Ուկրաինական գրականություն

Ուկրաինական գրականություն, ուկրաիներենով գրված գրականություն։

Իվան Կոտլյարևսկի (1769–1838)	Տարաս Շևչենկո (1814–1861)	Իվան Ֆրանկո (1856–1916)	Միխայիլ Կոցյուբինսկի (1864–1913)	Լեսյա Ուկրաինկա (1871–1913)

Ուկրաինական գրականության սկզբնաղբյուրը Կիևյան Ռուսիայի գրականությունն է, որն առաջացել է 10-րդ դ․ վերջին 11-րդ դ․ սկզբին և ստեղծվել է հին ռուսական ժողովրդական լեզվով։ Ուկրաիներեն, ռուսերեն և բելառուսերեն գրականությունների ընդհանուր հուշարձանն է «Ասք Իգորի արշավանքի մասին» (12-րդ դ․ վերջ) գործը։ Ուկրաինական գրականության զարգացման մեջ մեծ նշանակություն է ունեցել ժողովրդական ստեղծագործությունը, որտեղ վերստեղծվել են ժողովրդի կյանքն ու կենցաղը, կարևորագույն պատմական իրադարձությունները։ 16-րդ դ․ վերջին 17-րդ դ․ սկզբին բանավիճական արձակի նշանավոր ներկայացուցիչ է եղել Ի․ Վիշենսկին։ 17-րդ դ․ 2-րդ կեսին 18-րդ դ․ սկզբին են ստեղծվել Սամովիդեցի, Գ․ Գրաբյանկայի, Ս․ Վելիչկոյի, այսպես կոչված, կազակային տարեգրությունները, որոնք կարևոր դեր են խաղացել գրականության զարգացման մեջ։ 18-րդ դ․ 2-րդ կեսին հանդես եկավ գրող, փիլիսոփա, լուսավորիչ և մանկավարժ Գ․ Սկովորոդան (1722-1794)։ Նրա ստեղծագործությունը դարձավ նոր ուկրաինական գրականության նախերգանքը։ Ուկրաինական նոր գրականության կազմավորման վկայությունն է Ի․ Կոտլյարևսկու (1769-1838) ստեղծագործությունը, որով նա օրգանապես միացրեց բանավոր ու գրավոր գրականության լավագույն ավանդույթները, ամրապնդեց գրական լեզվի ժողովրդական հիմքերը։ 1820-1840-ական թվականներին գրականության մեջ առաջատար տեղ գրավեց առակի ժանրը (Պ․ Գուլակ-Արտեմովսկի, 1790-1865, Ե․ Գրեբինկա, 1812-1848)։ Նոր ուկրաինական արձակի հիմնադիրը եղավ Գ․ Կվիտկա-Օսնովյանենկոն (1778-1843)։ ՈՒկրաինական գրականության զարգացման նոր փուլն սկսվում է Տարաս Շևչենկոյի (1814-1861) «Կոբզարի» հրատարակությամբ։ Նրա ստեղծագործությունը հսկայական ազդեցություն գործեց համառուսաստանյան ազատագրական շարժման, սլավոնական բոլոր երկրների գրականությունների ու մշակույթների զարգացման վրա։ Ուկրաինական արձակում ռեալիստական գաղափարական-գեղարվեստական ավանդույթները շարունակեց Մարկո Վովչոկը (1833-1907), որը հաստատեց քննադատական ռեալիզմը։ 50-60-ական թվականներին հանդես եկան դեմոկրատական ուղղության գրողներ Լ․ Գլեբովը (1827-1893), Ս․ Ռուդանսկին (1834-1873), Ա․ Սվիդնիցկին (1834-1871), լիբերալ բուրժուական ուղղության գրողներ Պ․ Կուլիշը, Ա․ Կոնիսկին և ուրիշներ։

Ուկրաինական առաջադիմական գրականությունը զարգացավ նաև Գալիցիայում, Բուկովինայում, Անդրկարպատներում։ Դեմոկրատական ուղղության բանաստեղծների մեջ այստեղ կարևոր տեղ է գրավում Վ․ Շաշկևիչի (1839- 1885) ստեղծագործությունը։ Նշանավոր դեմոկրատ գրողներից է Յու․ Ֆեդկովիչը (1834-1888)։ 70-80-ական թվականներին գրականություն մուտք են գործում խոշորագույն ռեալիստ գրողներ Ի․ Նեչույ-Լևիցկին (1838-1918), Պանաս Միրնին (1849-1920), Ի․ Կարպենկո-Կարին։ Ուկրաինական ժողովրդի հոգևոր կյանքում և հատկապես նրա գրականության մեջ իր ստեղծագործությամբ մի ամբողջ փուլ նշանավորեց Իվան Ֆրանկոն (1856-1916), որն անմիջականորեն մասնակցեց Գալիցիայի աշխատավորության ազատագրական շարժմանը։ Ռուսական առաջին հեղափոխության ժամանակների հեղափոխական պայքարն արտացոլում գտավ Լեսյա Ուկրաինկայի (1871-1913), Միխայիլ Կոցյուբինսկու (1864-1913) ստեղծագործության մեջ, պրոլետարիատի դասակարգային պայքարի կարևորագույն ըմբռնումը՝ Պ․ Դրաբովսկու (1864-1902) գործերում։ Ավստրո-Հունգարական կայսրությունում Բուկովինայի գյուղացիության աղքատացումն է արտացոլել Օ․ Կոբիլյանսկայան (1863-1942)։ Ուկրաինական նովելը մեծ վարպետության է հասնում Վ․ Ստեֆանիկի (1871-1936), Լ․ Մարտովիչի (1871-1916), Մ․ Չերեմշինայի (1874-1927) ստեղծագործության մեջ։ Աչքի են ընկնում դեմոկրատական ուղղության ռեալիստ գրողներ Ա․ Տեսլենկոյի (1882-1911) և Ա․ Վասիլչենկոյի (1879-1932) ստեղծագործությունները։ Մինչհոկտեմբերյան շրջանի ուկրաինական գրականության ժողովրդականությունն ու ռեալիզմի զարգացման ասպարեզի նվաճումները նրա համար նկատելի տեղ ապահովեցին համաշխարհային գրականության մեջ, նպաստեցին ուկրաինական գրականության զարգացմանը Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխության հաղթանակից հետո։

