Հին Եգիպտոս (հին հուն․՝ Αἴγυπτος և լատ.՝ Aegyptus), Հին աշխարհի պատմական շրջանի և քաղաքակրթության նշանակալի մշակույթի անվանում։ Գոյություն է ունեցել Աֆրիկայի հյուսիս-արևելքում՝ Նեղոս գետի ստորին հոսանքի երկայնքով։ Նախապատմական Եգիպտոսը 3100 թվականին (ըստ եգիպտական պայմանական ժամանակագրության), որը քաղաքականապես միավորեց Վերին և Ստորին Եգիպտոսները՝ Մենեսի գլխավորությամբ (հաճախ նույնականացվում էր Նարմերի հետ): Հին Եգիպտոսի պատմությունը բաժանված է պայմանական ժամանակաշրջաններով. հին թագավորությունը համապատասխանում է Վաղ Բրոնզե դարին, Միջին Թագավորությունը՝ Միջին Բրոնզե դարին և Նոր թագավորությունը՝ Ուշ Բրոնզե դարին:
Եգիպտոսը հասավ իր հզորության գագաթնակետին Նոր Թագավորության ժամանակաշրջանում, որը կառավարում էր Նուբիայի մեծ մասը և Մերձավոր Արևելքի զգալի մասը, որից հետո այն դանդաղ անկում է ապրում: Իր պատմության ընթացքում Եգիպտոսը նվաճվել է մի շարք օտար ուժերի կողմից, այդ թվում՝ հիքսոսների, լիվիացիների, նուբիացիների, ասորեստանցիների, Աքեմենյան պարսիկների կողմից և մակեդոնացիների՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացու հրամանատարությամբ: Ալեքսանդրի մահից հետո ձևավորվեց Հռոմեական Պտղոմեոսյան Թագավորությունը, որը ղեկավարեց Եգիպտոսը մինչև մ.թ.ա. 30 թվականը, երբ Կլեոպատրան գերի ընկավ Հռովմեական Կայսրությանը, և Եգիպտոսը դարձավ հռոմեական պրովինցիա: (մանրամասն...)
Հին Եգիպտոսի գյուղատնտեսությունը կախված է եղել Նեղոսի կանխատեսվող սեզոնային հեղեղումներից։ Ամեն տարի միևնույն ժամանակ կրկնվող Նեղոսի հեղեղումները և նրա հովտի բերրի հողերը եգիպտացիներին թույլ էին տալիս զարգացնել Հին աշխարհի չափանիշներով բարձր արդյունավետություն ունեցող գյուղատնտեսություն և դրա հիման վրա կառուցել հասարակական ինստիտուտներ և պետություն։ Եգիպտացիները լայնածավալ գյուղատնտեսությամբ զբաղվող առաջին ժողովուրդներից մեկն էին։ Ավազանային ոռոգումը հնարավորություն է տվել մշակել սննդային մշակաբույսեր՝ ցորեն և գարի, ինչպես նաև արդյունաբերական գյուղատնտեսական մշակաբույսեր՝ կտավատ և պապիրուս։
Հին Եգիպտոսիքաղաքակրթությունը զարգացել է Հյուսիսային Աֆրիկայի չոր կլիմայում։ Տարածաշրջանի վրա ազդել են մի քանի առանցքային աշխարհագրական գործոններ՝ Արաբական և Լիբիական անապատների հարևանությունը և Նեղոս գետը, որը հոսում է Վիկտորիա լճից դեպի հյուսիս՝ Միջերկրական ծով։ Չոր կլիմայի և տեղումների բացակայության պատճառով Նեղոսի կանոնավոր հեղեղումները որոշիչ նշանակություն են ունեցել հին եգիպտական քաղաքակրթության զարգացման համար: Գետն ապահովել է բերրի օազիս մեծ անապատի կենտրոնում, որը եգիպտացիներին թույլ էր տալիս զարգացած գյուղատնտեսության հիման վրա կառուցել պետություն։ Եգիպտոսի կախվածությունը գետից՝ որպես կյանքի աղբյուր, ամբողջությամբ եզակի չէր: Այս կախվածությունը բնորոշ էր մի քանի այլ բարձր հնագույն մշակույթների, այդ թվում Միջագետքի քաղաքակրթության և Ինդոս հովիտտի քաղաքակրթությունը, որոնք ապավինում էին համապատասխանաբար Տիգրիս/Եփրատ և Ինդոս գետերին։ (մանրամասն...)
