Չանել կղզիների աղվես
| Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Չանել կղզիների աղվես, (լատին․՝ Urocyon littoralis), Միացյալ Նահանգների Կալիֆոռնիա նահանգին պատկանող Չանել կղզիների բնիկ աղվես է, որն ապրում է առկա ութ կղզիներից վեցում, և յուրաքանչյուրում ապրողը ունի իր առանձնահատկությունները և պատմությունը։ Գոյություն ունեն այս աղվեսին բնութագրող տարբեր անվանումներ՝ կղզիների աղվես, կարճ պոչով աղվես, կղզիների գորշ աղվես, Չանել կղզիների գորշ աղվես և այլն։
| Չանել կղզիների աղվես | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||||||||
| Urocyon littoralis | ||||||||||||||||||
| Հատուկ պահպանություն | ||||||||||||||||||
| Արեալ | ||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||
|
|
Ծագում խմբագրել
_compared_with_that_of_a_gray_fox_(left).jpg)
Չանել կղզիների աղվեսը առաջացել է Ամերիկայի հյուսիսում բնակվող գորշ աղվեսից։ Ներկայիս դրությամբ Չանել Կղզիների աղվեսը չափսով ավելի փոքր է գորշ աղվեսից։ Քանի որ այս կենդանին միշտ բնակվել է մայրցամաքից մեկուսացած կղզում, հետևաբար նրա օրգանիզմում բացակայում է իմունային համակարգը, այդ իսկ պատճառով կենդանին շատ արագ կարող է վարակվել և մահանալ որոշ պարազիտներից կամ հիվանդություններից, որոնք մահացու չեն մյուս տիպի աղվեսների կամ շների համար։
Ենթադրություն կա, որ այս աղվեսին մայրցամաքից կղզի են տեղափոխել բնիկ հնդկացիները՝ որպես ընտանի կենդանի։ Մարդկանց և որոշ վայրի կենդանիների (արծիվ) պատճառով Չանել Կղզիների աղվեսի թիվը զգալիորեն նվազել վերջին ժամանակներում։ 2004 թվականին կենդանին համարվել է վտանգի տակ գտնվող, և կատարվել են նրա թիվը նորմայի մեջ պահելու բազմաթիվ բարեգործական աշխատանքներ։
Այս աղվեսի մարմնի փոքրությունը բացատրվում է կղզիներում ուտելիքի համեմատաբար քիչ քանակությամբ։ Հավանաբար կենդանին առաջին անգամ մուտք է գործել Չանել կղզիներ 10,400 - 16,000 տարի առաջ և սկզբնական շրջանում ապրել է միայն հյուսիսային կղզիներում, քանի որ վերջին սառցե դարաշրջանում այդ կղզիները առանձնացած չէին և կազմում էին մեկ հսկայական կղզի, իսկ Չաննել կզղիների հարավային մասում նրանք հայնվել են մարդկանց միջնորդությամբ։
Չափսերը և մորթին խմբագրել
Չաննել կղզիների աղվեսը Հյուսիսային Ամերիկայում ապրող չափսով ամենափոքր աղվեսն է։ Ունի 48-50 սմ մարմնի և 11-29 սմ պոչի երկարություն։ Մարմնի բարձրությունը մոտ 15 սմ է։ Կշռում է 1 - 2,8 կգ և արուները էգերից ավելի մեծ են։ Չաննել կզղիներում ապրող չափսով ամենամեծ աղվեսը ապրում է Սանտա Կատալինա կղզում, իսկ ամենափոքրը՝ Սանտա Կրուզ կղզում։
Աղվեսի մորթին հիմնականում գորշ է, սակայն մարմնի եզրային հատվածները կարմրավուն են, իսկ փորը և վիզը սպիտակավուն։ Պոչի ծայրը սև է։ Սովորաբար Չանել կղզիների աղվեսի մորթին ավելի մուգ է գորշ աղվեսի մորթուց։
Բազմացում խմբագրել
Սովորաբար Չանել կղզիների աղվեսները իրենց զույգին չեն փոխում կյանքի ընթացքում։ Ձագերը ծնվում են փետրվար-ապրիլ, ամիսներին 50-63 օր տևող հղիությունից հետո։ Էգ աղվեսը մինչև ձագերի ծնվելը պատրաստում է իր հատուկ բույնը, որտեղ էլ ծնվում և մեծանում են ձագերը (մեկից հինգ)։ Մայրը կաթով կերակրում է նրանց յոթից ինը շաբաթվա ընթացքում։ Ձագերը սեռապես հասունանում են տասը ամսական հասակում։ Ազատության մեջ ապրող աղվեսները ապրում են մոտ 4-6 տարի, իսկ մարդկանց հսկողության տակ գտնվողները՝ 8։
Սնունդ խմբագրել
Չանել կղզիների աղվեսները ամենակեր են և բուսական սնունդը մեծ դեր է խաղում։ Նրանք հիմնականում ուտում են հատապտուղներ, մրգեր, միջատներ, ձվեր, խեցգետիններ, սողուններ, թռչուններ և մանր կրծողներ։ Նրանք նախընտրում են որսալ գիշերը և միայնակ։
Պահվածք խմբագրել
Չանել կղզիների աղվեսները իրար հետ շփվում են մարմնի տարբեր շարժումներով և ձայնային ազդանշաններով։ Իր տիրապետությունը ցույց տվող աղվեսը օգտագործվում է հատուկ ձայներ և ուղիղ նայում է թշնամուն ցցած ականջներով՝ նրան ստիպելով նահանջել։ Նրանք կարող են հաչալ և գռմռալ։ Սովորաբար այս աղվեսները իրենց տարածքը նշում են միզելով ծառերի և թփերի վրա։
Մարդկանց ներկայությունից չեն վախենում, սակայն սկզբնական շրջանում կարող են ագրեսիվ վերաբերմունք ցույց տալ։
Տարատեսակներ խմբագրել
- Urocyon littoralis littoralis,
- Urocyon littoralis santarosae,
- Urocyon littoralis santacruzae,
- Urocyon littoralis dickeyi,
- Urocyon littoralis catalinae,
- Urocyon littoralis clementae.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չանել կղզիների աղվես» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չանել կղզիների աղվես» հոդվածին։ |