Վիքիպեդիա

Սենդֆորդ Ֆլեմինգ

շոտլանդացի-կանադացի ինժեներ, գյուտարար

Սըր Սենդֆորդ Ֆլեմինգ (անգլ.՝ Sir Sandford Fleming, հունվարի 7, 1827(1827-01-07)[1][2], Կերկլոդի, Ֆայֆ, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - հուլիսի 22, 1915(1915-07-22), Հալիֆաքս, Հալիֆաքս, Կանադա, Սուրբ Միքայելի և Գևորգի շքանշանի ասպետ), շոտլանդացի-կանադացի ինժեներ, գյուտարար։ Ծնվել և մեծացել է Շոտլանդիայում, 18 տարեկանում արտագաղթել է գաղութային Կանադա։ Առաջարկել է համաշխարհային ստանդարտ ժամային գոտիները[6], մշակել Կանադայի առաջին փոստային նամականիշը, թողել է հսկայական սահմանագծման և քարտեզագրության նյութեր, նախագծել Միջգաղութային երկաթուղու մեծ մասը և Կանադական Խաղաղօվկիանոսյան երկաթուղին, եղել է Կանադայի թագավորական ընկերության հիմնադիր անդամ և Տորոնտոյի գիտական կազմակերպություն համարվող Կանադայի թագավորական ինստիտուտի հիմնադիր։

Սենդֆորդ Ֆլեմինգ
անգլ.՝ Sandford Fleming
Ծնվել էհունվարի 7, 1827(1827-01-07)[1][2]
Կերկլոդի, Ֆայֆ, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մահացել էհուլիսի 22, 1915(1915-07-22) (88 տարեկան)
Հալիֆաքս, Հալիֆաքս, Կանադա
ԳերեզմանԲիչվուդ գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն Կանադա և  Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մասնագիտությունփոստային բացիկների դիզայներ, գյուտարար և ճարտարագետ
Գործունեության ոլորտինժեներ
ԱնդամակցությունԿանադայի թագավորական ընկերություն[3] և Կանադայի թագավորական ընկերություն[3]
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[4]
Պարգևներ
Սուրբ Միքայելի և Սուրբ Գևորգի շքանշանի ասպետ-կոմանդոր
Երեխա(ներ)Lily Frances Fleming?[5]
 Sandford Fleming Վիքիպահեստում

Վաղ կյանք խմբագրել

Սենդֆորդ Ֆլեմինգը ծնվել է 1827 թվականին Քերքոլդիում, Շոտլանդիա[7]՝ Էնդրյու և Էլիզաբեթ Ֆլեմինգների ընտանիքում։ 14 տարեկան հասակում աշակերտել է որպես տեղագիր, 1845 թվականին[8]՝ 18 տարեկանում, ավագ եղբոր՝ Դավիթի հետ գաղթել են գաղութային Կանադա։ Նախքան Փիթերբարոում հաստատվելը, եղել գաղութային Կանադայի բազմաթիվ քաղաքներում՝ Քվեբեկ, Մոնրեալ և Քինգսթոն։ Կանադայում որպես տեղագիր որակավորվել է 1849 թվականին[9]։

1849 թվականին Ֆլեմինգը մի քանի ընկերների հետ ստեղծել է Կանադայի թագավորական ինստիտուտը, որը պաշտոնապես կազմավորվել է 1851 թվականի նոյեմբերի 4-ին։ Թեև սկզբում այն նախատեսված է եղել որպես հետազոտողների և ինժեներների մասնագիտական ինստիտուտ, սակայն դարձել է ավելի ընդհանուր գիտական ընկերություն։ 1851 թվականին Ֆլեմինգը նախագծել է Կանադայի առաջին փոստային նամականիշը՝ «Threepenny Beaver» Կանադայի գավառի համար (այժմ՝ Օնտարիոյի և Քվեբեկի հարավային հատվածներ)։ Այս ընթացքում նա աշխատել է որպես տեղագիր-գծագրիչ, հիմնականում Grand Trunk երկաթգծի համար։ Այս աշխատանքի շնորհիվ նա 1855 թվականին գլխավոր ինժեների աշխատանք է ստացել Կանադայի Հյուսիսային երկաթուղում, որտեղ նա անվտանգության նկատառումներով փայտի փոխարեն կողմնակից է եղել երկաթե կամուրջների շինարարությանը։

Ֆլեմինգը ծառայել է Կանադայի 10-րդ գումարտակի կամավորական հենակետերում (հետագայում հայտնի է որպես Կանադայի թագավորական գունդ) և 1862 թվականի հունվարի 1-ին ստացել է կապիտանի կոչում։ Պաշտոնաթող է եղել 1865 թվականին։

