Վիքիպեդիա

Ջոն ֆոն Նոյման

Ջոն ֆոն Նոյման, անգլ.՝ John von Neumann, գերմ.՝ Johann von Neumann, ծնունդով՝ Յանոշ Լայոշ Նոյման (հունգ.՝ Neumann János Lajos, դեկտեմբերի 28, 1903(1903-12-28)[1][2][3][…], Բուդապեշտ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա[4] - փետրվարի 8, 1957(1957-02-08)[4][2][3][…], Ուոլթեր Ռիդի անվան ռազմական բժշկական կենտրոն, Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան, ԱՄՆ[5][6]), ծագումով հունգար ամերիկացի մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս։ ԱՄՆ-ի ազգային ԳԱ անդամ (1937)։ Առավել հայտնի է որպես համակարգիչների ժամանակակից ճարտարապետության նախահայր (այսպես կոչված ֆոն Նոյմանի ճարտարապետություն), քվանտային մեխանիկայում օպերատորների տեսության կիրառմամբ, ինչպես նաև որպես Մանհեթենի նախագծի մասնակից և խաղերի տեսության ու վանդակային ավտոմատների ստեղծող։

Ջոն ֆոն Նոյման
John von Neumann
Ծնվել էդեկտեմբերի 28, 1903(1903-12-28)[1][2][3][…]
Բուդապեշտ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա[4]
Մահացել էփետրվարի 8, 1957(1957-02-08)[4][2][3][…] (53 տարեկան)
Ուոլթեր Ռիդի անվան ռազմական բժշկական կենտրոն, Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան, ԱՄՆ[5][6]
բնական մահով[2]
ԳերեզմանՓրինսթոնի գերեզմանատուն[7]
Քաղաքացիություն Հունգարիա և  ԱՄՆ[8]
Դավանանքհուդայականություն, քրիստոնեություն և կաթոլիկություն
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, համակարգչային գիտնական, ֆիզիկոս, տնտեսագետ և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Փրինսթոնի համալսարան[2], Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան[2], United States Atomic Energy Commission?[8], Համբուրգի համալսարան[2], Ընդլայնված հետազոտությունների ինստիտուտ[2], Armed Forces Special Weapons Project?[2], Ballistic Research Laboratory?[2], Naval Ordnance Laboratory?[2] և Լոս Ալամոսի Ազգային Լաբորատորիա[2]
Գործունեության ոլորտֆունկցիոնալ վերլուծություն[9], գործաղեկավարների տեսություն, մաթեմատիկա[9], ֆիզիկա[9], խաղերի տեսություն[9], cellular automaton?[9], բազմությունների տեսություն[9], քվանտային ֆիզիկա[9], ատոմային ռումբ[9] և ինֆորմատիկա[9]
Պաշտոն(ներ)նախագահ
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[10], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա[11], Ամերիկական փիլիսոփայական ընկերություն[12], Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա[12], Լոնդոնի մաթեմատիկական ընկերություն[13], Մաթեմատիկական վիճակագրության ինստիտուտ[14], Տնտեսաչափական ընկերություն[15] և United States Atomic Energy Commission?[12]
Ալմա մատերՖաշորիի գիմնազիա (1921)[2], Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան (1923)[2], Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց (1925), Բուդապեշտի համալսարան (1926)[2] և Գյոթինգենի համալսարան (1927)[2]
Տիրապետում է լեզուներինհունգարերեն[16], ֆրանսերեն, գերմաներեն[16], լատիներեն, հին հունարեն և անգլերեն[17][9][16]
Գիտական ղեկավարԼիպոտ Ֆեյեր
Եղել է գիտական ղեկավարDonald B. Gillies?[18], Մորիս Փրայս[18], Israel Halperin?[18], Friederich Ignaz Mautner?[18] և John Patterson Mayberry?[18]
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Կլարա Դան ֆոն Նոյման[2] և Mariette Kövesi?[20]
Երեխա(ներ)Մարինա Ուայթմեն
ՀայրMax von Neumann?
ՄայրMargaret Neumann?
 John von Neumann Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1903 թ.-ին՝ Բուդապեշտում, հարուստ հրեական ընտանիքում։ 1911 թ.-ին ընդունվել է Լյութերական գիմնազիան։ 1913 թվականին ընտանիքը ստանում է ազնվական տիտղոս և անվան ֆոն նախդիրը։ 30-ական թվականներին ԱՄՆ-ում նրա անունը վերափոխվեց Ջոնի։ 1926 թ. ավարտել է Ցյուրիխի բարձրագույն տեխնիկական դպրոցը, միաժամանակ նաև Բուդապեշտի համալսարանը, որտեղ ստացել է (1926) դոկտորի կոչում։ Դասախոսել է Բեռլինի (1926-1929), Համբուրգի (1929-1930) և Փրինսթոնի (1930-1933) համալսարաններում։ 1933 թվականից՝ Փրինսթոնի հեռանկարային հետազոտությունների ինստիտուտի պրոֆեսոր, 1940 թվականից՝ բանակային և ծովային տարբեր հաստատությունների խորհրդական։ Մասնակցել է առաջին ատոմային ռումբի ստեղծման աշխատանքներին։ Եղել է Ատոմային էներգիայի հանձնաժողովի անդամ (1955 թվականից)։

Հայտնի է որպես ժամանակակից համակարգիչների ճարտարապետության նախահայր, ինչպես նաև Մանհեթենյան նախագծի մասնակից և խաղերի տեսության ստեղծող։ Ջոն Ֆոն Նոյմանը մահացել է ոսկրային քաղցկեղից 1957 թ.-ին։ Աշխատանքները վերաբերում են ֆունկցիոնալ անալիզին և դասական ու քվանտային մեխանիկայում դրա կիրառություններին։ Ուսումնասիրություններ ունի մաթեմատիկական տրամաբանության և տոպոլոգիական խմբերի բնագավառում։ Զբաղվել է խաղերի տեսության հարցերով։ Մեծ ավանդ ունի առաջին ԷՀՄ-երի ստեղծման գործում։ Կարևոր ավանդ ունի քվանտային ֆիզիկայի, քվանտային տրամաբանության, ֆունկցիոնալ վերլուծության, ինֆորմատիկայի, և տնտեսագիտության բնագավառներում։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 2,24 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Biografisch Portaal — 2009.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Нейман Джон фон // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Нейман Джон фон // Нейман Джон фон (ռուս.) / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Macrae N. John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More — 1992. — P. 380. — ISBN 0-679-41308-1
  7. ↑ http://www.cemeteryregister.com/search.asp?id=NJ_PRINCETON
  8. ↑ 8,0 8,1 John von Neumann — NAS.
  9. ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  10. ↑ http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/20000935.html
  11. ↑ https://www.amacad.org/sites/default/files/academy/multimedia/pdfs/publications/bookofmembers/electionIndex1900-1949.pdf
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Notable Names Database — 2002.
  13. ↑ https://www.lms.ac.uk/sites/default/files/HONORARY%20MEMBERS_0.pdf
  14. ↑ 14,0 14,1 Scientific Legacy Database — Institute of Mathematical Statistics.
  15. ↑ 15,0 15,1 https://www.econometricsociety.org/society/organization-and-governance/fellows/memoriam
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 CONOR.Sl
  17. ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  19. ↑ Prize: Bôcher Memorial Prize Year: 1938 — AMS.
  20. ↑ https://home.csulb.edu/~cwallis/labs/computability/vn.html
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջոն ֆոն Նոյման» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 220)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջոն_ֆոն_Նոյման&oldid=9585248» էջից