Ջոն Վ. Բասմաջյան (անգլ.՝ John Basmajian, հունիսի 21, 1921(1921-06-21), Կոստանդնուպոլիս[1] - մարտի 18, 2008(2008-03-18)), կանադահայ ակադեմիկոս և գիտնական։ Հայտնի էր վերականգնողական գիտության ոլորտում իր աշխատություններով, մասնավորապես՝ էլեկտրոնագրաֆիայի և կենսահետադարձ կապի ոլորտում։ Օնտարիոյի շքանշանի և Կանադայի շքանշանի ասպետ։

Ջոն Բասմաջյան
Ծնվել էհունիսի 21, 1921(1921-06-21)
Կոստանդնուպոլիս[1]
Մահացել էմարտի 18, 2008(2008-03-18) (86 տարեկան)
Քաղաքացիություն Հայաստան
Մասնագիտությունակադեմիկոս, համալսարանի դասախոս, բժիշկ և անատոմ
Հաստատություն(ներ)Տորոնտոյի համալսարան, ՄաքՄաստեր համալսարան և Էմորիի համալսարան
Գործունեության ոլորտՖիզիկական վերականգնում[2] և Էլեկտրոնագրաֆիա[2]
Ալմա մատերՏորոնտոյի համալսարան և Brantford Collegiate Institute?
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[2]
Պարգևներ
Կանադայի միաբանության սպա և Օնտարիոյի շքանշան

Կենսագրություն խմբագրել

Ջոն Վ. Բասմաջյանը ծնվել է Կոստանդնուպոլսում՝ հայ ծնողներից՝ Միհրանից և Մարիամից[3]։ Ընտանիքը Կանադա է տեղափոխվել 1923 թվականին։ Նրանք հաստատվել են Օնտարիոյի Բրանտֆորդ քաղաքում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նա ծառայել է Կանադայի թագավորական բանակի բժշկական կորպուսում՝ կապիտանի կոչումով։ Պատերազմից հետո 1945 թվականին Տորոնտոյի համալսարանից ստացել է դոկտորի աստիճան[4]։

1949 թվականին նա ստանձնել է Տորոնտոյի համալսարանի կազմախոսության դասախոսի պաշտոնը։ 1951 թվականին նշանակվել է պրոֆեսորի օգնական, 1951 թվականին՝ ադյունկտ-պրոֆեսոր (դոցենտ), 1956 թվականին՝ պրոֆեսոր։ 1957 թվականին նա ստանձնել է պրոֆեսորի և կազմախոսության ղեկավարի պաշտոնը Քուինս համալսարանում, որտեղ մնացել է մինչև 1969 թվականը։ Օնտարիոյի Քինգսթոն քաղաքում բնակվելիս եղել է Քինգսթոնի կրթական խորհրդի նախագահ և մասնակցել Սուրբ Լոուրենս քոլեջի հիմնադրմանը։ 1969-1977 թվականներին նա Ատլանտայի Ջորջիայի հոգեկան առողջության ինստիտուտի նյարդաֆիզիոլոգիայի գծով տնօրենն էր։ Նա նաև եղել է Էմորիի համալսարանի կազմախոսության, ֆիզիկական բժշկության և հոգեբուժության պրոֆեսոր։ Վերադառնալով Կանադա՝ Բասմաջյանը 1977 թվականից մինչև 1986 թվականը եղել է Մաքմաստերի համալսարանի բժշկության պրոֆեսոր։ Այնուհետև նա նշանակվել է բժշկության և կազմախոսության պատվավոր պրոֆեսոր։ Նա մեկ ժամկետով եղել է Հյուսիսային Ամերիկայի անատոմիստների միության նախագահ։ Մաքմաստերի համալսարանում աշխատելու ընթացքում նա նաև զբաղեցրել է Չեդոկ վերականգնողական բժշկության կենտրոնի տնօրենի պաշտոնը։