Ընտանիք խմբագրել

 
Ֆլեմինգը իր թոռնիկների հետ 1893 թվականին

Երբ 1845 թվականին Ֆլեմինգը ժամանեց Փիթերբարոու, Օնտարիո, ընկերացավ իր ապագա կնոջ՝ Հոլերի ընտանիքի հետ և տարվեց Էն Ջեյն (Ջինի) Հոլով։ Այնուամենայնիվ, գրեթե տասը տարի անց, սահնակի հետ կապված մի դեպքի ժամանակ բացահայտվեց նրանց սերը, և մեկ տարի անց՝ 1855 թվականի հունվարին նրանք ամուսնացան։ Զույգն ունեցել է 9 երեխա, որոնցից երկուսը մահացել են երիտասարդ տարիքում։ Ավագ որդին` Ֆրենկ Էնդրյուն, 1872 թվականին Ֆլեմինգին ուղեկցել է իր արևմտյան արշավախմբի ուղևորության ժամանակ։ Լինելով ընտանեկան մարդը՝ նվիրված կնոջն ու երեխաներին, նա հորը` Էնդրյու Գրեյգ Ֆլեմինգին, մորը և մյուս վեց երեխաներին նույնպես հյուրընկալել է Կանադայում, որոնք նրան միացել են իր մեկնելուց երկու տարի անց։ Ֆլեմինգ և Հոլ ընտանիքները հաճախ էին հանդիպում միմյանց։

1888 թվականին կնոջ՝ Ջինի մահվանից հետո, Ֆլեմինգի զարմուհին՝ Միսս Էլսի Սմիթը, Ալեքսանդր և Լիլի Սմիթների դուստրը Քինգուսիից, Հոգ տարավ նրանց տնային տնտեսության համար, որը գտնվում էր Օնտարիո նահանգի Օտտավա քաղաքի «Ուինթերոլմ» 213 Չափել փողոցում[10]։

Երկաթուղային ինժեներ խմբագրել

Հյուսիսային երկաթգծում աշխատած ժամանակաշրջանը նշանավորվեց ճարտարապետ Ֆրեդերիկ Ուիլյամ Քեմբերլենդի հետ կոնֆլիկտով, որի հետ նա նախաձեռնել էր Կանադայի թագավորական ինստիտուտը, որը մինչև 1855 թվական եղել է երկաթուղու գլխավոր մենեջերը։ 1852 թվականին Ֆլեմինգը երկաթուղում աշխատանքի անցավ որպես ինժեների օգնական, 1855 թվականին փոխարինեց Քեմբերլենդին, սակայն 1862 թվականին կրկին պաշտոնը զիջեց նրան։ 1863 թվականին նա դարձավ Նոր Շոտլանդիայի գլխավոր պետական տեսուչ, որի գործառույթների մեջ էր մտնում Տրուրոյից մինչև Պիկտու գծի կառուցումը։ Քանի որ նա չէր ընդունում մրցույթի կապալառուների առաջարկները՝ դրանք չափազանց բարձր համարելով, նրան առաջարկեցին անձամբ կատարել աշխատանքը, և գծի կառուցումն ավարտվեց 1867 թվականին[11]։

 
Սենդֆորդ Ֆլեմինգը (բարձր գլխարկով) Կանադական Խաղաղօվկիանոսյան երկաթուղու «վերջին սեպի» արարողության ժամանակ

1862 թվականին Ֆլեմինգը կառավարությանը ներկայացրեց Ատլանտյան և Խաղաղ օվկիանոսների հետ կապող միջմայրցամաքային երկաթուղու ծրագիրը։ Ծրագրի առաջին մասը՝ Հալիֆաքսի և Քվեբեկի միջև, դարձավ Նյու Բրանսուիկի և Նոր Շոտլանդիայի Կանադական Ֆեդերացիային միանալու նախապայմանների կարևոր մասը՝ Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմի, Մենով ճանապարհորդելու անորոշությունների պատճառով։ 1867 թվականին Ֆլեմինգը նշանակվել է Միջգաղութային երկաթուղու գլխավոր ինժեներ, որը դարձել է դաշնային նախագիծ, և նա շարունակել է պաշտոնավարել մինչև 1876 թվական։ Նրա պնդումը, որ փայտի փոխարեն կամուրջների կառուցման մեջ օգտագործվի երկաթ և քար, հակասական է եղել ժամանակի համար, սակայն շուտով հրդեհին դիմակայելու համար արդարացվել է[12]։

