Պետական դումա
Պետական դումա (ռուս.՝ Госуда́рственная ду́ма)[Ն 1][2][3], (Ռուսաստանի Դաշնության Դաշնային ժողովի պետական դումա, Պետդումա), Ռուսաստանի Դաշնության խորհրդարանի Դաշնային ժողովի ստորին պալատը։ Ռուսաստանում իշխանության բարձրագույն ներկայացուցչական և օրենսդիր մարմինը Դաշնային խորհրդի հետ միասին։ Պետական դումայի իրավական կարգավիճակը որոշվել է Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության 5-րդ գլխում[4]։
| Ռուսաստանի Դաշնության Դաշնային ժողովի պետական դումա ռուս.՝ Государственная Дума Федерального Собрания Российской Федерации | |
|---|---|
 | |
 | |
| Տեսակ | |
| Տեսակ | Ստորին պալատ, elected legislative house?, Դումա և fictional government body? |
| Պատմություն | |
| Հիմնադրված | 1993 և 1907[1] |
| Վյաչեսլավ Վոլոդին | |
| Ղեկավարում | |
| Պետական դումայի նախագահ | Վյաչեսլավ Վոլոդին, Միասնական Ռուսաստան սկսած 2016 թվական հոկտեմբերի 5 |
| Նախագահի առաջին տեղակալներ | Ալեքսանդր Ժուկով, Միասնական Ռուսաստան սկսած 2016 թվականի հոկտեմբերի 5 |
| Իվան Մելնիկով, Ռուսաստանի Դաշնության կոմունիստական կուսակցություն սկսած 2016 թվականի հոկտեմբերի 5 | |
| Նստատեղեր | 450 |
| duma.gov.ru(ռուս.)(անգլ.) | |
Ընտրվում է Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիների կողմից՝ համընդհանուր հավասար և ուղղակի ընտրական իրավունքի հիման վրա, գաղտնի քվեարկությամբ, հինգ տարի ժամկետով։
Պետդուման բացել է իր անձնական «Դումա TV»[5], խորհրդարանը նաև պաշտոնական հաշիվներ ունի սոցիալական ցանցերում[6]։ 2018 թվականի ապրիլին գործարկվել Է Պետդումայի կայքի նոր տարբերակը՝ նորացված դիզայնով։
Պատմություն խմբագրել
Դումայի խոսքը օգտագործվել է Կիևյան Ռուսիայի ժամանակներից ի վեր տարբեր խորհրդակցական և ներկայացուցչական մարմինների նշանակման համար[7]։ Ռուսական կայսրությունում քաղաքային ինքնակառավարման ներկայացուցչական մարմինները կոչվում էին քաղաքային դումա։ Պետական դումա կոչված մարմինն առաջին անգամ 1905 թվականին ի հայտ է եկել որպես համառուսաստանյան օրինաստեղծ, ապա՝ օրենսդիր մարմին։ Ռուսական կայսրության Պետական դուման գոյատևել է մինչև 1917 թվականը և վերացվել Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո։ ԽՍՀՄ-ում և Խորհրդային Ռուսաստանում բարձրագույն օրենսդիր մարմնի գործառույթները դրվեցին համապատասխանաբար ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի (1937-1991) և ՌԽՖՍՀ Գերագույն խորհրդի (1938-1993), իսկ 1989 թվականից՝ նաև ԽՍՀՄ ժողովրդական պատգամավորների համագումարի, Ռուսաստանի ժողովրդական պատգամավորների համագումարի վրա։
Նախագահ Բորիս Ելցինի № 1400 «Ռուսաստանի Դաշնությունում փուլային սահմանադրական բարեփոխումների մասին», 1993 թվականի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր իրադարձությունների ելակետ հանդիսացած՝ նախատեսվում էր Համագումարի և Գերագույն խորհրդի լուծարում և Պետական դումայի՝ որպես նոր խորհրդարանի ստորին պալատի՝ Դաշնային ժողովի ընտրությունների անցկացում։ Պետդումայի պատգամավորների ընտրությունները նշանակվել են 1993 թվականի դեկտեմբերի 11-ին և 12-ին։
Հետագա իրադարձությունների արդյունքում առաջին գումարման Պետական դումայի ընտրությունները տեղի են ունեցել 1993 թվականի դեկտեմբերի 12-ին՝ հանրաքվեի հետ միաժամանակ, որտեղ ընդունվել է Ռուսաստանի նոր Սահմանադրությունը։ Սահմանադրությունը պետական դումայի կարգավիճակն ամրագրել է որպես Դաշնային ժողովի պալատներից մեկը։
