Չուկոտյան թերակղզի
Չուկոտյան թերակղզի (Չուկոտկա), (ռուս.՝ Чуко́тский полуо́стров (Чуко́тка)), թերակղզի Եվրասիա մայրցամաքի հյուսիսարևելյան ծայրամասում։ Հյուսիսում ողողվում է Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսի Չուկոտյանի ծովով, իսկ հարավում՝ Խաղաղ օվկիանոսի Բերինգի ծովով։ Ալյասկայից արևելքում առանձնանում է նեղ Բերինգի նեղուցով։ Թերակղզու արևելյան ափի մոտ գտնվում է Արակամչեչեն կղզին։ Դա արևմտյան կիսագնդում Ասիայի միակ մայրցամաքային հատվածն է։
 ռուս.՝ Чукотский полуостров | ||
 | ||
| Ողողող ջրեր | Արևելասիբիրական ծով Չուկոտի ծով Բերինգի ծով | |
| Երկիր |  Ռուսաստան
| |
| Վարչատարածքային բաժանում | Չուկոտկայի ինքնավար շրջան | |
Թերակղզու տարածքը մտնում է Ռուսաստանի Դաշնության Չուկոտկայի ինքնավար շրջանի կազմի մեջ[1]։ Թերակղզու վրա գտնվում են Պրովիդենսկի և Չուկոտսկի շրջանները։
Պատմություն խմբագրել
Թերակղզին անվանվել է 1728 թվականին Վիտուս Բերինգի կողմից տեղական ժողովրդի՝ չուկչաների պատվին, որոնք հիմնականում բնակվում էին Չուկոտկայում[2]։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Ռելիեֆ խմբագրել
Չուկոտյան թերակղզու տարածքի մեծ մասը ծածկված է մինչև 1000 մ բարձրություն ունեցող լեռներով։ Խիստ կտրտված բարձունքների վերևով անցնում են առանձին ավելի բարձր լեռներ։ Լեռնային զանգվածները մասնատված են լեռնային գետերի խորը հովիտներով։ Դրանցից են՝ Չևտական, Էրգուվեեմ, Նունյամովաամ գետերը։ Չուկոտյան թերակղզու ամենաբարձր կետը Իսխոդնայա լեռն է՝ ծովի մակարդակից 1194 մ բարձրությամբ։
Կլիմա խմբագրել
Կլիման խիստ է, առափնյա շրջաններում՝ ծովային, ներքին շրջաններում՝ խիստ ցամաքային։ Ձմռան տևողությունը՝ մինչև 10 ամիս։
Ամենուրեք տարածված է հավերժական սառցույթը։ Անթափանց (մինչև 30-40 մ հաստությամբ) հալուտները հանդիպում են միայն խոշոր գետերի ստորին հոսանքում։ Սառած ապարների ջերմաստիճանը կազմում է միջինը -10 ˚C, լեռնաշղթաների առանցքային հատվածներում և -6 ˚C գետահովիտներում։
Բուսական աշխարհ խմբագրել
Չուկոտյան թերակղզու տարածքն ամբողջությամբ գտնվում է տունդրային գոտում։ Անտառներն ամենուրեք բացակայում են։ Բուսականությունից այստեղ հանդիպում են արկտիկական ուռենին, հապալասի կապույտը, լոռամրգին, դրանց բարձրությունը կազմում է 5-20 սմ։ Երբեմն հանդիպում են նաև գաճաճ կեչին, ալպիական մաթուզենին, լապլանդական դիապենսիան։ Գետահովիտներում աճում են թփուտներ, որոնք բաղկացած են ուռենիների տարբեր տեսակներից, գաճաճ կեչիներից։ Լայնորեն տարածված են քարաքոսերը և մամուռները, որոնց մեծ մասը հազվագյուտ է։
Կենդանական աշխարհ խմբագրել
Լայնորեն տարածված է բևեռաղվեսը և գայլը, ինչպես նաև հյուսիսային եղջերուները, նապաստակներ, երկարապոչ գետնասկյուռներ և հյուսիսային ծվծվաններ, լեմինգներ։ Լեռնային շրջաններում տարածված են ձնե ոչխարները։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ "Chukchi Peninsula". Encyclopedia.com. Accessed September 2010.
- ↑ Леонтьев В. В., Новикова К. А. Топонимический словарь северо-востока СССР. — Магадан: Магаданское книжное издательство, 1989. — С. 415. — 456 с. — 15 000 экз. — ISBN 5-7581-0044-7.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Чукотский полуостров (физическая карта, масштаб 1:1 000 000) // Национальный атлас России. — М.: Роскартография, 2004. — Т. 1. — С. 264—265. — 496 с. — 3000 экз. — ISBN 5-85120-217-3
- География Чукотки
- Видео ландшафтов и зверей Чукотского полуострова Видео ландшафтов и зверей Чукотского полуострова
- Чукотская ландшафтная область в книге: Н. А. Гвоздецкий, Н. И. Михайлов. Физическая география СССР. М., 1978.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չուկոտյան թերակղզի» հոդվածին։ |