Բասմաջյանն առողջապահական հետազոտությունների և կլինիկական միջամտությունների աշխարհում իրական հսկա էր[5]։ Նա ակտիվորեն մասնակցում էր բազմաթիվ մասնագիտական ընկերությունների հիմնադրմանը, Ուիլյամսի և Ուիլկինսի հրատարակած նրա գրքերը տպագրվել են մեծ տպաքանակներով։ Դոկտոր Բասմաջյանը մի քանի լեզվով հրատարակել է բժշկական գիտության վերաբերյալ գրքեր և հեղինակել է ավելի քան 400 գիտական հոդված։ Նա եղել է վերականգնողական բժշկության 22-հատորանոց գրադարանի խմբագիրը և դասախոսել է աշխարհի ավելի քան 100 համալսարաններում[3]։

Նա նաև բժշկական սարքավորումների գյուտարար էր, բայց հրաժարվել է դրա դիմաց փոխհատուցումից։ Նա եղել է հանգիստ մարդասեր՝ ավելի շատ մտահոգվելով, թե իր ներդրումներն ինչ օգուտ են տալիս ուրիշներին, այլ ոչ թե մտածել է ճանաչում ձեռք բերելու մասին[6]։

Կարիերայի մեծ մասի ընթացքում նա եղել է պահանջված հիմնական բանախոս և դասախոս՝ աշխարհի տարբեր համալսարաններում, կառավարություններում և բժշկական ընկերություններում[6]։ Երբ 1988 թվականին նրա հայրենի Հայաստանում տեղի էր ունեցել Սպիտակի երկրաշարժը, նա մասնակցել է օգնություն է ցույց տվող «Հույս» առաքելության աշխատանքներին[3]։

Բասմաջյանը կենսահետադարձ կապի ոլորտի ռահվիրաներից էր. նա կատարել է մի քանի ուսումնասիրություններ՝ օգտագործելով նուրբ մետաղալարով էլեկտրամիոգրաֆիա՝ ցույց տալու համար, որ սուբյեկտները կարող են կամավոր կառավարել մկանները, նույնիսկ մեկ շարժիչային միավորի մակարդակում, որը վերահսկվում է ողնուղեղի մեկ նեյրոնի կողմից։ Հետագայում նա հեղինակել է կենսահետադարձ կապի մասին գիրք, որը մի քանի տասնամյակ այս թեմայի սպառիչ աղբյուր էր[5][7]։

Համակարգիչների ժամանակակից աշխարհում նրա ստեղծած կենսահետադարձ կապի տեխնիկան կիրառվում է բազմաթիվ ինտերակտիվ ծրագրերի համար, որոնք նախատեսված են նյարդաբանական խանգարումներ ունեցող անհատներին օգնելու համար։

1991 թվականին նա պարգևատրվել է Օնտարիոյի շքանշանով։ 1994 թվականին նա արժանացել է Կանադայի շքանշանի ասպետի կոչման՝ «էլեկտրոնագրաֆիայի ոլորտում իր աշխատանքի համար, որը նշանակալի ազդեցություն է ունեցել կենսահետադարձ կապի տեխնիկայի զարգացման վրա»[8]։

Ջոն Բասմաջյանը կարճատև հիվանդությունից հետո մահացել է 2008 թվականի մարտի 18-ի առավոտյան[3]։

Ընտանիք խմբագրել

Ջոն Բասմաջյանն ամուսնացած էր Դորա Լուկասի հետ։ Նրանք ունեն երեք երեխա՝ Հայկը, Նենսին և Սալլին։ Թոռներն են Մեթյուն, Քոլինը, Ջոսելինը և Փիթերը[3]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #138997152 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  2. 2,0 2,1 2,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 «Dr. John Basmajian Obituary (2008) Toronto Star». Legacy.com. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 11-ին.
  4. «Canadian Who's Who 1997 entry». University of Toronto Press.(չաշխատող հղում)
  5. 5,0 5,1 «John V. Basmajian, M.D. June 21, 1921- March 18, 2008».
  6. 6,0 6,1 PodiumAdmin. «Basmajian Lectureship». International Society of Electrophysiology and Kinesiology (ISEK) (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 11-ին.
  7. Basmajian, J. V. (1983). Biofeedback: Principles and practice for clinicians. Baltimore: Williams & Wilkins.
  8. «Order of Canada». web.archive.org. 2007 թ․ մարտի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 11-ին.