, Bossaert LL, Mullie A, Calle P, Martens P, Buylaert WA, Delooz H (1993 թ․ օգոստոս). «Quality and efficiency of bystander CPR. Belgian Cerebral Resuscitation Study Group». Resuscitation. 26 (1): 47–52. doi:10.1016/0300-9572(93)90162-J. PMID 8210731.
  134. ↑ Gallagher EJ, Lombardi G, Gennis P (1995 թ․ դեկտեմբեր). «Effectiveness of bystander cardiopulmonary resuscitation and survival following out-of-hospital cardiac arrest». JAMA. 274 (24): 1922–5. doi:10.1001/jama.274.24.1922. PMID 8568985.
  135. ↑ Carragher R, Johnson J, Harder M (2017). «Factors that influence bystander CPR: A narrative review». International Journal of Current Research. 9 (6): 52100–52103. hdl:10613/5277.
  136. ↑ Jackson RE, Swor RA (1997 թ․ հունիս). «Who gets bystander cardiopulmonary resuscitation in a witnessed arrest?». Academic Emergency Medicine. 4 (6): 540–4. doi:10.1111/j.1553-2712.1997.tb03574.x. PMID 9189184.
  137. ↑ 137,0 137,1 Bossaert L, Van Hoeyweghen R (1989). «Bystander cardiopulmonary resuscitation (CPR) in out-of-hospital cardiac arrest. The Cerebral Resuscitation Study Group». Resuscitation. 17 Suppl (Suppl S55–69): S55–69, discussion S199–206. doi:10.1016/0300-9572(89)90091-9. PMID 2551021.
  138. ↑ Tilton B (2007). «CPR». In Buck Tilton (ed.). First Aid and Extended Care, 5e. Morris Book Publishing, LLC. & Falcon Guides. էջ 20. ISBN 978-0-7627-4357-5.
  139. ↑ «Bystanders less likely to give CPR to women». UPI (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  140. ↑ Press, Associated (2017 թ․ նոյեմբերի 12). «Fear of touching women's chests may be barrier to giving CPR, researchers say». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  141. ↑ Cummins RO, Eisenberg MS, Hallstrom AP, Litwin PE (1985 թ․ մարտ). «Survival of out-of-hospital cardiac arrest with early initiation of cardiopulmonary resuscitation». The American Journal of Emergency Medicine. 3 (2): 114–9. doi:10.1016/0735-6757(85)90032-4. PMID 3970766.
  142. ↑ Athanasuleas CL, Buckberg GD, Allen BS, Beyersdorf F, Kirsh MM (2006 թ․ հուլիս). «Sudden cardiac death: directing the scope of resuscitation towards the heart and brain» (PDF). Resuscitation. 70 (1): 44–51. doi:10.1016/j.resuscitation.2005.11.017. PMID 16759784. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հուլիսի 16-ին.
  143. ↑ Kondratiev TV, Flemming K, Myhre ES, Sovershaev MA, Tveita T (2006 թ․ հուլիս). «Is oxygen supply a limiting factor for survival during rewarming from profound hypothermia?». American Journal of Physiology. Heart and Circulatory Physiology. 291 (1): H441–50. doi:10.1152/ajpheart.01229.2005. PMID 16461371. {{cite journal}}: Unknown parameter |lay-date= ignored (օգնություն); Unknown parameter |lay-source= ignored (օգնություն); Unknown parameter |lay-url= ignored (օգնություն)
  144. ↑ Eich C, Bräuer A, Kettler D (2005 թ․ հոկտեմբեր). «Recovery of a hypothermic drowned child after resuscitation with cardiopulmonary bypass followed by prolonged extracorporeal membrane oxygenation». Resuscitation. 67 (1): 145–8. doi:10.1016/j.resuscitation.2005.05.002. PMID 16129537.
  145. ↑ 145,0 145,1 Diem SJ, Lantos JD, Tulsky JA (1996 թ․ հունիս). «Cardiopulmonary resuscitation on television. Miracles and misinformation». The New England Journal of Medicine. 334 (24): 1578–82. doi:10.1056/NEJM199606133342406. PMID 8628340.
  146. ↑ Jones GK, Brewer KL, Garrison HG (2000 թ․ հունվար). «Public expectations of survival following cardiopulmonary resuscitation». Academic Emergency Medicine. 7 (1): 48–53. doi:10.1111/j.1553-2712.2000.tb01891.x. PMID 10894242.
