Ոչ նյուտոնական հեղուկ են անվանում այն հեղուկը, որի ընթացքում նրա մածուցիկությունը կախված է գրադիենտի արագությունից[1][2]։ Սովորաբար նման հեղուկները խիստ անմիատարր են։ Ամենապարզ ցուցադրական կենցաղային օրինակ կարող է հանդիսանալ օսլայի խառնուրդը փոքր քանակությամբ ջրի հետ։ Ինչքան ավելի արագ է տեղի ունենում հեղուկում նյութը կապող մակրոմոլեկուլների արտաքին ազդեցությունը, այնքան բարձր է հեղուկի մածուցիկությունը։

Պատմություն խմբագրել

17-րդ դարի վերջում Իսահակ Նյուտոնը ուշադրություն է դարձրել, որ արագ թիավարումն ավելի դժվար է, քան եթե դա անել դանդաղ։ Նա ձևակերպեց օրենք, որի համաձայն՝ հեղուկի մածուցիկությունը մեծանում է համամասնորեն ուժի ազդեցությանը դրա վրա։ Նյուտոնը լրացուցիչ ուշադրություն է դարձրել հեղուկների առանձնահատկություններին, երբ փորձել է գլանի պտտման միջոցով ստեղծել Արեգակնային համակարգի մոլորակների շարժումը, պատկերելով Արևը ջրի մեջ։ Եթե պահպանել գլանի պտույտը, ապա պտույտը աստիճանաբար փոխանցվում է հեղուկի ամբողջ զանգվածին։ Հետագայում նման հեղուկների հատկությունները նկարագրելու համար սկսել են օգտագործել «ներքին շփում» և «մածուցիկություն» տերմինները, ստացած նույն տարածումը։ Նյուտոնի այդ աշխատանքները սկիզբ դրեցին մածուցիկության և ռեոլոգիաի ուսումնասիրությանը (ֆիզիկայի բաժին, որը ուսումնասիրում է դեֆորմացիաներ և նյութերի հոսկանությունը)։

Հեղուկի ռեոլոգիական մոդելներ խմբագրել

Դասակարգումը[3][4] կատարվում է մածուցիկության լարման կախվածությունից տեղաշարժի արագությունից (արագության գրադիենտից)  , որտեղ  ՝ հոսանքի արագությունն է։

  • Նյուտոնական հեղուկ՝ գծային օրենք.  
  • Կեղծ պլաստիկ՝  , դանդաղ շարժումների ժամանակ մածուցիկությունը մեծ է, հետո սպանում է։
  • Դիլատանտային հեղուկ՝  , մածուցիկությունը մեծանում է աճող արագությամբ։
  • Բինգհամ պլաստիկ՝ Բինգհամի մոդելը նման է չոր շփման մոդելին.  
  • Բինգհամ հեղուկի լավ օրինակ է ներկը՝ կապող նյութերի գործողություն հաշվին առաջանում լարման շեղման շեմը, և այն կարող է ստեղծել ուղղահայաց մակերեսների վրա անշարժ շերտեր։ Ցանկացած այլ հեղուկներ կհոսեն դեպի ներքև։ Ոչ նյուտոնական հեղուկների համար հնարավոր է այլ ազդեցությունների դիտարկում, կապված ոչգծայնությամբ կամ գոյության շեմի հետ։

Ոչ նյուտոնական հեղուկի առանձին դեպք են հանդիսանում՝ տիքսատրոպիկ և ռեոպեքս հեղուկները[5], որոնց մածուցիկությունը փոփոխվում է ժամանակի ընթացքում։ Այլ դասակարգումը՝   մածուցիկության կախվածությունից   մղման արագության մեծությունից։

  •   համապատասխանում է դիլատանտային հեղուկի դեպքին;
  •   համապատասխանում է կեղծ պլաստիկ հեղուկի դեպքին։

Դիլատանտային հեղուկի բնորոշ օրինակ են հանդիսանում պինդ մասնիկների խտացրած կախույթները, իսկ կեղծ պլաստիկներինը՝ հալչումները և լուծույթները։

Մշակույթում խմբագրել

 
«Ձեռքերի մաստակը» հանգստության ժամանակ ցուցաբերում է հեղուկի հատկությեւններ

Որպես հայտնի օրինակներ կարելի է բերել «Ձեռքերի մաստակ» և «լիզկան» խաղալիքները։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Ուիլկինսոն Ու. Լ. Ոչ նյուտոնական հեղուկներ. / թարգմանություն անգլերենից — М., 1964
  2. Աստարիտա Ջ., Մարրուչի Ջ. Ոչ նյուտոնական հեղուկների հիդրոմեխանիկայի հիմքեր։ / թարգմանություն անգլերենից՝ Մ., 1978:
  3. Ռեյներ Մ. Ռեոլոգիա։ / թարգմանություն անգլերենից՝ Մ., 1965:
  4. Շուլյման Զ. Պ. Ռեոֆիզիկայի մասին զրույցներ։ — Մն., 1976:
  5. «Ռեոլոգիական նյութերի հատկությունների ուսումնասիրումը». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 16-ին.

Գրականություն խմբագրել

  1. Ուիլկինսոն Ու. Լ. Ոչ նյուտոնական հեղուկներ։ / թարգմանություն անգլերենից՝ Մ., 1964։
  2. Աստարիտա Ջ., Մարրուչի Ջ. Ոչ նյուտոնական հեղուկների հիդրոմեխանիկայի հիմքեր։ / թարգմանություն անգլերենից՝ Մ., 1978։
  3. Ռեյներ Մ. Ռեոլոգիա։ / թարգմանություն անգլերենից՝ Մ., 1965։
  4. Շուլյման Զ. Պ. Ռեոֆիզիկայի մասին զրույցներ։ — Մն., 1976։
  5. Ռեոլոգիական նյութերի հատկությունների ուսումնասիրումը։

Արտաքին հղումներ խմբագրել