Վիքիպեդիա

Ուրան (տարր)


Ուրան (լատին․՝ Uranium, հին անվանումը՝ ուրանիում), տարրերի պարբերական համակարգի 7-րդ պարբերության 3-դ խմբի ռադիոակտիվ տարր, կարգահամարը՝ 92, ատոմական զանգվածը՝ 238,029։ p-տարր է, պատկանում է ակտինոիդների շարքին, ատոմի արտաքին էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքն է 7s2 6d1 5f3։ К, L, M և N թաղանթները լրացված են։ Ուրանը սպիտակ, արծաթափայլ, կռելի մետաղ է։

92 Պրոտակտինիում

← Ուրան → Նեպտունիում

Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգՋրածինՀելիումԼիթիումԲերիլիումԲորԱծխածինԱզոտԹթվածինՖտորՆեոնՆատրիումՄագնեզիումԱլյումինՍիլիցիումՖոսֆորԾծումբՔլորԱրգոնԿալիումԿալցիումՍկանդիումՏիտանՎանադիումՔրոմՄանգանԵրկաթԿոբալտՆիկելՊղինձՑինկԳալիումԳերմանիումԱրսենՍելենԲրոմԿրիպտոնՌուբիդիումՍտրոնցիումԻտրիումՑիրկոնիումՆիոբիումՄոլիբդենՏեխնեցիումՌութենիումՌոդիումՊալադիումԱրծաթԿադմիումԻնդիումԱնագԾարիրՏելուրՅոդՔսենոնՑեզիումԲարիումԼանթանՑերիումՊրազեդիումՆեոդիմՊրոմեթիումՍամարիումԵվրոպիումԳադոլինիումՏերբիումԴիսպրոզիումՀոլմիումԷրբիումԹուլիումԻտերբիումԼուտեցիումՀաֆնիումՏանտալՎոլֆրամՌենիումՕսմիումԻրիդիումՊլատինՈսկիՍնդիկԹալիումԿապարԲիսմութՊոլոնիումԱստատՌադոնՖրանցիումՌադիումԱկտինիումԹորիումՊրոտակտինիումՈւրանՆեպտունիումՊլուտոնիումԱմերիցիումԿյուրիումԲերկլիումԿալիֆորնիումԷյնշտեյնիումՖերմիումՄենդելեևիումՆոբելիումԼոուրենսիումՌեզերֆորդիումԴուբնիումՍիբորգիումԲորիումՀասիումՄայտներիումԴարմշտադտիումՌենտգենիումԿոպեռնիցիումՆիհոնիումՖլերովիումՄոսկովիումԼիվերմորիումԹենեսսինՕգանեսոն
Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգ
92U

Սպիտակ, ծանր արծաթափայլ, կռելի մետաղ
Ատոմի հատկություններ
Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվՈւրան / Uranium (U), U, 92
Խումբ, պարբերություն, բլոկ3, 7,
Ատոմային զանգված
(մոլային զանգված)		238,02891(3)[1] զ. ա. մ. (գ/մոլ)
Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա[Rn] 5f3 6d1 7s2
Ատոմի շառավիղ138 պմ
Քիմիական հատկություններ
Կովալենտ շառավիղ142 պմ
Իոնի շառավիղ(+6e) 80 (+4e) 97 պմ
Էլեկտրաբացասականություն1,38 (Պոլինգի սանդղակ)
Էլեկտրոդային պոտենցիալU←U4+ -1,38В
U←U3+ -1,66В
U←U2+ -0,1В
Օքսիդացման աստիճաններ6, 5, 4, 3
Իոնացման էներգիա
(առաջին էլեկտրոն)		 686,4(7,11) կՋ/մոլ (էՎ)
Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան1405,5 Կ
Եռման ջերմաստիճան4018 Կ
Մոլյար ջերմունակություն27,67[2] Ջ/(Կ·մոլ)
Մոլային ծավալ12,5 սմ³/մոլ
Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց
Բյուրեղացանցի կառուցվածքօրթոռոմբադրային
Բյուրեղացանցի տվյալներa=2,854 b=5,870 c=4,955[3]
Այլ հատկություններ
Ջերմահաղորդականություն(300 Կ) 27,5 Վտ/(մ·Կ)
CAS համարCAS գրանցման համար?
92
Ուրան
238,029
5f36d17s2