Ուկրաինական խորհրդային գրականության կազմավորումն անցնում է ուկրաինական բուրժուական նացիոնալիզմի գաղափարախոսության, զանազան խեղաթյուրումների ու գռեհկացումների դեմ մղված սուր պայքարում։ Ուկրաինական խորհրդային գրականություն են մուտք գործում Պ․ Տիչինան (1891-1967) և Մ․ Ռիլսկին (1895- 1964)։ Քաղաքացիական պատերազմի վերջերին և 20-ական թվականների ընթացքում գրականություն մտան ուրիշ շատ տաղանդավոր գրողներ, որոնց ստեղծագործությունը որոշեց գրականության զաղափարական-թեմատիկ ուղղվածությունը։ Այդ գրողներն են Ա․ Գոլովկոն (1897-1972), Մ․ Իրչանը (1897- 1937), Պ․ Պանչը (1891-1978), Մ․ Բաժանը (1904-1983), Պ․ Ուսենկոն (1902-1975), Օստապ Վիշնյան (1889-1856), Բլակիտնին (1893-1825), Ա, Կոպիլենկոն (1900- 1968), Ցու․ Ցանովսկին (1902-54), Յու․ Սմոլիչը (1900-1976), Ա․ Կոռնեյչուկը (1905-1972), Ի․ Միկիտենկոն (1897-1937), Ն․ Կուլիշը (1892-1942), Ի․ Կոչերգան (1881 - 1952) և ուրիշներ։

Արևմտաուկրաինական երկրամասում, մինչև դրանց վերամիավորումը Խորհրդային Ուկրաինայի հետ, հանդես էին գալիս հեղափոխական գրողներ Վ․ Բոբինսկին (1898-1938), Ս․ Տուդորը (1892-1941), Ա․ Գավրիլյուկը (1911-1941), Յա. Գալանը (1902-1949), Պ․ Կոզլանյուկը (1904-1965) և ուրիշներ։ 1930-ական թվականներին ուկրաինական խորհրդային գրականությունը վերջնականապես հաստատվեց սոցիալիստական ռեալիզմի դիրքերում։ Մինչև 1932 թվականը գոյություն ունեցած բոլոր գրական կազմակերպությունները միավորվեցին ԽՍՀՄ գրողների միասնական միության մեջ։ 1934 թվականին ուկրաինական գրողների առաջին համագումարում ստեղծվեց Ուկրաինայի գրողների միությունը։ Ամրապնդվեց գրողների կապը կյանքի հետ։ Լավագույն երկերում արտացոլվեցին ժամանակի կարևորագույն սոցիալական պրոցեսները, նոր մարդու աճը, սոցիալիստական շինարարությունը։ Աճեց ուկրաինական գրողների նոր սերունդ (Ա․ Մալիշկո (1912-1970), Լ․ Սմիլյանսկի (1904-1966), Կ․ Դորդիենկո (ծն․ 1899), Ս․ Սկլյարենկո (1901-1969), Ա․ Շիյան (ծն, 1906), Լ․ Պերվոմայսկի (1908-1973) և ուրիշներ)։ Այդ տարիներին արդյունավետ էին աշխատում Ուկրաինայում ապրող ռուս գրողներ Ն․ Ուշակովը (1899-1973), Պ․ Բեսպոշչադնին (1895-1968), Լ․ Վիշեսլավսկին (ծն․ 1914) և ուրիշներ։

Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին գրողներն ակտիվորեն հանդես էին գալիս ռազմաճակատային ու պարտիզանական մամուլում, ռադիոյով, նրանց խոսքը խորհրդային ժողովրդին կոչում էր պայքարի, սոցիալիստական հայրենիքի պաշտպանության։ Պատերազմի տարիներին զոհվեցին շատ գրողներ, այդ թվում՝ Օ․ Դեսնյակը (1909- 1942), Կ․ Դերասիմենկոն (1907-1942), Յա․ Կաչուրան (1897-1943)։ Ետպատերազմյան տարիները հանդիսացան գրականության զարգացման նոր փուլ։ Խաղաղ աշխատանքի, խաղաղության համար պայքարի, մարդասիրության գաղափարներով են տոգորվում շատ գրողների լավագույն ստեղծագործությունները։ Ուկրաինական խորհրդային գրականությունը դարձավ կոմունիստական կուսակցության հզոր զենքը կոմունիզմի կառուցման համար մղվող պայքարում։ Մասսայական դարձան բոլոր ժանրերի տաղանդավոր շատ ստեղծագործություններ։ Այդպիսի երկերի հեղինակներ են Մ․ Ռիլսկին, Պ․ Տիչինան, Վ․ Սոսյուրան (1898-1965), Մ․ Բաժանը, Ցու․ Ցանովսկին, Ա․ Դովժենկոն (1894- 1956), Ա․ Մալիշկոն, Օ․ Դոնչարը, Մ․ Ստելմախը, Ի․ Վիլդեն, Դ․ Տյուտյուննիկը (1920-1961), Ն․ Ռիբակը (1913-1978), Վ․ Սոբկոն (1919-1970), Վ․ Կուչերը (1911-1967), Յու․ Զբանացկին (ծն․ 1913-1914), Պ․ Վորոնկոն (ծն․ 1913), Պ․ Զագրեբելնին (ծն․ 1924), Վ․ Կոզաչենկոն (ծն․ 1913), Ս․ Օլեյնիկը (1908-1982), Բ․ Օլեյնիկը (ծն․ 1935), Ի․ Դրաչը (ծն․ 1936), Վ․ Կորոտիչը (ծն․ 1936), Դ․ Պավլիչենկոն և շատ ուրիշներ։ ուկրաինական գրողների ստեղծագործությունները թարգմանվեցին բազմաթիվ լեզուներով և դարձան աշխարհի առաջավոր գրականության սեփականությունը։

Հայ-ուկրաինական գրականություն

Հայ-ուկրաինական գրական կապերը վաղեմի պատմություն ունեն։ Սակայն դարերի ընթացքում այդ կապերը սահմանափակված էին աշխարհագրականորեն, զարգանում էին գերազանցապես Ուկրաինայի սահմաններում, որտեղ ոչ քիչ թվով հայկական գաղութներ կային։ Ուկրաինայի և Հայաստանի գրականությունների ստեղծագործական փոխներգործություն ու փոխազդեցություն ըստ էության չի եղել, քանի որ չի եղել դրա համար ամենաանհրաժեշտ միջոցը՝ գեղարվեստական թարգմանությունը։

Հայ-ուկրաինական գրականության կապերը հաստատվել են 19-րդ դ․ 2-րդ կեսին։ Հայաստանում ապրել է ուկրաինական գրող Ա․ Նավրոցկին, որն զբաղվել է հայ գրականության ուսումնասիրությամբ։ Հայ գրքից ուկրաինական առաջին թարգմանությունները (1897 թվականից սկսած) պատկանում են հայտնի բանաստեղծ-հեղափոխական Պ. Դրաբովսկուն․ նա թարգմանել է Ռափայել Պատկանյանի, Լեռենցի, Սմբատ Շահազիզի, Հովհաննես Թումանյանի, Հովհաննես Հովհաննիսյանի, Ալեքսանդր Ծատուրյանի, Ավետիք Իսահակյանի ստեղծագործություններից։ Հայ ընթերցողը ուկրաինական գրականությանը ծանոթացել է 19-րդ դ․ 70-ական թվականներին, երբ «Բազմավեպ» հանդեսում Ք․ Քուշներյանը տպագրել է (1878) Տարաս Շևչենկոյի մի քանի բանաստեղծությունների իր թարգմանությունները և մի մեծ ակնարկ նրա կյանքի ու ստեղծագործության մասին։ Տարաս Շևչենկոյի, Իվան Ֆրանկոյի և ուկրաինական այլ գրողների ստեղծագործությունները հայ մամուլում երևացել են նաև հետագայում, բայց դա տարերային բնույթ է կրել։ Հոկտեմբերյան մեծ հեղափոխությունից հետո նոր փուլ սկսվեց հայ և ուկրաինական գրական կապերի պատմության մեջ, եղբայրական գրականությունների թարգմանությունն ու մասսայականացումը դարձավ սիստեմատիկ, պետական նշանակություն ստացավ։

