Սարգիս Հովսեփյան (բժիշկ)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սարգիս Հովսեփյան (այլ կիրառումներ)
Սարգիս Գալուստի Հովսեփյան (1888, Կ. Պոլիս - 1975), հայ բժիշկ, ՀԽՍՀ վաստակավոր բժիշկ, ստացել է «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» և Լենինի շքանշաններ։
 | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1888 |
| Ծննդավայր | Կ. Պոլիս |
| Մահացել է | 1975 |
| Ազգություն | հայ |
| Կրթություն | Կ. Պոլսի Օսմանյան կայսերական բժշկական համալսարան |
| Մասնագիտություն | բժիշկ |
| Կոչում | վաստակավոր բժիշկ ԽՍՀՄ առողջապահության գերազանցիկ |
| Աշխատավայր | Նաֆթլուղի զինվորական լազարեթ Կարինի քաղաքային հիվանդանոց Շամշադինի հիվանդանոց |
| Պաշտոն | գլխավոր բժիշկ |
| Պարգևներ | |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է 1888 թվականին Կ. Պոլսի Միջագյուղ թաղամասում։ Պապը՝ Սարգիս Հովսեփյանը (Ուսուպենց), Բուրսայի նահանգի Նիկոմիդիայի գավառակի Գեյվեի շրջանի դատավորն է եղել, իսկ հայրը՝ Գալուստ Հովսեփյանը, Օսմանյան կայսրությունում նոր զարգացող շերամապահության հիմնադիրներից մեկը։
Սարգիսը սովորել է Կ. Պոլսի Գաղատիա թաղամասի Կեդրոնական վարժարանում։ Լինելով քաղաքի այդ տարվա երկու գերազանցիկներից մեկը, ավարտական դիպլոմն ստացել է քաղաքապետի ձեռքից՝ արժեքավոր գրքերի մի տրցակ նվեր ստանալով։
1913 թվականին ավարտել է Կ. Պոլսի Օսմանյան կայսերական բժշկական համալսարանը։ Այնուհետև ուսումը շարունակել է Լայպցիգում, ապա՝ Ժնևում և բժշկի մասնագիտություն ստացել։
1914 թվականին վերադառնալով Թուրքիա` նշանակվել է Տրապիզոնի նահանգի Թերմե գավառի քաղաքապետարանի բժիշկ։
1914 թվականին՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ զորակոչվել է օսմանյան բանակ և զինվորական բժիշկ ծառայել։ Սարիղամիշի ռազմաճակատում մի թուրք զինվոր (որին բուժել էր) նրան զգուշացրել է, որ բոլոր հայ զինվորականները գաղտնի հրամանով դատապարտվել են մահվան և լուսաբացին բոլորին սպանելու են։ Սարգիս Հովսեփյանն ընկերոջ՝ բժիշկ Արշակ Պողոսյանի հետ գիշերով փախել է զորամասից ու գերի հանձնվել ռուսական կողմին։ Հաջորդ օրը դասալիքներից յուրաքանչյուրի գլուխը 50000 ոսկի գնահատումով ազդագրերը տարածվել են ամենուր։ Հետագայում նրանք անհետ կորած են համարվել։ Բժիշկներին ռազմագերիների հետ տեղափոխելեն Թիֆլիս և բանտարկել։ Եռամսյա բանտարկությունից հետո նրանց ուղարկել են հարկադրական աշխատանքի՝ Նաֆթլուղի զինվորական լազարեթում։
1915 թվականի մարտին Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գևորգ Ե-ի միջնորդությամբ բժիշկները ազատվել են գերությունից, տեղափոխվել Վաղարշապատ (Էջմիածին) և բժշկական օգնություն ցուցաբերել սովից ու հիվանդություններից տառապող ավելի քան 75 000 գաղթականներին։
1915 թվականի սեպտեմբերին Սարգիսը տեղափոխվել է Դիլիջան և «Համառուսական քաղաքների միություն» կազմակերպության գծով գաղթականական հիվանդանոցներ ու որբանոցներ հիմնել։
1916 թվականի ամռանը՝ Կարինի ռուսական գրավումից հետո, Կարինի քաղաքային հիվանդանոցի գլխավոր բժիշկ է նշանակվել։ Հետո տեղափոխվել է Թիֆլիս, ապա գլխավոր բժիշկ աշխատել հաջորդաբար Վաղարշապատի, Դիլիջանի, Իջևանի հիվանդանոցներում։
1918 թվականի ժանտախտի և «իսպանական» համաճարակների ժամանակ հազարավոր գաղթականների կյանքն է փրկել։
1918 թվականի հունվարին Իջևանի հիվանդանոցի իր բնակարանում 4 օր թաքցրել է Ստեփան Շահումյանին և, դեղերով լեցուն արկղներով բեռնավորված իր «Ֆիատ» ավտոմեքենայում թաքցնելով, նրան փախցրել Թիֆլիս։
