Ջոզեֆ Բենքս
Աըր Ջոզեֆ Բենքս (անգլ.՝ Sir Joseph Banks, 1st Baronet, փետրվարի 13, 1743[1][2], Սոհո, Վեստմինստեր, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն - հունիսի 19, 1820[3][4][5][…], Isleworth, Հաունսլոու, Մեծ Լոնդոն, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[9]), անգլիացի բնագետ, բուսաբան, բարոնետ։ Թագավորական հասարակության նախագահ (1778-1820) Բանիի մեծ խաչ շքանշանի ասպետ։
.svg){kind=small}
Կենսագրություն խմբագրել
Վաղ տարիներ խմբագրել
Ջոզեֆ Բենքսը ծնվել է Համայնքների պալատի անդամի ընտանիքում։ Նախնական կրթությունը ստացել է Հարրոուի դպրոցում, ապա Իթոնում։ Լինելով երիտասարդ՝ հետաքրքրություն է ցուցաբերել բնության հետազոտությունների նկատմամբ՝ ուսումնասիրելով հայրենի Լինքոլնշիրը։
1760 թվականին ընդունվել Է Օքսֆորդի համալսարան, լքել այն 1764 թվականին, բայց առանց աստիճանի։ Նրա հայրը ինքնասպան է եղել 1761 թվականին, և Ջոզեֆը ժառանգել է Ռիվսբայ Օբբի խոշոր կալվածքը։ Այդ ժամանակ նրա ընկերների թվում հայտնվում է Դանիել Սուլանդերը, որի միջոցով Բենքսը ծանոթանում է Կարլ Լիննեյի հետ։ Բենքսը դառնում է Գեորգի III թագավորի խորհրդականը և կոչ է անում նրան աջակցել արշավախմբին նոր հողեր բացելու համար, գաղտնի փայփայելով նպատակը և ինքն էլ մասնակցել դրանց մեջ, որպեսզի մարի բուսաբանության հանդեպ սերը։
1765 թվականին Բենքսը Ֆիպպսի հետ ճամփորդել է Նյուֆաունդլենդ և Լաբրադոր՝ տեղի բնությունն ուսումնասիրելու նպատակով։ Նյուֆաունդլենդի և Լաբրադորի ֆլորայի և ֆաունայի նկարագրության ժամանակ նա առաջին անգամ կիրառեց Լիննեյի համակարգը։
Երիտասարդ տարիներ խմբագրել
1778 թվականի նոյեմբերի 30-ին Բանկն ընտրվեց Թագավորական ընկերության նախագահ, նա այս պաշտոնում էր գրեթե 42 տարի՝ առաջնորդելով բրիտանական գիտության ընթացքը 18-րդ դարի վերջին և 19-րդ դարերի սկզբին։ Բանկերը անգլիացի ճանապարհորդներ և գիտնականներ ուղարկում էին աշխարհի տարբեր մասեր՝ մեծահոգաբար ֆինանսավորելով հետազոտությունները։ Նա հրամայեց Ջորջ Վանկուվերին ուղարկել Խաղաղ օվկիանոսի հյուսիս-արևելք, Ալան Քանինգհեմին՝ Բրազիլիա, իսկ այնուհետև՝ հյուսիսային և հյուսիս-արևմուտք Ավստրալիա՝ հավաքելու համար հերբարիումներ, Ուիլյամ Բլին՝ տեղափոխել հացահատիկի ծառ՝ Հարավ-խաղաղօվկիանոսյան կղզիներից՝ Անթիլներ։ Բանկերը աջակցեցին (ներառյալ գումարները) Ուիլյամ Սմիթին՝ Անգլիայի երկրաբանական քարտեզը ստեղծելու իր երկար ջանքերում, ստեղծել Անգլիայի երկրաբանական քարտեզ`ամբողջ երկրի առաջին երկրաբանական քարտեզը։ Ավստրալիայից վերադարձած յուրաքանչյուր անգլիական նավ՝ Բանկերի խնդրանքով, բերում էր բույսերի, կենդանիների կամ հանքանյութերի նմուշներ, որոնք Անգլիայում ենթարկվում էին համակողմանի հետազոտության։ Սոհոյի տունը, որտեղ նա ապրում էր, այն ժամանակ լայնորեն բաց էր գիտնականների և ուսանողների համար. Նա, ինչպես և, գրադարանավար էր և դաստիարակ էր իր հավաքածուներում։
1788 թ.-ին Բանկերը ստեղծեցին Լոնդոնի ասոցիացիան՝ Աֆրիկայի ներքին մասերի բացահայտման խթանման համար, ավելի լավ հայտնի է որպես աֆրիկյան ասոցիացիա կամ աֆրիկյան հասարակություն (անգլ.՝ The Association for Promoting the Discovery of the Interior Parts of Africa, African Association): Ասոցիացիայի հովանու ներքո Ջոն Լեդարդը, Սիմոն Լուկասը, Դանիել Հոսթոնը, Մունգո Պարկը, Ֆրիդրիխ Հորնամենը, Յոհան Լյուդվիգ Բուրխարդտը, Հենրի Նիքոլսը, որոնք շատ բաներ են պարտական Բանկերին։ thumb | Բարոնետի Coոզեֆ Բանկերի զինանշանը. փորագրության անհայտ նկարչի կողմից, ձեռքով նկարված։ 1803. 22 x 17 սմ Ավստրալիայի ազգային գրադարան։ 1781-ին Բանկերը ազնվորեն բարձրացան ազնվականությանը, ստացան Բարոնետի տիտղոսը, իսկ 1797-ին դարձավ Թագավորական մասնավոր խորհրդի անդամ։