Պատմություն խմբագրել

Ուրանի բնական միացություններն օգտագործվում են շատ վաղ ժամանակներից։ Հին Հռոմի պեղումներում գտնվել են ուրանի աղերով գունավորված ապակիներ։ Ուրանը (ՍO2-ի տեսքով) հայտնաբերել է գերմանացի քիմիկոս Մ․ Կլապրոտը (1789)։ Մետաղական ուրանը առաջինն ստացել է ֆրանսիացի քիմիկոս Է․ Պելիգոն (1841) (անգլ.՝ E․ Peligot, 1811–1890)։

1789 թվականին գերմանացի քիմիկոս Մ. Կլապրոտը սաքսոնյան խեժահանքից առանձնացրել է դեղնավունից մինչև սև գույնի մետաղական մի նյութ և, այն համարելով ինքնուրույն տարր, անվանել է ուրան՝ 1781 թվականի հայտնաբերված համանուն մոլորակի անունով։

1841 թվականին ֆրանսիացի քիմիկոս Է. Պելիգոն պարզեց, որ Կլապրոտի ստացած նյութը ոչ թե մաքուր ուրանն է, այլ նրա թթվածնային միացությունը (UO2), և ինքն առաջին անգամ անջատեց մոխրապողպատավուն մետաղական ուրանը։

Ուրանի մանրամասն ուսումնասիրությունն սկսվել է 1896 թվականից, երբ ֆրանսիացի ֆիզիկոս Ա. Բեքերելը հայտնագործեց ճառագայթաակտիվությունը։ Նա բացահայտեց, որ, անկախ արտաքին ներգործությունից, ուրանի ատոմներն արձակում են թափանցող ճառագայթներ։ Միաժամանակ պարզվեց, որ ճառագայթման ուժգնության առումով խեժահանքն ավելի ակտիվ է, քան մաքուր ուրանը, որի պատճառը, ինչպես ցույց տվեցին Մարի և Պիեռ Կյուրիները, նրա մեջ պարունակվող ավելի ճառագայթաակտիվ տարրերի՝ այդ ժամանակ անհայտ ռադիումի և պոլոնիումի առկայությունն է։

1934 թվականին իտալացի ֆիզիկոս Է. Ֆերմին ուրանի ատոմները նեյտրոններով ռմբակոծելիս նկատեց, որ առաջանում են նոր ճառագայթաակտիվ նյութեր, և անջատվում է հսկայական քանակության էներգիա։ Հաստատվեց նաև ուրանի ատոմի ճեղքման փաստը, միաժամանակ բացահայտվեց, որ այդ ճեղքումն ունի շղթայական բնույթ՝ կարող է ինքն իրեն շարունակվել։ Իսկ 1939 թվականին ռուս գիտնականներ Կ. Պետրժակն ու Գ. Ֆլերովը բացահայտեցին ուրանի ինքնակամ տրոհման երևույթը։

1930-ական թվականներին այդ խոշոր հայտնագործությունները դարձան միջուկային ֆիզիկայի զարգացման ու ատոմային էներգետիկայի ստեղծման հիմքը։ Մինչև ռադիոակաիվության՝ հայտնաբերումը ուրանը խիստ սահմանափակ կիրառություն ունեցող տարր էր (միացություններն օգտագործվում էին ներկեր և գունավոր ապակի ստանալու համար)։ Միջուկային տրոհումը հայտնաբերվելուց հետո ուրանը դարձավ հիմնական միջուկային վառելիք և նրա արտադրությունը խիստ աճեց (1942 թվականից)։