Հայ-ուկրաինական գրական կապերի զարգացման մեջ խոշոր դեր խաղաց Պավլո Տիչինան։ Դեռ 20-ական թթ․ նա սկսել է ուսումնասիրել հայոց լեզուն, թարգմանել է Հովհաննես Հովհաննիսյանի, Հովհաննես Թումանյանի, Ավետիք Իսահակյանի, Ալեքսանդր Ծատուրյանի, Հակոբ Հակոբյանի, Եղիշե Չարենցի և ուրիշների բանաստեղծություններից։ Հետագայում նա ուկրաինական ընթերցողին մատուցեց հայ դասական և Ժամանակակից չափածոյի, արձակի ու դրամատուրգիայի շատ ստեղծագործություններ։ 1939 թվականին Պ․ Տիչինայի ընդհանուր խմբագրությամբ ուկրաիներեն լույս տեսավ «Սասունցի Դավիթ» էպոսը։ Նույն տարում Գեղամ Սարյանի թարգմանությամբ Երևանում հրատարակվեց Տարաս Շևչենկոյի «Կոբզարը»։ Այդ թարգմանությունը հետագայում վերահրատարակվել է Ավետիք Իսահակյանի առաջաբանով։ 30-ական թթ․ հայերեն հրատարակվեցին Իվան Կուլիկի պատմվածքների ժողովածուն, Ցու․ Ցանովսկու «Հեծյալները» վեպը։ Հայ-ուկրաինական գրական հարաբերությունները լայն թափ ստացան ետպատերազմյան շրջանում։ ՈՒկրաինական հրատարակվեցին Խաչատուր Աբովյանի, Հովհաննես Թումանյանի, Ավետիք Իսահակյանի, Ալեքսանդր Շիրվանզադեի, Եղիշե Չարենցի, Ստեփան Զորյանի, Նաիրի Զարյանի, Դերենիկ Դեմիրճյանի, Հրաչյա Քոչարի, Վախթանգ Անանյանի, Գարեգին Սևունցի, Գեղամ Սարյանի, Աղավնու, Ա․ Պապայանի, Խաժակ Գյուլնազարյանի, Սուրեն Այվազյանի, Աթաբեկ Խնկոյանի, Մկրտիչ Կորյունի, Արշավիր Դարբնու, Գևորգ Էմինի, Սիլվա Կապուտիկյանի, Պարույր Սևակի, Վարդգես Պետրոսյանի, Հրանտ Մաթևոսյանի, Մուշեղ Գալշոյանի և ուրիշների գրքերը։ Ուկրաինայում հայ գրականության պրոպագանդման գործում մեծ են Մաքսիմ Ռիլսկու, Լեոնիդ Պերվոմայսկու և հատկապես Վ․ Կոչևսկու ծառայությունները։ Նույն տարիներին Հայաստանում հրատարակվեցին Վ․ Սկովորոդայի, Ի․ Ֆրանկոյի, Լ․ Ուկրաինկայի, Պ․ Տիչինայի, Ա․ Կոռնեյչուկի, Մ. Ռիլսկու, Օ․ Դոնչարի, Ն․ Ռիբակի, Մ․ Սաելմախի, Լ․ Պերվոմայսկու, Վ․ Կոչևսկու, Ու․ Դոլդ-Միխայլիկի, Վ․ Մուխոդոլսկու, Մ․ Զարուդնիի, Պ․ Վորոնկոյի, Օ․ Իվանենկոյի, Իվան Դրաչի և ուրիշների ժողովածուներն ու առանձին ստեղծագործություններ։ Ուկրաինական գրողների սաեղծագործությունները հրատարակվել են հայերեն նաև «Դիմավորում ենք արևը» (1951), «Ուկրաինական քնար» (1954), «Ուկրաինական դասական գրողների պատմվածքներ» (1956) ժողովածուներում, ինչպես և պարբերական մամուլում։ Հայ-ուկրաինական գրական կապերի զարգացմանը մեծ չափով նպաստել են հայ գրականության տասնօրյակը Ուկրաինայում (1973 թվականին) և ուկրաինական գրականության տասնօրյակը Հայաստանում (1977 թվականին)։ Այդ իրադարձությունների առթիվ Կիևում հրատարակվել է հայ խորհրդային պոեզիայի երկու ժողովածու («Հայաստանի մեղեդիները», «Սևանի լուսաբացը»), «Հայաստանի ժամանակակից արձակագիրների պատմվածքների ժողովածուն», Ակսել Բակունցի «Ալպիական մանուշակ» պատմվածքը, ինչպես և ամբողջովին հայ գրականությանը նվիրված «Համաստեղություն» տարեգիրք ալմանախը։ Երևանում հրատարակվեցին ուկրաինական պատմվածքների ու բանաստեղծությունների ժողովածուներ, Ալեքսանդր Լևադայի «Կամո» պիեսը, Բորիս Օլեյնիկի և Սվետլանա Իովենկոյի բանաստեղծությունների գրքույկները, Ուկրաինայի և ուկրաինական գրականության մասին հայ գրողների բանաստեղծությունների, ակնարկների, հոդվածների, հուշերի ու նամակների ժողովածու՝ «Բարև, Ուկրաինա» խորագրով (ռուսերեն)։ Ուկրաինական գրողների ստեղծագործությունները թարգմանել են Սիլվա Կապուտիկյանը, Գևորգ էմինը, Հովհաննես Հովհաննիսյանը, Վահագն Դավթյանը, Լևոն Միրիջանյանը, Արամայիս Սահակյանը և ուրիշներ։ Հայաստանում ուկրաինական գրականության մասսայականացման գործում նշանակալի դեր ունեն գրաքննադատներ և գրականագետներ Վահրամ Թերզիբաշյանը, Սալոմե Արեշյանը, Հակոբ Սալախյանը, Դ․ Հովնանը, Դ․ Թաթոսյանը, Ս․ Ամիրյանը և ուրիշներ։ 1980 թվականին, Խորհրդային Հայաստանի 60-ամյակի առթիվ, Կիևում հրատարակվեց «Սովետահայ պոեզիայի անթոլոգիա» (կազմել ու խմբագրել են Վ․ Կոչևսկին և Դ․ Թաթոսյանը, ներածական խոսքը՝ Էդվարդ Ջրբաշյանի), որի մեջ մտել են ավելի քան հիսուն բանաստեղծների գործեր։ 1984 թվականին Երևանում լույս է տեսել «Եղբայրական քնար» ժողովածուն (կազմող Դ․ Հովնան), որը բովանդակում է ուկրաինական բանաստեղծների՝ Հայաստանին նվիրված շատ բանաստեղծությունների թարգմանությունները։ Հրատարակվել են նաև հայ-ուկրաինական գրական կապերի մասին ուսումնասիրություններ (Ե․ Կիրիլլյուկ, Ս․ Ամիրյան և ուրիշներ)։

