Ռուդոլֆ Կլաուզիուս

Ռուդոլֆ Կլաուզիուս; գերմ.՝ Rudolf Julius Emanuel Clausius
Ծնվել է	հունվարի 2, 1822[…]
Ծննդավայր	Կոշալին, Արևմտյան Պոմորիեի վոեվոդություն, Լեհաստան
Մահացել է	օգոստոսի 24, 1888[…] (66 տարեկան)
Մահվան վայր	Բոնն, Քյոլնի վարչական շրջան, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն
Գերեզման	Հին գերեզմանատուն Բոննում
Քաղաքացիություն	Պրուսիայի թագավորություն
Կրթություն	HU Berlin և Հալլե-Վիտենբերգի համալսարան
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր (1848) և Պատվավոր դոկտոր (1882)
Մասնագիտություն	համալսարանի դասախոս, մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս-տեսաբան և ֆիզիկոս
Աշխատավայր	Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց, JMU, Բոննի համալսարան և Ցյուրիխի համալսարան
Ամուսին	Adelheid Rimpau? և Sophie Sack?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; ; Պոնսելեյի պարգև և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
Անդամություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Լեոպոլդինա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն, Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա
	Ստորագրություն;
	Rudolf Clausius Վիքիպահեստում

Ռուդոլֆ Յուլիուս Էմանուել Կլաուզիուս (գերմ.՝ Rudolf Julius Emanuel Clausius հունվարի 2, 1822(1822-01-02)^[1]^[2]^[3]^[…], Կոշալին, Արևմտյան Պոմորիեի վոեվոդություն, Լեհաստան^[4]^[5]^[6] - օգոստոսի 24, 1888(1888-08-24)^[1]^[2]^[3]^[…], Բոնն, Քյոլնի վարչական շրջան, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն^[7]^[8]^[6]), ծննդյան անուն՝ Ռուդոլֆ Գոտտլիբ (գերմ.՝ Rudolf Gottlieb), գերմանացի ֆիզիկոս, մաթեմատիկոս։

Կենսագրություն խմբագրել

Ռուդոլֆ Կլաուզիուսը համալսարանական կրթությունը ստացել է Բեռլինում։ Ջերմության մեխանիկական տեսության վերաբերյալ Կլաուզիուսի առաջին աշխատությունը լույս է տեսել 1850 թվականին։ Նույն թվականի սեպտեմբերին Կլաուզիուսը Բեռլինի Արքայական հրետանային ճարտարագիտական դպրոցից պրոֆեսորի պաշտոնի հրավեր է ստացել (անգլ.՝ the Royal Artillery and Engineering School)։ 1855 թվականից նա ղեկավարել է Շվեյցարիայի Պոլիտեխնիկական դպրոցի մաթեմատիկական ֆիզիկայի ամբիոնը, ապա աշխատանքի է ընդունվել Ցյուրիխի համալսարանում։ 1867 թվականին նա ընդունել է Վյուրցբուրգի համալսարանի պրոֆեսոր լինելու հրավերը, իսկ 1869 թվականից պրոֆեսոր է Բոննում^[12]։ 1865 թվականի Մայիսի 19-ին գիտական հետազոտությունների համար ընտրվել է որպես Ֆրանսիայի գիտությունների ակադեմիայի (մեխանիկայի բաժին) թղթակից-անդամ։

Ժառանգություն խմբագրել

Հատված Կլաուզիուսի հոդվածից, որում նա գիտական շրջանառության մեջ է դրել էնտրոպիայի գաղափարը: Հոդվածն ավարտվել է հայտնի արտահայտությամբ. «Երկրի էներգիան հաստատուն է: Երկրի էնտրոպիան ձգտում է առավելագույնի»

Կլաուզիուսին փառք են բերել տեսական ջերմադինամիկայի վերաբերյալ նրա աշխատանքները։ Մինչ այդ տեսական ջերմադինամիկան գտնվել է զարգացման սկզբնական փուլում։ Միայն Կլաուզիուսի և ինչպես նաև Ջոուլի, Հելմհոլցի և Ռենկինի աշխատանքների շնորհիվ՝ ջերմադինամիկան ստացել է իր վերջնական մշակումը։

1850 թվականին լույս տեսած «Ջերմության շարժիչ ուժի և օրենքների մասին, որոնք կարելի է այստեղից ստանալ ջերմության տեսության համար» աշխատության մեջ Կլաուզիուսը շտկել է Կառնոյի ջերմային շարժիչների տեսությունը, որը հեղինակի կողմից ձևակերպվել է ջերմածին տերմինով, համապատասխանեցրել է Ջոուլի ջերմության մեխանիկական համարժեքի վերաբերյալ աշխատությանը և ձևակերպել է մի պնդում, որը հետագայում նա անվանել է ջերմային աքսիոմա. «ջերմությունն ինքնին չի կարող սառը մարմնից անցնել տաք մարմնին»։

Կլաուզիուսի ջերմային աքսիոմը Ջերմադինամիկայի երկրորդ օրենքի առաջին ձևակերպումն է, որն այժմ էլ հայտնի է որպես Կլաուզիուսի ձևակերպում: Ջերմության մեխանիկական տեսության վերաբերյալ մի շարք հետագա աշխատություններում Կլաուզիուսը կատարելագործել է Ջերմադինամիկայի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը և ապացուցել է մի քանի նոր թեորեմներ, որոնք այժմ կրում են նրա անունը^[13]։

1865 թվականին ստեղծվել է «Ջերմության մաթեմատիկական տեսության կիրառելիության տարբեր ձևերի մասին» աշխատությունը, որում Կլաուզիուսը ներկայացրել է ջերմադինամիկայի համար էնտրոպիայի կարևորագույն գաղափարը^[14]։

