Պղնձե հեծյալ (պոեմ)

Պղնձե հեծյալ (ռուս.՝ Медный всадник), Ալեքսանդր Պուշկինի պոեմը (բանաստեղծական վիպակ):

Պղնձե հեծյալ ռուս.՝ Медный всадник
Տեսակ	բանաստեղծություն
Ժանր	քնարապատմողական
Ձև	բանաստեղծություն
Հեղինակ	Ալեքսանդր Պուշկին
Երկիր	Ռուսաստան
Բնագիր լեզու	ռուսերեն
Գրվել է	1833
Հրատարակվել է	1837
The Bronze Horseman (poem)

Նկարագրություն

Գրվել է 1833 թվականին Բոլդինյան աշնանը։ Նիկոլայ I-ը չի թույլատրել տպագրել պոեմը։ 1834 թվականին պոեմի սկզբնամասը Պուշկինը հրապարակեց «Բիբլիոտեկա դլյա չտենիյա» ամսագրում, գիրք XII, Պետերբուրգ․ «Հատված պոեմից» անվամբ (սկսելով և ավարտելով «Խաթարել Պետրոսի հավիտենական քունը» բանաստեղծությամբ)։

Առաջին անգամ հրապարակվել է Պուշկինի մահից հետո, «Սովրեմեննիկ» ամսագրում 1837 թվականին գրաքննական փոփոխությամբ, որը տեքստում կատարել էր Վասիլի Ժուկովսկին։ Առանց գրաքննական ուղղումների, առանց խեղաթյուրելու հեղինակի գաղափարը, բանաստեղծությունը առաջին անգամ հրապարակվել է միայն 1904 թվականին։

Ա. Պուշկինի պոեմի հիման վրա ռուս կոմպոզիտոր Ռեյնգոլդ Գլիերը ստեղծեց նույն անվամբ բալետ, որի մեծ մասը դարձավ Սանկտ Պետերբուրգի օրհներգի մի մասը։

Սյուժե

Պուշկինի «Պղնձե հեծյալը» պոեմի նկարազարդում, Առյուծը և ամրոց (Աննա Օստրոումովա Լեբեդևա)

Ներածություն

Ներածության մեջ հեղինակը խոսում է այն մասին, թե ինչու Պետրոս Առաջինը հիմնեց Պետերբուրգը։ Պատմությունը հետևյալն է․ Պետրոս Առաջինը շվեդներից վերցնելով Բալթիկ ծովի ափերը, որոշում է այդտեղ ստեղծել ռազմավարական նշանակություն ունեցող քաղաք՝ Սանկտ Պետերբուրգը։ Պետրոս Առաջինը այն դարձրեց պետության մայրաքաղաք։ Շուտով Պետերբուրգը դարձավ ամենամեծ առևտրային նավահանգիստը և աշխարհի ամենագեղեցիկ քաղաքը։

Մաս I

1824 թվականի նոյեմբեր։ Պոեմի գլխավոր հերոսը Եվգենին է, աղքատ երիտասարդ պաշտոնյա, աղքատացած տոհմի ժառանգորդ։ Եվգենին ապրում էր Սանկտ Պետերբուրգում վարձակալած բնակարանում։ Սիրում է Պարաշային, որի հետ պատրաստվում էր ամուսնանալ։ Նրա հետ հույս ունի երեխաներ ունենալ և գտնել իր խաղաղ ընտանեկան երջանկությունը։

Այդ օրը հորդառատ անձրև էր, Նևայի ջուրը բարձրանում էր։ Եվգենին հասկանում է, որ վատ եղանակի պատճառով 2-3 օր չէր կարող տեսնել իր սիրելի Պարաշային։ Հաջորդ օրը Պետերբուրգում ջրհեղեղ է սկսվում, մարդիկ խեղդվում են, ջուրը տանում է ճանապարհին հանդիպած բոլոր տները։ Եվգենին սարսափահար նայում է կղզուն, որտեղ ապրում է իր սիրելի Պարաշան մայրիկի հետ։ Եվգենին չգիտեր, արդյոք հասցրել էին խեղճ կանայք փախչել։