Մատենագիտություն

• 1. Ukrainian Literature at the END of the millennium. Preview By։ Chernetsky, Vitaly. World Literature Today, Spring2002
• 2. Iryna Drobot. VASYL' STEFANYK'S SHORT STORIES։ THE NARRATIVE MODERNIZATION PROBLEM.
• 3. The Interdependence of Literature – Webster's Ukrainian. Thesaurus Edition by Georgina Pell Curtis (Kindle Edition – 23 July 2008)
• 4. For a Crust of Bread (Women's Voices in Ukrainian Literature, Vol. VI) by Nataliya Kobrynska and Roma Franko ( 25 October 2000)
• 5. Ukrainian Literature in the Twentieth Century։ A Reader's Guide by George S. N. Luckyj ( Mar 1992)
• 6. Anamorphosic Texts and Reconfigured Visions։ Improvised Traditions in Contemporary Ukrainian and Irish Literature (Soviet and Post-Soviet Politics and Society 62) by Maryna Romanets and Andreas Umland (Paperback – 2 October 2007)
• 7. But… The Lord is Silent ։ Selected prose fiction by Olha Kobylianska and Yevheniya Yaroshynska (Women's Voices in Ukrainian Literature Vol. III) by Roma Franko (10 September 1999)
• 8. From Heart to Heart ։ Selected prose fiction by Hrytsko Hryhorenko and Lesya Ukrainka (Women's Voices in Ukrainian Literature Vol. IV) by Hrytsko Hryhorenko (Paperback – 15 November 1999)
• 9. The Life of Paisij Velyckovs'kyj (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։ Translations) by Anthony-Emil Tachiaos and J. M. E. Featherstone (Hardcover – 15 August 1990)
• 10. Treasury of Ukrainian Love։ Poems, Quotations & Proverbs in Ukrainian and English by Helene Turkewicz-Sanko (Kindle Edition – 30 April 1997) – Kindle Book
• 11. The Hagiography of Kievan Rus (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։ Translations) by Paul Hollingsworth (Paperback – 10 December 1992)
• 12. The Paterik of the Kievan Caves Monastery (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։ Translations) by Muriel Heppell (Hardcover – 22 June 1989)
• 13. A History of Ukrainian Literature (From the 11th to the End of the 19th Century)։ With an Overview of the Twentieth Century (Annals of the Ukrainian Academy … and Sciences in the U.S., Inc, Vol 17–19) by Dmitrij Tschizewskij, George S. N. Luckyj, Dolly Ferguson, and Doreen Gorsline (Hardcover – May 1997)
• 14. The Anti-Imperial Choice։ The Making of the Ukrainian Jew by Yohanan Petrovsky-Shtern (Kindle Edition – 28 April 2009)
• 15. Hryjorij Hrabjanka's the Great War of Bohdan Xmel'nyc'kyj (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։, Vol. 9) by Hryhorij Hrabjanka ( 1991)
• 16. Canuke Literature։ Critical Essays on Canadian Ukrainian Writing. (Book Review)։ An article from։ Canadian Ethnic Studies Journal by George Melnyk (Digital – 31 July 2005) – HTML
• 17. Edificatory Prose of Kievan Rus (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։ Translations) by Kievan Rus, William R. Veder, and Anatolij A. Turilov (Hardcover – Sep 1994)
• 18. Ukrainian Literature Through the Ages by Yevhen Shabliovsky ( 1 January 1970) Mistetstvo Publishers (Kiev), 1970, ncrd, (1 January 1970)
• 19. Ukrainian Literature Through the Ages by Yevhen Shabliovsky, Abraham Mistetsky, and Andrew Marko (Paperback – 1 January 2001)
• 20. Ukrainian Literature։ Studies of the Leading Authors (Essay index reprint series) by Clarence A. Manning (Hardcover – Dec 1977)
• 21. Ukrainian literature at the end of the millennium։ the ten best works of the 1990s. (Currents).։ An article from։ World Literature Today by Vitaly Chernetsky (Digital – 30 July 2005)
• 22. Bibliography of Ukrainian Literature in English and French։ Translations and Critical Works (University of Ottawa Ukrainian Studies) by Oksana Piaseckyj (Paperback – Nov 1989)
• 23. Russian and Ukrainian Literature on the Gypsy Moth։ An Annotated Bibliography, by Yuri N. & Nikitenko, Galina N. & Montgomery, Michael E. Baranchikov (Paperback – 1 January 1998)
• 24. The Old Rus' Kievan and Galician-Volhynian Chronicles։ The Ostroz'kyj (Xlebnikov) and Cetvertyns'kyj (Pogodin) Codices (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։ Texts) by Omeljan Pritsak (Hardcover – Feb 1991)
• 25. Sermons and Rhetoric of Kievan Rus (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։ Translations) by Simon Franklin (Hardcover – 1 April 1991)