Կլաուզիուսի ձևակերպման հստակության պատճառով ջերմության մեխանիկական տեսությունը դրա զարգացման հենց սկզբում սկսել է կիրառվել նաև գիտական գիտելիքների բոլորովին այլ ոլորտից երևույթների բացատրության համար։ Այսպիսով, 1867 թվականին հաստատվել է քիմիական միացությունների գոլորշացման և քայքայման միջև առկա համանմանությունը։

Բացի վերոնշյալ ուսումնասիրություններից՝ Կլաուզիուսը հայտնի է նաև մարմինների առաձգականության, օպտիկայի և էլեկտրադինամիկայի վերաբերյալ կատարած իր ուսումնասիրություններով։ Կլաուզիուսը մեխանիզմի մեջ ներմուծել է վիրիալի կարևոր գաղափարը (1870)։

Ջերմության մեխանիկական տեսության վերաբերյալ Կլաուզիուսի աշխատանքները հոդվածների տեսքով հրապարակվել են «Poggendorffs Annalen»-ում (1848-62) և ամփոփվում դասական «Abhandlung über die Mechanische Wärmetheorie»-ի (Braunschweig, 1864-67, 2 հատոր), 1887 թվականի վերջին հրատարակության մեջ։

Կլաուզիուսը բազմաթիվ ամսագրերում հոդվածներ է տպագրել Ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի տարբեր ոլորտների վերաբերյալ․

«Journal de Crelle»:
«Philosoph. Magaz»:
«Journal Matem. Liouville»:
«Comptes Rendus» Փարիզի գիտությունների ակադեմիա։

Առանձին հրատարակվել են․

«Ueber das Wesen der Wärme verglich. mit Licht und Schall» (Ցյուրիխ, 1857)։
«Die Potentialfunction und das Potential» (Լայպցիգ, 1859; 4 հրատ., 1885)։

Հիշատակ խմբագրել

1935 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունը Լուսնի տեսանելի մասում գտնվող խառնարանն անվանվել է Ռուդոլֆ Կլաուզիուսի անունով։

Գրականություն խմբագրել

Гельфер Я. М. История и методология термодинамики и статистической физики. 2-е изд. — М.: Высшая школа, 1981. — 536 с.։
«Клаузиус, Рудольф-Юлиус-Эммануэль». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 http://www.clausius-tower-society.koszalin.pl/wieza_clausiusa_en.html
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Клаузиус, Рудольф-Юлиус-Эммануэль (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XV. — С. 327.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/120559/Rudolf-Clausius
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Клаузиус Рудольф Юлиус Эмануэль // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 74.
↑ Биография Рудольфа Клаузиуса Արխիվացված 2012-09-29 Wayback Machine на сайте Школы математики и статистики университета Сент-Эндрюса (անգլ.)
↑ Гельфер, 1981, էջ 159, 165, 166
↑ Гельфер, 1981, էջ 179

[_12d7611d3ea937ee-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_929a42c931294962-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_0b0caf2af9776fd3-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ

[_c71dc056b8c26a0f-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 http://www.clausius-tower-society.koszalin.pl/wieza_clausiusa_en.html

[_744655f0b12e60a4-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Клаузиус, Рудольф-Юлиус-Эммануэль (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XV. — С. 327.

[_2b83ec3488bb1560-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)

[_d6dfdfec24f735a3-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/120559/Rudolf-Clausius

[_7f8771b8edb6d6ad-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Клаузиус Рудольф Юлиус Эмануэль // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_de18ae95c2abd512-9] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[_5024ad2648f36760-10] Award winners : Copley Medal — Royal Society.

[_2b264eb8bf7756e3-11] List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 74.

[мактьютор2-12] Биография Рудольфа Клаузиуса Արխիվացված 2012-09-29 Wayback Machine на сайте Школы математики и статистики университета Сент-Эндрюса (անգլ.)

[Гельфер—1981——159,_165,_166-13] Гельфер, 1981, էջ 159, 165, 166

[Гельфер—1981——179-14] Гельфер, 1981, էջ 179

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Ռուդոլֆ Կլաուզիուս գերմ.՝ Rudolf Julius Emanuel Clausius

Ծնվել է	հունվարի 2, 1822(1822-01-02)^[1]^[2]^[3]^[…]
Ծննդավայր	Կոշալին, Արևմտյան Պոմորիեի վոեվոդություն, Լեհաստան^[4]^[5]^[6]
Մահացել է	օգոստոսի 24, 1888(1888-08-24)^[1]^[2]^[3]^[…] (66 տարեկան)
Մահվան վայր	Բոնն, Քյոլնի վարչական շրջան, Հռենոսի պրովինցիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն^[7]^[8]^[6]
Գերեզման	Հին գերեզմանատուն Բոննում
Քաղաքացիություն	Պրուսիայի թագավորություն
Կրթություն	HU Berlin^[2] և Հալլե-Վիտենբերգի համալսարան
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր^[9] (1848) և Պատվավոր դոկտոր^[2] (1882)
Մասնագիտություն	համալսարանի դասախոս, մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս-տեսաբան և ֆիզիկոս
Աշխատավայր	Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց^[2], JMU^[2], Բոննի համալսարան^[2] և Ցյուրիխի համալսարան
Ամուսին	Adelheid Rimpau? և Sophie Sack?
Պարգևներ և մրցանակներ	^[2] ^[10] Պոնսելեյի պարգև և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ ^[11]
Անդամություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն^[2], Լեոպոլդինա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Էդինբուրգի թագավորական ընկերություն^[2], Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա^[6]
Ստորագրություն
Rudolf Clausius Վիքիպահեստում