Պիեռ Բույոյա
Պիեռ Բույոյա (կիռունդի` և ֆր.՝ Pierre Buyoya, նոյեմբերի 24, 1949[1][2], Commune of Rutovu, Ռուանդա-Ուրունդի[1] - դեկտեմբերի 17, 2020[3][2], Bonneuil-en-France[2]), Բուրունդիի ռազմական և պետական գործիչ, մայոր։ Բուրունդիի նախագահը 1986-1993 և 1996-2003 թվականներին։
| Պիեռ Բույոյա | |
| |
| Կուսակցություն՝ | Union for National Progress? |
|---|---|
| Կրթություն՝ | Հատուկ Ռազմական Դպրոց Սեն Սիր |
| Մասնագիտություն՝ | քաղաքական գործիչ և ռազմական գործիչ |
| Դավանանք | կաթոլիկություն |
| Ծննդյան օր | նոյեմբերի 24, 1949[1][2] |
| Ծննդավայր | Commune of Rutovu, Ռուանդա-Ուրունդի[1] |
| Վախճանի օր | դեկտեմբերի 17, 2020[3][2] (71 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Bonneuil-en-France[2] |
| Թաղված | Բամակո |
| Քաղաքացիություն |  Բուրունդի
|
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է 1949 թվականի նոյեմբերի 24-ին Ռուտովուում, երկրի հարավային Բուրուրի նահանգում, պատկանում է թութսի էթնիկ խմբին։ 1967-1982 թվականներին սովորել է Բելգիայի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի ռազմական ուսումնական հաստատություններում։ 1984 թվականի սեպտեմբերից մինչև 1987 թվականի գոստոս՝ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի սպա։
Ժան Բատիստա Բաղազայի կառավարությունը հակաթոլիական արշավ է սկսել, ինչը երկրում անկարգությունների ալիք է առաջացրել։ Այդ հուզումների ֆոնին 1987 թվականի սեպտեմբերին մայոր Պիեր Բույոյան ռազմական հեղաշրջում կազմակերպեց՝ իրեն հռչակելով երկրի նախագահ։ 1987 թվականի հոկտեմբերից մինչև 1988 թվականի հոկտեմբեր եղել է նաև պաշտպանության նախարար։ Առաջին հերթին նա դադարեցրել է կաթոլիկ եկեղեցու բոլոր հետապնդումները, քաղբանտարկյալները սկսել են ազատվել բանտերից[4]։
1988 թվականի օգոստոսին երկրում կրկին բռնկվեցին զանգվածային ազգամիջյան բախումներ։ Տուտսիի բանակը կարողացել է կարգուկանոն հաստատել, սակայն զոհվել է առնվազն 5 հազար հուտու գյուղացի, մոտ 60 հազարը ստիպված են եղել փախչել երկրից։ Այդ դեպքերից հետո Բույոյը սկսեց ազգային հաշտեցման քաղաքականություն։ Նա հուտուի ներկայացուցչին նշանակել է երկրի վարչապետ և ընդգրկել իր կառավարության կազմում։ 1993 թվականի հունիսի 1-ին կայացած երկրի պատմության մեջ առաջին ժողովրդավարական նախագահական ընտրություններում հաղթել է հուտու Մելհիոր Նդադայեն՝ հավաքելով ձայների 65 տոկոսը՝ միայն 32 տոկոսի դիմաց։
Սակայն Նդադայեն սպանվել է արդեն 102 օր անց՝ նույն տարվա հոկտեմբերին, իսկ նրան փոխարինած Սիպրիեն Նթարյամիրան զոհվել է 1994 թվականի ապրիլին տեղի ունեցած ավիավթարում։ Տուտսի-հուտու դիմակայությունը չի դադարել։
1996 թվականի հուլիսի 25-ին Բույոյան գլխավորել է նոր պետական հեղաշրջումը և երկրում պահել իշխանությունը մինչև 2003 թվականը։ 1998 թվականին նա լուծարել է վարչապետի պաշտոնը, որը նախորդ 10 տարիների ընթացքում իր իսկ սահմանած ավանդույթի համաձայն պատկանում էր հուտու ներկայացուցչին, եթե նախագահը տուտսի էր, և հակառակը։
2001 թվականին էթնիկ հակամարտության շարունակությունն ու տնտեսական պատժամիջոցների սպառնալիքը Բույոյին ստիպեցին փոխնախագահի պաշտոն սահմանել և նրա վրա նշանակել հուտա Դոմիսիեն Նդայիզեյեին, որին համաձայնագրի պայմաններով նա ուղիղ մեկուկես տարի անց հանձնեց պետության ղեկավարի պաշտոնը։ Որպես նախկին նախագահ՝ ստացել է ցմահ սենատորի կարգավիճակ։ 2008 թվականին նա ղեկավարել է Չադում Աֆրիկյան միության խաղաղապահ առաքելությունը։
2020 թվականի հոկտեմբերի 19-ին Բուրունդիի Գերագույն դատարանը Պ. Բույոյին ցմահ ազատազրկման է դատապարտել Մ. Նդադայեին հեռակա կարգով սպանելու համար։ Եվս 18 մարդ նույնպես դատապարտվել է սպանությանը մասնակցելու համար[5]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 https://www.liberation.fr/portrait/1998/03/06/pierre-buyoya-48-ans-president-tutsi-non-elu-du-burundi-a-majorite-hutue-est-recu-aujourd-hui-a-l-el_232343
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Fichier des personnes décédées
- ↑ 3,0 3,1 3,2 https://www.radiyoyacuvoa.com/a/pierre-buyoya-yigeze-kuyobora-uburundi-yitavye-imana-/5704361.html
- ↑ «Pierre Buyoya». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ Ex-Burundi president gets prison term for 1993 killing of victorious election opponent
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիեռ Բույոյա» հոդվածին։ |