• 26. Becoming the hyphen։ the evolution of English-language Ukrainian-Canadian literature.։ An article from։ Canadian Ethnic Studies Journal by Lindy Ledohowski (Digital – 9 December 2008)
• 27. Russian and Ukrainian Literature on the Gypsy Moth։ An Annotated Bibliography by Yuri N. & Nikitenko, Galina N. & Montgomery, Michael E. Baranchikov (Paperback – 1 January 1998)
• 28. Development of Ukrainian Literature in Czechoslovakia, 1945–1975 (European University Studies) by Josef Sirka (Paperback – Dec 1978) Peter Lang AG (December 1978)
• 29. Vitaly Chernetsky, Mapping Postcommunist Cultures։ Russia and Ukraine in the Context of Globalization (McGill-Queen's University Press, 2007)
• 30. Catherine Wanner, Communities of the Converted։ Ukrainians and Global Evangelism (Cornell University Press, 2007).
• 31. Alexandra Hrycak, “Foundation Feminism and the Articulation of Hybrid Feminisms in Post-Socialist Ukraine,” East European Politics and Societies 20.1 (2006)։ 69–100
• 32. Natan M. Meir, “Jews, Ukrainians, and Russians in Kiev: Intergroup Relations in Late Imperial Associational Life,” Slavic Review 65.3 (2006)։ 475–501
• 33. Karel C. Berkhoff. The 'Russian' Prisoners of War in Nazi-Ruled Ukraine as Victims of Genocidal Massacre" (in Holocaust and Genocide Studies, vol. 15, nr. 1, 2001)
• 34. Karel C. Berkhoff. "Ukraine under Nazi Rule (1941–1944): Sources and Finding Aids" (in Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, vol. 45, nr. 1 en nr. 2, 1997)
• 35. 3Karel C. Berkhoff. Despair։ Life and Death in Ukraine under Nazi Rule. (Harvard University Press Harvest, 2004)
• 36. Canuke Literature։ Critical Essays on Ukrainian Writing by Sonia Mycak (Hardcover – Feb 2001)
• 37. Rus Restored։ Selected Writings of Meletij Smotryckyj (1610–1630) (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։ Translations) by Meletij Smotryckyj and David Frick (Hardcover – 31 March 2006)
• 38. Ukrainian Literature Through The Ages by Yevhen (Translated By Abraham Mistetsky, Andrew Marko, Anatole Bilenko, & John Weir) Shabliovsky (Hardcover – 1 January 1970)
• 39. From Heart to Heart ։ Selected prose fiction by Hrytsko Hryhorenko and Lesya Ukrainka (Women's Voices in Ukrainian Literature Vol. IV) by Hrytsko Hryhorenko (Paperback – 15 November 1999)
• 40. The Life of Paisij Velyckovs'kyj (Harvard Library of Early Ukrainian Literature։ Translations) by Anthony-Emil Tachiaos and J. M. E. Featherstone (Hardcover – 15 August 1990)
• 41. Shakespeare in the Undiscovered Bourn։ Les Kurbas, Ukrainian Modernism, and Early Soviet Cultural Politics. University of Toronto Press (20 April 2004)
• 42. Irena R. Makaryk is a professor in the Department of English at the University of Ottawa.
• 43. Ukrainian Modernism, 1910–1930 Museum; Foundation (2006)
• 44. The New Generation and Artistic Modernism in the Ukraine (Studies in the Fine Arts Avant-Garde) Umi Research Pr (October 1986)
• 45. "Ukraine and Its Western Neighbors" conference proceedings (December 2000). Author։ James Clem and Nancy Popson, eds., James Clem, Executive Director, Ukrainian Research Institute, Harvard University; Nancy Popson, Deputy Director, Kennan Institute.
• 46. Borderland։ A Journey through the History of Ukraine by Anna Reid (Paperback – 1 June 2000)
• 47. Russia and Ukraine։ Literature and the Discourse of Empire from Napoleonic to Postcolonial Times by Myroslav Shkandrij (Hardcover – Dec 2001)
• 48. The slaughter of the Jews in the Ukraine in 1919 by Elias Heifetz (Unknown Binding – 1921)
• 49. Myroslav Shkandrij. Russia and Ukraine։ Literature and the Discourse of Empire from Napoleonic to Postcolonial Times.(Book Review)։ An article from։ World Literature Today by Tatiana Nazarenko (Digital – 31 July 2005)
• 50. Ukrainian literature at the end of the millennium։ the ten best works of the 1990s. (Currents).։ An article from։ World Literature Today by Vitaly Chernetsky (Digital – 30 July 2005)
• 51. Promoting a Global Community Through Multicultural Children's Literature։ by Stanley F. Steiner (Paperback – 15 March 2001)