1799 թ.-ին Բանկերը, Էրլ Ռամֆորդի և Թագավորական հասարակության այլ անդամների հետ միասին, հիմնել են Լոնդոնի Թագավորական ինստիտուտը՝ հիմք ընդունելով գիտնականների համատեղ հետազոտությունների և նրանց ուսուցողական գործունեությունը[10]։
1820 թ.-ին նա Թագավորական հասարակության թագը փոխանցեց Ուիլյամ Հայդ Վոլաստոնին, բայց մնաց խորհրդի անդամ։
Նա երեխաներ չի ունեցել։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ 2,0 2,1 Bell A. Encyclopædia Britannica (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Encyclopædia Britannica
- ↑ 5,0 5,1 5,2 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Kindred Britain
- ↑ Atoms, dinosaurs, and DNA: 68 great New Zealand scientists — 1 — Auckland: Random House, 2008. — 160 p.
- ↑ Members of the American Academy Listed by election year, 1780-1799 — AAAS.
- ↑ «Sir Joseph Banks, Baronet» (անգլերեն). Վերցված է 2013-09-29-ին.
- ↑ Шейпак А. А. История науки и техники. Материалы и технологии: Учебное пособие. Ч. 2. — 3. — М.: МГИУ, 2010. — С. 300. — 343 с. — ISBN 978-5-2760-1850-8
Գրականություն խմբագրել
- «Банкс, Джозеф». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - A. Duncan, A Short Account of the Life of the Right Honourable Sir Joseph Banks. Edinburgh, 1821
- Sir Joseph Banks and the Royal society. Oxford, 1844
- G. Mackaness. Sir Joseph Banks. His Relations with Australia. Sydney, 1936
- H. C. Cameron. Sir Joseph Banks, K.B., P.R.S.; the Autocrat of the Philosophers. London, 1952
- W. R. Dawson (ed). The Banks Letters. London, 1958
- J. C. Beaglehole (ed). The Endeavour Journal of Joseph Banks, 1768—1771, vols 1-2. Sydney, 1962
- H. B. Carter. His Majesty’s Spanish Flock: Sir Joseph Banks and the Merinos of George III of England. Sydney, 1964
- L. A. Gilbert. Botanical Investigation of Eastern Seaboard Australia, 1788—1810. University of New England, 1962
- L. A. Gilbert. Banks, Sir Joseph (1743—1820). Australian Dictionary of Biography, 1966, Volume 1 pp 52–55.
- O’Brian, Patrick. Joseph Banks: A Life. The Harvill Press, London. 1987. ISBN 1-86046-406-8
- Patricia Fara. Sex, Botany & Empire: The Story Of Carl Linnaeus And Joseph Banks. Columbia University Press. ISBN 0-231-13426-6.
- Gascoigne, John. Joseph Banks and the English Enlightenment: Useful Knowledge and Polite Culture, Cambridge University Press, Cambridge, 1994. ISBN 0-521-45077-2.
- Gascoigne, John. Science in the Service of Empire: Joseph Banks, The British State and the Uses of Science in the Age of Revolution. Cambridge University Press. 1998.
- Lysaght, Dr. Averil M. Joseph Banks in Newfoundland and Labrador, 1766.
- Kryza, Frank T. The Race to Timbuktu: In Search of Africa’s City of Gold. Banks hand in the exploration of Africa. Davies, Martin, 2005.
- Chambers, Neil. The Letters of Sir Joseph Banks: A Selection, 1768—1820
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Project Gutenberg Australia (Труды Джозефа Бэнкса)
- Dictionary of Canadian Biography
- State Library of New South Wales (Дневник, который вёл Бэнкс на Индеворе)
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջոզեֆ Բենքս» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջոզեֆ Բենքս» հոդվածին։ |