Այն դեռևս վաղուց օգտագործվել է մարդկանց կողմից։ Այս քիմիական տարրը մեծ նշանակություն ունի. 20-րդ դարի բոլոր խոշոր հայտնագործությունների «մասնակիցն» է, դարձել է միջուկային ֆիզիկայի և ատոմային էներգետիկայի հիմքը, հսկայական քանակությամբ էներգիա անջատելու հատկության շնորհիվ ձեռք է բերել ռազմավարական նշանակություն, ինչը մեծ ազդեցություն ունի նաև միջազգային քաղաքականության վրա։

Ուրանից են պատրաստվել 1945 թվականի ճապոնական Հիրոսիմա և Նագասակի քաղաքների վրա նետված (աշխարհում առաջին անգամ) ատոմային ռումբերը։

Բնության մեջ խմբագրել

 
235U տրոհման սխեման

Ուրանի պարունակությունը երկրակեղևում մեծ է՝ մոտ 3•10−4 %, և նրա էներգիան մոտ միլիոն անգամ գերազանցում է օգտագործվող ու մինչև այժմ հետախուզված այրվող հանքաքարերի պաշարները։ Գրանիտային շերտի և նստվածքային թաղանթի բնորոշ տարրերից է։

Նրա պարունակությունը մեծ է հրաբխային թթու ապարներում (3,5•10−4 %), կավերում և թերթաքարերում (3,2•10−4 %)։ Հայտնի են ուրանի մոտ 100 միներալներ, որոնցից արդյունաբերական նշանակություն ունեն 12-ը։ Ուրանիի պարունակությունը երկրակեղևում աստիճանաբար պակասում է, քայքայման հետևանքով անջատվող էներգիան երկրի ընդերքի ջերմության հիմնական աղբյուրն է։

Ուրանը բնության մեջ տարածված է շուրջ 200 հանքատեսակների ձևերով, որոնցից առավել հայտնի են նրա խեժահանքը (նաստուրան՝ U3O8, որը կոչվում է նաև ուրանի խաբուսիկ)։

Բնական ռեակտորների համար պիտանի է միայն 235U իզոտոպը, իսկ 238U -ը միջուկային վառելիք է ծառայում բարդ ռեակտորների համար։ Մաքուր 235U-ը կամ նրանով հարստացված մետաղը խառնում են մոլիբդենի հետ, որը նրան հաղորդում է ամրություն ու կայունություն, և նոր միայն այդ համաձուլվածքից պատրաստում են միջուկային ռեակտորների ձողեր։

Ի տարբերություն սովորական վառելիքի, որը հնոցներում այրվում է մինչև վերջ, միջուկային վառելիքի միայն չնչին մասն է ծախսվում, ինչը, սակայն, բավական է, որպեսզի ռեակտորի ջերմատվիչ տարրը «աղտոտվի» միջուկային ռեակցիայի ընթացքում առաջացող նյութերով (դրանք սովորաբար շատ արժեքավոր են և ոսկուց թանկ են ավելի քան տասն անգամ)։

Դրանցից անհրաժեշտ է ազատվել, հակառակ դեպքում միջուկային այրումը կդանդաղի, և ռեակտորը կհանգչի։ Բանեցված միջուկային վառելիքի մշակումը կատարվում է փակ տեխնոլոգիայով, այլապես շրջակա միջավայրը կաղտոտվի ճառագայթաակտիվ մասնիկներով, ինչը շատ վտանգավոր է ինչպես բուսական, այնպես էլ կենդանական աշխարհի և մարդկանց համար։

Մետաղական ուրանը և նրա համաձուլվածքներն օգտագործվում են որպես միջուկային վառելիք։