Մաս II Ի վերջո, երբ ջուրն իջնում է և Նևան հանգստանում է, Եվգենին նավ է վարձում և լողում դեպի Պարաշայի մոտ։ Նա սարսափում է, երբ տեսնում է որ Պարաշայի տունը գետը տարել է։ Աղջիկը և մայրը, հավանաբար, խեղդվել էին և գետը քշել էր նրանց մարմինները։ Այս հարվածին չդիմանալով՝ Եվգենին խելագարվում է։ Նա դառնում է շրջմոլիկ, ապրում է փողոցում և քնում է նավահանգստում։ Անցնում է մեկ տարի։ Աշնան սկզբին Եվգենին անցնում է Պետրոս Առաջինի «Պղնձե հեծյալ» արձանի կողքով։ Նա դիմում է Պետրոս Առաջինին և մեղադրում նրան իր հարսնացուի մահվան մեջ (Եվգենին կարծում է, որ Պետրոսը Սանկտ Պետերբուրգը հիմնադրեց վտանգավոր վայրում, որտեղ հեղեղներից մարդիկ մահանում են)։ Հանկարծ Եվգենիին թվում է, որ «Պղնձե հեծյալը» (Պետրոս Առաջինը ձիու վրա) զայրանալով կենդանանում է։ Եվգենին փախչում է կենդանացած արձանից, սակայն վերջինս ամբողջ գիշեր հետապնդում է դժբախտին։ Այդ գիշերվանից հետո, Եվգենին տագնապով էր անցնում «Պղնձե հեծյալի» կողքով։ Մի անգամ Եվգենին գտնում է Պարաշայի հին տնակը, որը գտնվում էր փոքր կղզուց ոչ հեռու․ տնակը հայտնվել էր այնտեղ ջրհեղեղի պատճառով։ Շուտով Եվգենին մահանում է այդ տնակում միայնության մեջ։

Տես նաև

• Պղնձե հեծյալ

Գրականություն

• В. Я. Брюсов Медный всадник // Собрание сочинений в семи томах. — М.: Художественная литература, 1975. — Т. 7 : Статьи о Пушкине. Статьи об армянской литературе. Учители учителей.
• Измайлов Н. В. Текстологическое изучение поэмы Пушкина «Медный всадник» // Текстология славянских литератур. — Л.: Наука, 1973.
• Измайлов Н. В. Забытая старина. (Из наблюдений над текстом «Медного всадника» // Замысел, труд, воплощение… / Ред. В. И. Кулешов. — М.: МГУ, 1977.
• Рудаков С. Б. Ритм и стиль «Медного всадника» (публ. Э. Г. Гернштейн) // Пушкин. Исследования и материалы / АН СССР, Институт русской литературы (Пушкинский дом); ред. М. П. Алексеев, Д. Д. Благой, В. Э. Вацуро, Н. В. Измайлов, Р. В. Иезуитова, С. А. Фомичев. — Л.: Наука, 1979. — Т. 9. — С. 294—324.
• Осповат А. Л. Вокруг «Медного всадника» // Известия АН СССР. Серия литературы и языка. — 1984. — Т. 43. — № 3. — С. 238—247.
• А. Н. Архангельский Стихотворная повесть А. С. Пушкина «Медный всадник». — Высшая школа, 1990. — 96 с. — 46 000 экз. — ISBN 5060008487
• Осповат А. Л. Из комментария к «Медному всаднику» // На рубеже двух столетий: Сборник в честь 60-летия Александра Васильевича Лаврова / Российская академия наук, Институт русской литературы (Пушкинский дом); сост. В. Багно, Д. Малмстад, М. Маликова. — М.: Новое литературное обозрение, 2009. — С. 496—505.

Արտաքին հղումներ

Տեքստ

• «Պղնձե հեծյալը» ռուսական վիրտուալ գրադարանում.

Գեղարվեստական ընթերցում

• Անտոն Շվարց․ ձայնագրություն 40-ական թվականներ
• Միխայիլ Ցարյով․ ձայնագրություն 50-ական թվականներ
• Ալեքսեյ Կոնսովսկի․ ձայնագրություն 1959 թվական
• Դմիտրի Ժուրավլյով․ ձայնագրություն 1961 թվական
• Օլեգ Եֆրեմով․ ձայնագրություն 1978 թվական
• Յակով Սմոլենսկի․ ձայնագրություն 1991 թվական
• Միխայիլ Կազակով․ ձայնագրություն 1998 թվական
• Վասիլի Լանովոյ․ ձայնագրություն 2004 թվական

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պղնձե հեծյալ (պոեմ)» հոդվածին։