• 52. Dutch Contributions to the Ninth International Congress of Slavists Kiev, 6–14 September 1983 Literature։ Literature (Studies in Slavic Literature and … in Slavic Literature and Poetics, V. 2) by Ukraine International Congress of Slavists 1983 (Kiev, A. G. F. Van Holk, and A. G. F. Van Holk (Paperback – Jan 1983)
• 53. Literary Politics in the Soviet Ukraine, 19171934. Rev. ed. (Studies of the Harriman Institute) by George Luckyj (Paperback – 1990)
• 54. Christianity and the Eastern Slavs, Vol. III։ Russian Literature in Modern Times. (California Slavic Studies) by Boris Gasparov, Robert P. Hughes, Irina Paperno, and Olga Raevsky-Hughes (Hardcover – 4 January 1996)
• 55. Perspectives On Modern Central and East European Literature։ Quests for Identity։ Selected Papers from the Fifth World Congress of Central and East European … Central and East European Studies Series) by Todd Patrick Armstrong (Hardcover – 7 April 2001)
• 56. Ukraine։ State and Nation Building (Routledge Studies of Societies in Transition, 9) by Taras Kuzio (Library Binding – 29 May 1998)
• 57. Cold War Literature։ Writing the Global Conflict (Routledge Studies in Twentieth-Century Literature) by Andrew Hammond (Hardcover – 10 November 2005)
• 58. Rebounding Identities։ The Politics of Identity in Russia and Ukraine (Woodrow Wilson Center Press) by Dominique Arel and Blair A. Ruble (Hardcover – 29 November 2006)
• 59. Ukraine At A Crossroads (Interdisciplinary Studies on Central and Eastern Europe, V. 1) by Nicolas Hayoz and Andrej N. Lushnycky (Paperback – 8 March 2005)
• 60. Down Singing Centuries։ Folk Literature of the Ukraine by Louisa and LIVESAY, Dorothy (editors). LOEB (Hardcover – 1 January 1981)
• 61. Harvard Ukrainian studies / Ukrainian Research Institute (104։ SLA TS 305/ Bungehuis)
• 62. Contested Tongues։ Language Politics and Cultural Correction in Ukraine by Laada Bilaniuk (Paperback – 5 January 2006)
• 63. Burden of Dreams։ History and Identity in Post-Soviet Ukraine by Catherine Wanner (Paperback – 1 October 1998)
• 64. The Power of Delight։ A Lifetime in Literature։ Essays 1962–2002 by John Bayley and Leo Carey (Hardcover – 28 March 2005)
• 65. Miracles & monasteries of SeventeenthCentury Ukraine։ 10 (Harvard Library of Early Ukrainian Literature in English Translation) by P Lewin (Hardcover – 26 September 2007) – Import
• 66. Beyond Postmodernism։ Reassessments in Literature, Theory, and Culture by Klaus Stierstorfer (Hardcover – Sep 2003)
• 67. Letters from Heaven։ Popular Religion in Russia and Ukraine by John-Paul Himka and Andriy Zayarnyuk (Hardcover – 30 December 2006)
• 68. The Cambridge Bibliography of English Literature։ Volume 4, 1800–1900 (The Cambridge Bibliography of English Literature 3) by Joanne Shattock (Hardcover – 28 March 2000)
• 69. Ukraine, Russia and other Slavic countries in English literature;։ A selected bibliography of books, pamphlets, articles, etc., published in English between 1912 and 1936 (Slavistica) by V. J. Kaye-Kysilevs'kyj (Unknown Binding – 1961)
• 70. Holocaust Literature։ An Encyclopedia of Writers and Their Work by S. Lillian Kremer (Hardcover – Oct 2002)
• 71. The Reconstruction of Nations։ Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569–1999 by Mr. Timothy Snyder (Hardcover – 11 January 2003)
• 72. The American Historical Association's Guide to Historical Literature by Mary Beth Norton and Pamela Gerardi (Hardcover – April 1995)
• 73. State and Institution Building in the Ukraine by Taras Kuzio, Robert S. Kravchuk, and Paul D'Anieri (Hardcover – 20 August 1999)
• 74. The harvest of sorrow։ Soviet collectivization and the terror-famine / by Robert Conquest George Robert Acworth Conquest (1917–) (172։ OEI 118։112/ P.C. Hoofthuis-Spuistraat 134, 1e verdieping)
• 75. Unpublished and forgotten writings։ Political and intellectual trends of the nineteenth century modern Ukrainian literature (Sources of modern history of the Ukraine) by Volodymyr Mijakovskyj (Unknown Binding – 1984)
• 76. The Ukrainian Diaspora (Global Diasporas) by Vic Satzewich (Hardcover – 14 January 2003)
• 77. Nikolai Gogol։ Between Ukrainian and Russian Nationalism by Edyta M. Bojanowska (Hardcover – 28 February 2007)
• 78. Rote Zahlen / O. Butsenko. In։ Zeitschrift für Kulturaustausch. 55(2005)1(12–13)