Պետական դուման աշխատում է Մոսկվայում՝ Օխոտնի Ռյադնի 1 հասցեում գտնվող շենքում, որը նախկինում պատկանել է ԽՍՀՄ աշխատանքի և պաշտպանության խորհրդին, ԽՍՀՄ մինիստրների խորհրդին, ԽՍՀՄ Պետպլանին։
Ձևավորման կարգ խմբագրել
1993 թվականի Սահմանադրությունը սահմանում էր Պետական դումայի ձևավորման հետևյալ պահանջները. այն բաղկացած է 450 պատգամավորներից[Ն 2] և ընտրվում է 4 տարի ժամկետով [Ն 3]։ Ընդ որում, Սահմանադրության անցումային դրույթների համաձայն, առաջին գումարման Պետական դուման ընտրվել է 2 տարով։ 2008 թվականի վերջին Սահմանադրությունում մտցվել է փոփոխություն, որի համաձայն Դումայի լիազորությունների ժամկետը երկարաձգվել է մինչև 5 տարի[8]։
Պատգամավորների ընտրության անցկացման կարգը սահմանվում է դաշնային օրենքներով՝ Ռուսաստանի Դաշնության Դաշնային ժողովի Պետական դումայի պատգամավորների ընտրության մասին, ընտրական իրավունքների հիմնական երաշխիքների և Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիների հանրաքվեին մասնակցելու իրավունքի մասին և մի շարք այլ դաշնային օրենքներով։ Օրենքները սահմանում են Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիների կողմից պատգամավորների ընտրության սկզբունքը՝ գաղտնի քվեարկության ժամանակ համընդհանուր հավասար և ուղղակի ընտրական իրավունքի հիման վրա։ Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացու մասնակցությունը ընտրություններին ազատ և կամավոր է։
Պետական դումայի պատգամավորների ընտրությունների մասին օրենքը բազմիցս փոփոխվել է։ Այժմ գործող օրենքը թվով 5-րդն է։ Օրենքի յուրաքանչյուր նոր խմբագրություն այս կամ այն չափով փոխել է ընտրություններում կիրառվող ընտրական համակարգը։ Մասնավորապես, փոխվել է քաղաքական կուսակցությունների դերը, թեկնածուների առաջադրման կարգը, մեծամասնական (ըստ ընտրատարածքների) և համամասնական (ցուցակների) համակարգով ընտրված պատգամավորների թվի հարաբերակցությունը, համամասնական ընտրակարգով անցողիկ շեմը։
Նշումներ խմբագրել
- ↑ Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության և նորմատիվ ակտերի տեքստերում երկրորդ բառը գրվում է մեծատառով՝ Պետական Դումա, ռուսական ուղղագրության և կետադրական կանոնների համաձայն՝ փոքրատառով (Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի ամբողջական ակադեմիական բառարան, 2013)
- ↑ Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության 95-րդ հոդված
- ↑ Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության 96-րդ հոդված
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ ROR Data — v1.19 — 2023. — doi:10.5281/ZENODO.7644942
- ↑ Ответ справочной службы русского языка сайта gramota.ru
- ↑ Полный академический справочник под редакцией Лопатина, § 189.
- ↑ Конституция Российской Федерации. Глава 5. Федеральное собрание
- ↑ «Дума ТВ» // Парламентское телевидение
- ↑ Госдума запустила аккаунты в соцсетях
- ↑ https://history.wikireading.ru/220659
- ↑ Закон Российской Федерации о поправке к Конституции Российской Федерации от 30 декабря 2008 года № 6-ФКЗ «Об изменении срока полномочий президента Российской Федерации и Государственной Думы» // Российская газета от 31 декабря 2008 года.