Ուրանի չնչին (10-5–10-8%) քանակություններ են պարունակվում բուսական և կենդանական հյուսվածքներում։ Սնկերի ու ջրիմուռների որոշ տեսակներ ուրանի կուտակիչներ են։ Ուրանը մարդու օրգանիզմ է թափանցում սննդի, ջրի հետ և արտազատվում է մեզի, կղանքի ու մազերի հետ։ Մարդու օրգանիզմում ուրանը կուտակվում է հիմնականում փայծաղում և մազերում։ Ուրանի թունավոր ներգործությունը պայմանավորված է նրա ճառագայթաակտիվությամբ և քիմիական հատկություններով։ Թունավորման հիմնական նշանները երիկամների, լյարդի, ստամոքսաղիքային համակարգի ախտահարումներն են։

Միներալ Միներալների հիմնական կառուցվածքը Ուրանի պարունակությունը, %
Ուրանիտ UO2, UO3 + ThO2, CeO2 65-74
Կարնոտիտ K2(UO2)2(VO4)2·2H2O ~50
Կազոլիտ PbO2·UO3·SiO2·H2O ~40
Սամարսկիտ (Y, Er, Ce, U, Ca, Fe, Pb, Th)·(Nb, Ta, Ti, Sn)2O6 3.15-14
Բրաններիտ (U, Ca, Fe, Y, Th)3Ti5O15 40
Թյուամունիտ CaO·2UO3·V2O5·nH2O 50-60
Ցեյներիտ Cu(UO2)2(AsO4)2·nH2O 50-53
Օտենիտ Ca(UO2)2(PO4)2·nH2O ~50
Շրեկինգերիտ Ca3NaUO2(CO3)3SO4(OH)·9H2O 25
Ուրանոֆան CaO·UO2·2SiO2·6H2O ~57
Ֆերգյուսոնիտ (Y, Ce)(Fe, U)(Nb, Ta)O4 0.2-8
Տորբերիտ Cu(UO2)2(PO4)2·nH2O ~50
Կոֆֆինիտ U(SiO4)(OH)4 ~50

Հանքավայրեր խմբագրել

Ուրանի խոշոր հանքավայրեր կան Կանադայում, Ռուսաստանում, Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունում, ԱՄՆ-ում, Ավստրալիայում, Ֆրանսիայում։

Ռուսաստանւոմ հիմնական պաշարները կենտրոնացված են Օկտյաբրսկոեյում, Կուրգանի մարզում, Սախա-Յակուտիայի Հանրապետությունում[4]։

№ Հանքավայրի անվանում Երկիր Պաշարներ Հանքավայրի օպերատոր
1 Մակ Արտուր Ռիվեր   Կանադա 200 000 Cameco
2 Հյուսիսային Խորասան   Ղազախստան 160 000 Կազատոմպրոմ
3 Սիգար Լեյկ   Կանադա 135 000 Cameco
4 Հարավային Էլկոնսկո   Ռուսաստան 112 600 Ավտոմրեդմետոսկի
5 Ինկայ   Ղազախստան 75 900 Կազատոմպրոմ
6 Ստրելցովսկի   Ռուսաստան 50 000 Ավտոմրեդմետոսկի
7 Զոովչ Օվո   Մոնղոլիա 50 000 AREVA
8 Մոինկում   Ղազախստան 43 700 Կազատոմպրոմ, AREVA
9 Մարդայ   Մոնղոլիա 22 000 Khan Resources
10 Իրկոլ   Ղազախստան 18 900 Կազատոմպրոմ, China Guangdong Nuclear Power Co
11 Դեղին ջրեր   Ուկրաինա - -