1920 թվականի դեկտեմբերին տեղափոխվել է Շամշադին և Բերդ ավանում շրջանի առաջին հիվանդանոցը հիմնադրել ու կազմակերպել։ Այնուհետև հիվանդանոցի հիմքի վրա սկսել է շրջանի համար ապագա բուժքույրերի ուսուցման գործը։ 1921 թվականին եռանդուն մասնակցություն է ունեցել Հայաստանում մայիսյան շարժումներին, համագործակցել լեգենդար Ենոք Մկրտումյանի, Աղասի Վարդանյանի և ուրիշների հետ։ 1930-ական թվականների դժնի տարիներին, շատերի պես նա էլ զերծ չի մնացել հետապնդումներից։ Նրան մի քանի անգամ կարողացել են փրկել, թաքցնել, անունը հանել ձերբակալության կամ աքսորի ենթակա անձանց ցուցակներից։ Նրան նույնիսկ փորձել են դավադրաբար սպանել։
Մինչև 1948 թվականը եղել է Շամշադինի հիվանդանոցի գլխավոր բժիշկը, միաժամանակ կատարելով առողջապահության բաժնի վարիչի և պետական սանիտարական տեսուչի պարտականությունները։ Իր իսկ ստեղծած բուժաշխատողների անձնակազմի հետ մեծ գործ է կատարել շրջանի առողջապահական գործը բարելավելու ուղղությամբ։ Հիմնադրել է հիվանդանոցներ, ծննդատներ, բժշկական տեղամասեր, սանէպիդկայան, բաղնիքներ, բուժքույրական դասընթացներ, պայքարել տարաբնույթ համաճարակների դեմ և այլն։ Հետագայում աշխատել է շրջանի տրոպիկական կայանի վարիչ, բժիշկ-ինֆեկցիոնիստ և այլն։
1928 թվականից ի վեր վերապատրաստման ու կատարելագործման մի քանի դասընթացներ է անցել Լենինգրադում։ Հանրապետական և միութենական բազմաթիվ գիտաժողովների է մասնակցել։ Մտերիմ է եղել իր ժամանակի մեծանուն բժիշկներ Քրիստափոր Փիրումյանի, Հարություն Միրզա-Ավագյանի, Լևոն Հովհաննիսյանի, Համբարձում Քեչեկի և ուրիշների հետ։ Բժշկական գործունեությանը զուգահեռ հետաքրքրվել է նաև հանրապետության քաղաքական անցուդարձով։ Եղել է Հայաստանում ամենաերկար (68 տարի) աշխատանքային ստաժ ունեցող բժիշկը։ 13 անգամ ընտրվել է Շամշադինի շրջանային խորհրդի դեպուտատ և 25 տարի եղել շրջխորհրդի գործադիր կոմիտեի անդամ։
Մահացել է 1975 թ.` 87 տարեկանում։
Պարգևներ խմբագրել
Պարգևատրվել է «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» և Լենինի շքանշաններով, արժանացել վաստակավոր բժշկի և ԽՍՀՄ առողջապահության գերազանցիկի կոչումների։ Հրաշալի տիրապետել է 8 լեզուների, այդ թվում արաբերենին և օսմաներենին։ Եղել է նվիրված ամուսինև հոգատար հայր, որի բոլոր 5 զավակները՝ 2 որդիներն ու 3 դուստրերը բարձրագույն կրթություն են ստացել։
Հիշատակ խմբագրել
2010 թ. նոյեմբերի 11-ին Բերդ քաղաքում կայացել է Սարգիս Հովսեփյանի անունով փողոց անվանակոչելու և նրա հուշարձանի բացման հանդիսավոր արարողությունը։
Երևանի Սարյան փողոցում տեղադրվել է Սարգիս Հովսեփյանի հիշատակը հավերժացնող հուշատախտակ։
Գրականություն խմբագրել
- Մեր անվանի մարդիկ, «Շամշադին», 1967, դեկտեմբեր, թ. 1։
- Յարման Արսեն, Հայերը օսմանյան առողջապահության ծառայության մեջ և պատմություն սուրբ Փրկիչ հայոց հիվանդանոցի (թուրքերեն), Ստամբուլ, 2001։
- Դստեր՝ Մինիոն Հովսեփյանի գրած կենսագրականը, 2003։
- Ստեփանյան Հ., Սարգիս Հովսեփյան – 115,«Առողջապահության լրատու», Երևան, 2003, թ.։
- ՀԱԱ, ֆ.1191, ց. 1, գ. 955։
- Մինասյան Հ., Վերագտած կյանքը՝ ընծա Մայր Հայրենիքին, «Ազատամտություն», Ե., 20-11-2008։
- Մինասյան Հարություն, Պոլսահայ բժշկի վերագտած կյանքը՝ ընծա Մայր Հայրենիքին, «Էրեբունի» ամսաթերթ, 2010, թ. 4։
- Հայրապետյան Ֆ., Բժիշկ Հովսեփյանը …, «Ազգ», 13-07-2011։
Աղբյուրներ խմբագրել
- Հարություն Մինասյան, Օսմանյան կայսրությունում և Թուրքիայի Հանրապետությունում բռնաճնշումների և ցեղասպանության ենթարկված հայ բժիշկներ, Երևան, «Լուսաբաց», 2014 — 520 էջ։