... որ Թութանհամոն փարավոնը հայտնի չէ նրանով, որ իր տիրակալության ժամանակ հին Եգիպտոսը հասավ իր գագաթնակետին, կամ հաջող ռասմական արշավանքների շնորհիվ, այլ նրա կողմից թողած գանձերի և այդ ժամանակվա ճարտարապետության զարգացման շնորհիվ:
Պտղոմեոս XII, ամբողջական անվանումը՝ Պտղոմեոս Նեոս Դիոնիսոս Ֆիլոպատոր Ֆիլադելֆոս (հին հուն․՝ Πτολεμαῖος Νέος Διόνυσος, թարգմանաբար՝ «Նոր Դիոնիսոս, հորը սիրող, եղբայրներին և քույրերին սիրող», մ. թ. ա. 117 - մ. թ. ա. 51, Ալեքսանդրիա, Եգիպտոս), ԵգիպտոսիփարավոնՊտղոմեոսների արքայատոհմից, որը ընդմիջումներով կառավարել է մ․թ․ա․ 80-իցմ․թ․ա․ 58, ապա՝ մ․թ․ա․ 55-ից մինչև մ․թ․ա․ 51 թվականներին։ Փարավոնը ավանդաբար ստացել է «Աուլետես» (հին հունարենից թարգմանաբար՝ «ֆլեյտահար») մականունը, քանի որ հայտնի էր Դիոնիսոս աստծոն նվիրված փառատոնների ժամանակ ֆլեյտա և փողային երաժշտական գործիքներ նվագելու սովորությամբ։ Պտղոմեոս XII-ը Պտղոմեոս IX-ի ապօրինածին որդին էր։ Նրա տատը՝ Կլեոպատրա III-ը, մ․թ․ա․ 103 թվականին իր թոռներին՝ այդ թվում նաև Պտղոմեոսին, ուղարկում է ԵգեյանԿոս կղզի, որտեղ էլ վերջինս անցկացնում է իր կյանքի առաջին պարբերափուլը։ Սա նշանակում է, որ Պտղոմեոսն իր կյանքի մեծ մասն անցկացրել է Եգիպտոսի սահմաններից դուրս՝ խորթ մնալով ավանդական եգիպտական արժեքներին։
Պտղոմեոս XI-ի սպանությունից հետո՝ մ․թ․ա․ 80 թվականին, Պտղոմեոս XII-ը ետ է կանչվում Միհրդատյան Պոնտոսի թագավորությունից և հռչակվում Վերին և Ստորին Եգիպտոսների փարավոն։ Թագադրումից շատ չանցած նա ամուսնանում է քրոջ՝ Կլեոպատրա V-ի հետ։ Հայտնի է, որ նրանք ունեցել են առնվազն մեկ դուստր՝ Բերենիկե IV-ը։ Միևնույն ժամանակ չի բացառվում, որ Կլեոպատրա V-ը կարող էր լինել նաև Կլեոպատրա VII-ի մայրը։ Թեև ուշ շրջանի Պտղոմեոսյան թագավորները աչքի չէին ընկնում իրենց հզորությամբ և որպես կանոն հանդես էին գալիս որպես կամակատար տիրակալներ, այնուամենայնիվ Պտղոմեոս XII Աուլետեսին հաջողվում է իր առաջին պաշտոնավարման ավարտին բարեկամական դաշինք կնքել Հռոմեական հանրապետության հետ։ Չնայած այս ամենին՝ Պտղոմեոս XII-ը մ․թ․ա․ 58 թվականին գահընկեց է արվում եգիպտացիների կողմից և քաղաքական ապաստան գտնում Հռոմում։
Օգտվելով հանրապետության հետ ունեցած արտոնյալ հարաբերություններից՝ Պտղոմեոսը կարողանում է հռոմեական ֆինանսական և ռազմական զորակցությամբ, մինչպես նաև Մեծ Հայքի թագավորՏիգրան Մեծի զորակցությամբ վերանվաճել Եգիպտոսի գահը՝ մ․թ․ա․ 52 թվականին մահապատժի ենթարկելով իշխանությանը տիրացած դստերը՝ Բերենիկե IV-ին։ Վերահաստատվելով եգիպտական գահին՝ Պտղոմեոս XII-ը իր դուստր Կլեոպատրային ճանաչում է իր օրինական գահակից և իրավահաջորդ։ Մ․թ․ա․ 51 թվականին փարավոնը կնքում է իր մահկանացում՝ թագավորական իշխանությունը կտակելով իր երկու երեխաներին՝ Կլեոպատրային և մանկահասակ Պտղոմեոս XIII Թեոս Ֆիլոպատորին։ (մանրամասն...)