Իզոտոպներ խմբագրել

Բնական ուրանը բաղկացած է 3 ռադիոակտիվ իզոտոպներից՝ 238Ս (99,282 %, T1/2 = 4,51•109 տարի), 235Ս(0,712 %, T1/2= 7,13•108 տարի) և 234Ս (0,006 %, T1/2=2,48 • 105 տարի), որոնք α ճառագայթիչներ են։ 238Ս–ը և 235Ս–ը բնական ռադիոակտիվ շարքերի՝ 4ո+2 և 4n+3 առաջին անդամներն են։ Ստացվել են ուրանի թվով 11 արհեստական իզոտոպները 227–240 զանգվածի թվերով, որոնցից ամենաերկարակյացը 233Ս–ն է (T1/2= = 1,62•105 տարի)։

Զանգվածային թիվ Կյանքի տևողություն Տրոհման հիմնական ձևերը
233 1,59×105 տարի α
234 2,45×105 տարի α
235 7,13×108 տարի α
236 2,39×107 տարի α
237 6,75 դար β−
238 4,47×109 տարի α
239 23,54 րոպե β−
240 14 ժամ β−

Ստացում խմբագրել

Բարձր մաքրության ուրան ստանալու համար ուրանի նիտրատը էքստրահում են և, օրգանական լուծիչը հեռացնելուց հետո, քայքայում (500–700 °C)։ Ստացվում են մաքուր օքսիդներ՝ Ս3O8 և ՍO3, որոնք վերականգնում են ջրածնով (650–800 °C) մինչև ՍO2։

Մետաղական ուրանը ստանում են այդ օքսիդը կամ, ավելի հաճախ, գազային ֆտորաջրածնով նրանից ստացված ֆտորիդը՝ UF4, կալցիումով կամ մագնեզիումով վերականգնելով։ Երկրորդ դեպքում ստացվում են ուրանիի մինչև 1,5 տ կշռող և բարձր մաքրության (0,0045 % Fe, 0,001 % Si, 0,003 % С) ձուլածո կտորներ։

Ֆիզիկական հատկություններ խմբագրել

Ուրանը սպիտակ, արծաթափայլ, կռելի մետաղ է։ Առաջացնում է բյուրեղական կառուցվածքով իրարից տարբերվող 3 ալոտրոպային ձևափոխություն։ Սովորական ջերմաստիճաններում (մինչև 668,8±0,4 °С) կայուն է α-ձևը (խտությունը 19040 կգ/մ3)։ Ուրանի հալման ջերմաստիճանը 1134±l °C է, եռմանը՝ 4200 °C։ Թույլ պարամագնիսական է, 0,68 К-ում՝ գերհաղորդիչ։

235Ս–ը և 233Ս–ը տրոհվում են ինքնաբուխ, նաև նեյտրոններ կլանելով։ Դանդաղ նեյտրոններ կլանելիս 238Ս–ը փոխարկվում է 239Ս–ի, որը նույնպես կարևոր միջուկային վառելիք է։ Ուրանի (93,5 % 235Ս) կրիտիկական զանգվածը գնդաձև մետաղի համար 50 կգ է (անդրադարձիչների առկայությամբ՝ 15–23 կգ, ջրային լուծույթներում՝ 1 կգ)։ Քիմիական միացություններում ուրանը ցուցաբերում է +3, +4, +5, +6 և հազվադեպ՝ +2 օքսիդացման աստիճաններ։ Առավել կայուն են Ս (IV) և Ս (VI) վիճակները։

Օքսիդացման աստիճան Օքսիդ Հիդրօքսիդ Բնույթ Կառուցվածք Ծանոթագրություն
+3 Գոյություն չունեն Գոյություն չունեն -- U3+, UH3 Ուժեղ վերականգնիճներ
+4 UO2 Գոյություն չունեն հիմնական UO2, հալոգենիդներ
+5 Գոյություն չունեն Գոյություն չունեն -- Հալոգենիդներ Ջրում դիսոցվում են
+6 UO3 UO2(OH)2 ամֆոտեր UO22+ (ուրանիլ)
UO42- (ուրանատ)
U2O72- դիուրանատ)		 Կայուն են օդում և ջրում