1871 թվականին ըստ երկաթուղային կապի ռազմավարության նախատեսվում էր Բրիտանական Կոլումբիան բերել ֆեդերացիա, և Ֆլեմինգին առաջարկվում է Կանադայի Խաղաղօվկիանոսյան երկաթուղու գլխավոր ինժեների պաշտոնը։ Թեև նա երկմտում էր հսկայական աշխատանքի պատճառով, 1872 թվականին նա փոքր խմբի հետ ուղևորվեց երթուղին ուսումնասիրելու, տեղագրելու, մասնավորապես Ժայռոտ լեռների միջով `՝ Յելոուհեդ կիրճով գտնելով անցանելի ճանապարհ։ Ֆլեմինգի ուղեկիցներից մեկը՝ Ջորջ Մոնրո Գրանտը, ուղևորության մասին գրեց կարծիք, որը դարձավ բեսթ-սելլեր[13]։ 1880 թվականին, իրականացնելով 600 մղոն, կառավարությունն ամբողջ նախագիծը հանձնեց մասնավոր ընկերության, իսկ Ֆլեմինգը պաշտոնանկ արվեց Սըր Չարլզ Թուփերի կողմից` վճարվելով 30000 դոլար[12][14]։ Դա Ֆլեմինգի կյանքի ամենադժվար հարվածն էր, չնայած նրան խոստացված մենաշնորհին, հետագայում չեղարկվեց նաև նրա հաջորդ՝ տրանսխաղաօվկիանոսյան հեռագրամալուխի նախագիծը[12]։ Այնուամենայնիվ, 1884 թվականին Ֆլեմինգը դարձավ Կանադական Խաղաղօվկիանոսյան երկաթուղու տնօրեն և ներկա գտնվեց վերջին սեպի գործարկմանը։

Համաշխարհային ստանդարտ ժամանակի գյուտարար խմբագրել

1876 թվականին Իռլանդիայում ճանապարհորդելու ժամանակ Ֆլեմինգը գնացքը բաց է թողել, քանի որ տպագրված ժամանակացույցում a.m.-ի փոխարեն նշված էր p.m.: Նա ամբողջ աշխարհի համար առաջարկեց 24 ժամյա ժամացույց, որը գտնվում է Երկրի կենտրոնում և միջօրեականի ոչ մի մակերեսի հետ կապված չէ[15]։ 1879 թվականի փետրվարի 8-ին Տորոնտոյում Կանադայի թագավորական ինստիտուտում հանդիպման ժամանակ նա այն կապեց Գրինվիչի հակա-միջօրեականի հետ (այժմ 180 °):

Ֆլեմինգն առաջարկել էր, որ ստանդարտ ժամային գոտիները կարող են օգտագործվել տեղական մակարդակում, սակայն նրանք ենթարկվում են նրա միակ համաշխարհային ժամանակին, որը նա անվանեց «Տիեզերական ժամանակ»։ Միջազգային գիտաժողովներում, այդ թվում 1884 թվականի Միջազգային միջօրեական գիտաժողովում, Ֆլեմինգը շարունակում էր խթանել իր համակարգը[16]։ Այդ համաժողովը ընդունեց համաշխարհային ժամանակի այլ տարբերակ, բայց հրաժարվեց ընդունել նրա գոտիները` նշելով, որ դրանք իրենց տեղից դուրս տեղական խնդիր են։ Այնուամենայնիվ, 1929 թվականին աշխարհի բոլոր խոշոր երկրները ընդունեցին ժամային գոտիները։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 University of Toronto, Laval University Dictionary of Canadian Biography, Dictionnaire biographique du Canada / G. Brown, D. Hayne, F. Halpenny, R. Cook, J. English, M. Trudel, A. Vachon, J. Hamelin — UTP, Presses de l'Université Laval, 1959. — ISSN 0420-0446; 0070-4717
  2. ↑ 2,0 2,1 Hill R. G. Biographical Dictionary of Architects in Canada 1800-1950 — 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 http://www.biographi.ca/en/bio/fleming_sandford_14E.html
  4. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  5. ↑ Lundy D. R. The Peerage
  6. ↑ «Quirico Filopanti». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
  7. ↑ «Life at full speed: Artist, scientist and inventor». sandfordfleming.ca. Canadian Railway Museum. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 7-ին.
  8. ↑ «Life at full speed: The apprentice». sandfordfleming.ca. Canadian Railway Museum. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 7-ին.
  9. ↑ «Life at full speed: Finding a first job». sandfordfleming.ca. Canadian Railway Museum. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 7-ին.
  10. ↑ Morgan, Henry James Types of Canadian women and of women who are or have been connected with Canada : (Toronto, 1903) [1]
  11. ↑ Fleming, Sandford (1862), Suggestions on the Inter-colonial Railway
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Creet, Mario, FLEMING, Sir SANDFORD, Dictionary of Canadian Biography Online
  13. ↑ Grant, George Monro (1873), Ocean to Ocean, Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 25-ին
  14. ↑ Buckner, Phillip (1998). "TUPPER, Sir CHARLES". In Cook, Ramsay; Hamelin, Jean. Dictionary of Canadian Biography. XIV (1911–1920) (online ed.). University of Toronto Press
  15. ↑ Clark Blaise, Time Lord: Sir Sandford Fleming and the creation of standard time (New York, First Vintage Books: 2000) pp.81-82. 0-375-40176-8
  16. ↑ Including Geographical Congress at Venice in 1881, and at a meeting of the Geodetic Association at Rome in 1883 http://en.wikisource.org/wiki/Popular_Science_Monthly/Volume_29/October_1886/Universal_Time , page 799

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սենդֆորդ Ֆլեմինգ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սենդֆորդ_Ֆլեմինգ&oldid=9772955» էջից