  147. ↑ «Chicago CPR Classes». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  148. ↑ «ViaHealth Rochester General Hospital statement on 'Cough CPR' email». Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 13-ին.
  149. ↑ «Snopes Urban Legends Reference - Cough CPR». Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 13-ին.
  150. ↑ «Cough CPR» (PDF). Newsletter. 27 (3): 2. 2003. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 28-ին.
  151. ↑ «Cough CPR» (PDF). Newsletter. 29 (3): 2. 2005. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 28-ին.
  152. ↑ «Cough CPR». American Heart Association. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 13-ին.
  153. ↑ «Arizona 9-year-old boy, Tristin Saghin, Saved Sister With CPR, Congratulated by Movie Producer Jerry Bruckheimer». ABC News. 2011 թ․ ապրիլի 22. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 24-ին.
  154. ↑ American Heart Association Արխիվացված 2012-02-17 Wayback Machine
  155. ↑ American Heart Association, Ad Council launch Hands-Only CPR campaign Արխիվացված 2011-08-08 Wayback Machine
  156. ↑ Americans can learn Hands-Only CPR with a new digital application Արխիվացված 2011-07-17 Wayback Machine
  157. ↑ «Silvester's method». University College London. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 12-ին.
  158. ↑ Special Correspondence THE NEW YORK TIMES. (1910 թ․ սեպտեմբերի 4). «REVIVED BY JIU-JITSU. - A Strange Story from Japan - Apparently Dead Man Resuscitated. - View Article - NYTimes.com» (PDF). New York Times. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 28-ին.
  159. ↑ Warshaw AL, Swanson RS (1988 թ․ նոյեմբեր). «Pancreatic cancer in 1988. Possibilities and probabilities». Annals of Surgery. 208 (5): 541–53. doi:10.1097/00000658-198811000-00001. PMC 1493791. PMID 2461172.«Corrections». BMJ. 2 (5653): 394. 1969. doi:10.1136/bmj.2.5653.394.
  160. ↑ Taylor K. «JCS: Japanese Fighting: Self-Defence By Sleight Of Body». Ejmas.com. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 28-ին.
  161. ↑ Ohlenkamp N (2005 թ․ հունվարի 1). «Judo Chokes (shimewaza) - choking techniques». Judoinfo.com. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 28-ին.
  162. ↑ «Arrhythmias». Johns Hopkins Medicine. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
  163. ↑ See, e.g., "Award of the Heart", TIME magazine, November 28, 1973, retrieved on 05-28-2008 from time.com
  164. ↑ Sayre MR, Berg RA, Cave DM, Page RL, Potts J, White RD (2008 թ․ ապրիլ). «Hands-Only (Compression-Only) Cardiopulmonary Resuscitation: A Call to Action for Bystander Response to Adults Who Experience Out-of-Hospital Sudden Cardiac Arrest». Circulation. 117 (16): 2162–7. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.107.189380. PMID 18378619.
  165. ↑ «Total Artificial Heart Recipient Heads Home for the Holidays with New Donor Heart & Kidney» (Press release). SynCardia Systems. 2011 թ․ դեկտեմբերի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 28-ին.
  166. ↑ Sternberg S (2010). «American Heart Association revises CPR guidelines». USA Today. «An analysis of 3,700 cardiac arrests published Friday in the journal Lancet found that hands-only CPR saved 22% more lives than the conventional method. All told, the switch could save up to 3,000 additional lives a year in the USA and 5,000 to 10,000 in North America and Europe, says lead author Peter Nagele of Washington University in St. Louis. A landmark study published Oct. 6 in The Journal of the American Medical Association found that bystanders who applied hands-only CPR were able to boost survival to 34% from 18% for those who got conventional CPR or none at all. In addition, the percentage of people willing to provide CPR rose from 28% in 2005 to 40% in 2009.»
  167. ↑ «CPR for Cats & Dogs». University of Washington School of Medicine. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 7-ին.
  168. ↑ Wheeler DS, Wong HR, Shanley TP, eds. (2009). The central nervous system in pediatric critical illness and injury. New York: Springer. էջ 68. ISBN 9781848009936. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 10-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
Վիքիգրքերի պատկերանիշը
Անգլերեն Վիքիգրքերում կան նյութեր այս թեմայով՝
Primary Assessment & Basic Life Support
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիրտ-թոքային վերակենդանացում» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սիրտ-թոքային_վերակենդանացում&oldid=9507872» էջից