Քիմիական հատկություններ[5][6] խմբագրել

Մետաղների լարվածության շարքում ուրանը գտնվում է ջրածնից առաջ, ջրածին է դուրս մղում եռացող ջրից՝ առաջացնելով ՍO2, և թթուներից։

Օդում դանդաղ օքսիդանում է՝ առաջացնելով ՍO2։ Փոշեկերպ ուրանը այրվում է օդում վառ բոցով։ Թթվածնի հետ ուրանը առաջացնում է օքսիդներ՝ ՍO2, ՍO3, Ս3O8։

Տաքացնելիս ուրանը միանում է ջրածնի (220 °C), ազոտի (450–700 °C), ածխածնի (750–800 °C) հետ՝ առաջացնելով համապատասխանաբար հիդրիդ, նիտրիդներ՝ կարբիդներ։

Ֆտորի հետ ուրանը առաջացնում է (500–600 °C) քառաֆտորիդ՝ UF4 և վեցաֆտորիդ՝ UF6։ Ուրանը մի շարք միացություններ է առաջացնում ծծմբի հետ, որոնցից ՍS–ն օգտագործվում է որպես միջուկային վառելիք։

Մետաղների հետ Ուրանը առաջացնում է ուրանիլ իոնի՝ ՍO22+ աղեր։ Ուրանական (VI) թթուն չի անջատվել, ստացվել են նրա աղերը՝ ուրանատները (վատ են լուծվում ջրում)։ Ուրանի (IV) աղերը ջրում վատ լուծվող, կանաչ նյութեր են։ Արտադրյունաբերական նշանակություն ունեն 0,05–0,5 % ուրան պարունակող հանքերը։

Կիրառություն խմբագրել

Մետաղական ուրանը և նրա համաձուլվածքներն օգտագործվում են որպես միջուկային վառելիք բնական և իզոտոպների քիչ հարստացված խառնուրդները՝ ատոմական էլեկտրակայանների ռեակտորներում, բարձր հարստացվածը՝ միջուկային ուժային ռեակտորներում և միջուկային զենք պատրաստելու համար։Որանը նաև օգտագործում են կանաչ գույնի ապակու մեջ։

238Ս–ը երկրորդային միջուկային վառելիքի՝ 239Pu–ի ստացման աղբյուրն է։ Ուրանի չնչին քանակություններ՝ 10−5-10−8 % են պարունակվում կենդանական և բուսական հյուսվածքներում։ Սնկերի և ջրիմուռների որոշ տեսակներ ուրանի կուտակիչներ են։

Մարդու օրգանիզմ է ներմուծվում սննդի, ջրի հետ, արտազատվում է մեզի, կղանքի և մազերի հետ։ Մարդու օրգանիզմում ուրանը կուտակվում է առավելապես փայծաղում և մազերում։ Ուրանի թունավոր ներգործությունը պայմանավորված է նրա ռադիոակտիվությամբ և քիմիական հատկություններով, հատկապես թունավոր են ուրանի լուծելի միացությունները (ուրանիլներ և այլն)։ Թունավորման հիմնական նշանները երիկամների ախտահարումն է (սպիտակուցի և շաքարի առկայություն մեզում, այնուհետև՝ սակավամիզություն)։

Ախտահարվում են նաև լյարդը և ստամոքսաաղիքային համակարգը։ Ուրանը արտահանող և վերամշակող ձեռնարկություններում ուրանով և նրա միացություններով թունավորումը կանխարգելելու համար կիրառվում է անընդհատ տեխնոլոգիա, օգտագործվում են հերմետիկ սարքավորումներ։

Կարևոր են օդային միջավայրի աղտոտման կանխումը, թափվող արտադրյունաբերական ջրերի մաքրումը։ Օրենսդրական հիմունքներով իրականացվում է աշխատողների բժշկական զննում, ուրանի և նրա միացությունների պարունակության թույլատրելի քանակների առկայության հսկում շրջակա միջավայրում։