Nach dem Revolution fordern ukrainische Kulturschaffende nun die Reform des Kulturbetriebs und das Ende der ineffizienten kommunistischen Strukturen.

• 79. Anamorphosic Texts and Reconfigured Visions։ Improvised Traditions in Contemporary Ukrainian and Irish Literature (Soviet and Post-Soviet Politics and Society 62) by Maryna Romanets and Andreas Umland (Paperback – 2 October 2007)
• 80. The Ukrainian Diaspora (Global Diasporas) by Vic Satzewich (Hardcover – 14 January 2003)
• 81. Towards an Intellectual History of Ukraine։ An Anthology of Ukrainian Thought from 1710 to 1995. (Review)։ An article from։ The Modern Language Review by David Saunders (Digital – 28 July 2005)
• 82. The Cultural Renaissance in Ukraine։ Polemical Pamphlets 1925–26 by Mykola Khvylovy, Myroslav Shkandrij, and George S.N. Luckyj (Hardcover – Nov 1986)
• 83. Memorandum To The Government Of The United States On The Recognition Of The Ukrainian People's Republic (1920) by Friends Of Ukraine (Hardcover – 20 March 2009)
• 84. Ukraine at the Crossroads։ Economic Reforms in International Perspective by Axel Siedenberg and Lutz Hoffmann (Paperback – 14 May 1999) – Illustrated
• 85. Re-Thinking Europe։ Literature and (Trans)National Identity. (Textxet Studies in Comparative Literature) by Nele Bemong, Mirjam Truwant, and Pieter Vermeulen (Paperback – 18 January 2008)
• 86. Russian and Ukrainian Avant-Garde and Constructivist Books and Serials in the New York Public Library։ A First Census & Listing of Artists Represented by Robert H. Davis and Margaret Sandler (Hardcover – Mar 1998)
• 87. Ukrainian Futurism, 1914–1930։ A Historical and Critical Study (Harvard Series in Ukrainian Studies) by Oleh S. Ilnytzkyj (Paperback – 15 January 1998)
• 88. Ancient Ukraine։ Mysteries of the Trypilian Culture by Krzysztof Ciuk (Paperback – 1 November 2008)
• 89. Religion and Culture in Early Modern Russia and Ukraine by Samuel H. Baron and Nancy Shields Kollmann (Hardcover – Feb 1997)
• 90. The History of Ukraine (The Greenwood Histories of the Modern Nations) by Paul Kubicek (Hardcover – 30 September 2008)
• 91. Spirit of Ukraine։ Ukrainian contributions to world's culture by Dmytro Dont Snowyd (Unknown Binding – 1935)
• 92. Culture and Technology in the New Europe։ Civic Discourse in Transformation in Post-Communist Nations (Civic Discourse for the Third Millennium) by Laura Lengel (Paperback – 3 May 2000)
• 93. Ukrainian futurism ։ a historical and critical study. Ilnytzkyj, Oleh Stepan / Distributed by Harvard University Press for the Ukrainian Research Institute, Harvard University / 1997 (UBM։ H 99-4800/ Singel-425)
• 94. Toward a history of Ukrainian literature. Grabowicz, George G. / distrib. by Harvard University Press for the Harvard Ukrainian Research Institute / 1981 (104։ SLA U 50 ։ 50s Bungehuis-Spuistraat 210, 2e etage)
• 95. Istorija ukrajins'koji literatury. Hrusevs'kyj, Mychajlo / Institut literatury im. T. H. Sevcenka nacional'noji Akademiji nauk Ukrajiny / 1995 ( UBM։ P 34-8820/ Singel 425)
• 96. A history of Ukrainian literature, from the 11th to the end of the 19th century. Cyzevs'kyj, Dmytro / Ukrainian Academic Press / 1975 ( UBM։ H 77–63, Singel 425, UB magazijn)
• 97. Ukrainian literature in English ։ books and pamphlets, 1890–1965 ։ an annotated bibliography Tarnavs´ka, Marta / Canadian Institute of Ukrainian Studies, University of Alberta / 1988 (UBM։ Informatiecentr։ 891.79, Singel 425)
• 98. A history of Ukrainian literature ։ from the 11th to the end of the 19th century. Cyzevs'kyj, Dmytro / 2nd ed. / Ukrainian Academy of Arts and Sciences etc. / 1997 ( 104։ SLA U 50 ։ 47; Bungehuis)
• 99. Ukrainian literature in English ։ articles in journals and collections, 1840–1965 ։ an annotated bibliography. Tarnavs´ka, Marta / Canadian Institute of Ukrainian Studies, University of Alberta / 1992 ( UBM։ Informatiecentrum։ 891.79)
• 100. Contemporary Ukrainian literature and national identity. Onyshkevych, Larissa M.L.Z. / American Association of Teachers of Slavic and East European Languages (AATSEEL) / 2006 ( 104։ SLA TS 75 2006 050.3- Bungehuis)
• 101. Ukrainian literature. Kasinec, Edward / Harvard University / 1977 ( UBM։ Br. f\0 L m 9)
• 102. Taras Shevchenko and West European literature. Bojko, Jurij / Association of Ukrainians in Great Britain / 1956 ( 104։ SLA U 75 ։ SE 23/ Bungehuis of UBM։ Br. 3535-15 UB Magazijn)
• 103. Ukrainian literature in the twentieth century ։ a reader's guide. Luckyj, George S.N. / Univ. of Toronto press / 1992 ( UBM։ H 96-1818)
• 104. Hryhorij Savyc Skovoroda ։ an anthology of critical articles. Marshall, Richard H. / Canadian Institute of Ukrainian Studies / 1994 ( UBM։ H 97–306)
• 105. Ukrainian futurism, 1914–1930 ։ history, theory, and practice. Ilnytzkyj, Oleh Stepan / S.l. / 1983 ( 104։ SLA U 85 ։ FUT 10 Bungehuis)
• 106. Texts in Ukrainian. Rudnyc'kyj, Jaroslav Bohdan / Winnipeg / 1963 ( UBM։ X 5320 ։ 3)
• 107. 18.51 Oekraïense taal – en/of letterkunde
• 108. Alexander A. Potebnja's psycholinguistic theory of literature ։ a metacritical inquiry. Fizer, John / Harvard University Press for the Harvard Ukrainian Research Institute / 1987 ( UBM։ H 89-2860)
• 109. Monk Chrabr on Slavic writings ։ the oldest Cyrillic version of 1348. Chrabr / Repr. / Univ. of Manitoba Press / 1964 ( 104։ SLA L 200 K ։ 30)
• 110. Ukrajins'kyj literaturnyj avanhard։ posuky, styl'ovi naprjamky. Bila, Anna / ->Vyd-. 2-->e, dopovnene i pereroblene- / Smoloskyp / 2006 ( UBM։ HK 07-183)
• 111. Usi ukrajins'ki pys'mennyky. Chizova, Ju.I. / PP "Torsinh pljus" / 2006 (104։ SLA U 12 ։ 36/ Bungehuis)
• 112. …Z poroha smerti ։ pys'mennyky Ukrajiny, zertvy stalins'kych represij. Musijenko, OleksaH. / Rad. pys'mennyk / 1991 UBM։ HK 99–809
• 113. Tvory. Stefanyk, Vasyl' / Kyjiv / 1971 (UBM։ PK 70–448)
• 114. Vasyl' Stefanyk u krytyci ta spogadach ։ statti, vyslovljuvannja, memuary. Pohrebennyk, F.P. / Kyjiv / 1969 (UBM։ P 70–5011)

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։