Ուրանի համաշխարհային պաշարներ խմբագրել

U պաշարները ըստ երկրների, տոննաներով 2005, 2009 և 2012 թվականներին խմբագրել

№ Երկիր 2005 թվական Երկիր 2009 թվական Երկիր 2012 թվական
1   Կանադա 11 628   Ղազախստան 14 020   Ղազախստան 19 451
2   Ավստրալիա 9516   Կանադա 10 173   Կանադա 9145
3   Ղազախստան 4020   Ավստրալիա 7982   Ավստրալիա 5983
4   Ռուսաստան 3570   Նամիբիա 4626   Նիգեր 4351
5   Նամիբիա 3147   Ռուսաստան 3564   Նամիբիա 3258
6   Նիգեր 3093   Նիգեր 3234   Ուզբեկստան 3000
7   Ուզբեկստան 2300   Ուզբեկստան 2429   Ռուսաստան 2993
8   ԱՄՆ 1039   ԱՄՆ 1453   ԱՄՆ 1537
9   Ուկրաինա 800   Չինաստան 1200   Չինաստան 1500
10   Չինաստան 750   Ուկրաինա 840   Ուկրաինա 890

[7]

Պաշարները ըստ ընկերությունների 2006, 2009 և 2011 թվականներին խմբագրել

№ Երկիր Ընկերություն 2006 թվական Երկիր Ընկերություն 2009 թվական Երկիր Ընկերություն 2011 թվական
1   Կանադա Cameco 8 100   Ֆրանսիա Areva 8 600   Ղազախստան KazAtomProm 8 884
2   Ավստրալիա Կաղապար:Դրոշավորում/Մեխ Բրիտանիա Rio Tinto 7 000   Կանադա Cameco 8 000   Ֆրանսիա Areva 8 790
3   Ֆրանսիա Areva 5 000   Ավստրալիա   Միացյալ Թագավորություն Rio Tinto 7 900   Կանադա Cameco 8 630
4   Ղազախստան KazAtomProm 3 800   Ղազախստան KazAtomProm 7 500   Ռուսաստան ARMZ 7 088
5   Ռուսաստան ARMZ 3 500   Ռուսաստան ARMZ 4 600   Ավստրալիա   Միացյալ Թագավորություն Rio Tinto 4 061
6   Ավստրալիա   Միացյալ Թագավորություն BHP Billiton 3 000   Ավստրալիա   Միացյալ Թագավորություն BHP Billiton 2 900   Ավստրալիա   Միացյալ Թագավորություն BHP Billiton 3 353
7   Ուզբեկստան Navoi 2 100   Ուզբեկստան Navoi 2 400   Ուզբեկստան Navoi 3 000
8   Կանադա Uranium One 1 000   Կանադա   Ռուսաստան Uranium One 1 400   Ավստրալիա Paladin Energy 2 282
9   Ավստրալիա Heathgate 800   Ավստրալիա Paladin Energy 1 200   Նիգերիա SOPamin -
10   Կանադա Denison Mines 500   ԱՄՆ General Atomics 600   Չինաստան CNNC -

[7]

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(անգլ.) // Pure and Applied Chemistry. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. — doi:10.1351/PAC-REP-13-03-02
  2. ↑ Редкол.:Зефиров Н. с. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — Т. 5.
  3. ↑ WebElements Periodic Table of the Elements | Uranium | crystal structures
  4. ↑ Уран. Информационно-аналитический центр «Минерал»
  5. ↑ Реми Г. Неорганическая химия. т.2. М., Мир, 1966. С. 206—223
  6. ↑ Кац Дж, Рабинович Е. Химия урана. М., Изд-во иностранной литературы, 1954.
  7. ↑ 7,0 7,1 World Nuclear Association. [1] Արխիվացված 2014-06-13 Wayback Machine 2012.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուրան_(տարր)&oldid=8905924» էջից