Շաֆհաուզեն (կանտոն)

Շաֆհաուզեն
Դրոշ	Զինանշան
;	;
Երկիր	Շվեյցարիա
Մասն է	Արևելյան Շվեյցարիա և Հյուսիսարևելյան Շվեյցարիա
Կարգավիճակ	Շվեյցարիայի վարչական բաժանում
Մտնում է	Շվեյցարիա
Վարչկենտրոն	Շաֆֆհաուզեն
Ամենաբարձր կետ	Hagen?
ԲԾՄ	392 մետր
Օրենսդրական մարմին	Cantonal Council of Schaffhausen?
Պաշտոնական լեզուներ	գերմաներեն
Բնակչություն	81 991 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2018)
Տարածք	298,42 կմ²
Հիմնադրված է	1501 թ.
Սահմանակցում է	Բադեն-Վյուրթեմբերգ, Ցյուրիխ, Տուրգաու և Բյուզինգեն ամ Հոխրհայն
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
ISO 3166-2 կոդ	CH-SH
Ավտոմոբիլային կոդ	SH
	sh.ch(գերմ.)
	Շաֆհաուզեն Վիքիպահեստում

Շաֆհաուզեն (գերմ.՝ Schaffhausen; ֆր.՝ Schaffhouse; իտալ.՝ Sciaffusa; Schaffusa), գերմանախոս ոչ մեծ կանտոն Շվեյցարիայի հյուսիսային մասում։ Վարչական կենտրոնը նույնանուն քաղաքն է։

Աշխարհագրություն խմբագրել

Դյորֆինգենի մերձական

Կանտոնը տարածվում է Հռենոս գետի երկու ափերին (հիմնականում աջ ափին. ձախ ափին միայն մի փոքր մասն է ընկած), Կոնստանս լճից արևմոտք; Զբաղեցնում է 298 քառակուսի կիլոմետր տարածք^[2]։ Ընդ որում՝ 134.4 քառակուսի կիլոմետրը (կամ՝ շուրջ 45%-ը) օգտագործվում է գյուղատնտեսական նպատակներով, դրանից մի փոքր պակաս տարածք՝ 128.7 քառակուսի կիլոմետր (մոտավորապես 43%) անտառապատ է։ Արտադրական նպատակներով օգտագործվում է 31.8 քառակուսի կիլոմետրը (կամ՝ շուրջ 10%-ը), և միայն 3,8 քառակուսի կիլոմետր (1.3%) են կազմում ոչ արտադրական տարածքները (գետեր, լճեր, լեռներ)^[3]։

Պատմություն խմբագրել

Միջին դարերում Շաֆհուզենը եղել է քաղաք-պետություն, որը 1045 թվականից իր դրամն է հատել^[4], 1501 թվականից էլ շվեյցարական համադաշնության մաս է կազմել։

Վարչական բաժանում խմբագրել

Կանտոնը վարչականորեն բաժանված է հետևյալ 27 համայնքների.

Բերգեն
Բեգինգեն
Բերինգեն
Բուխ
Բուխբերգ
Բյուտենհարդ
Դյորֆլինգեն
Գեխլինգեն
Գունտմադինգեն
Հալլաու
Հեմիսհոֆեն
Լոն
Լյոնինգեն
Մերիսհաուզեն
Նոյհաուզեն ամ Ռայնֆալ
Նոյկիրխ
Օբերհալլաո]
Ռամզեն
Ռյուդլինգեն
Շաֆհաուզեն
Շլայտայմ
Զիբլինգեն
Հռենոսի Շտայն
Շտետեն
Թայնգեն
Թրազադինգեն
Վիլխինգեն

Ժողովրդագրություն խմբագրել

2018 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով կանտոնի բնակիչների թվաքանակը եղել է 81,991։ Նրանցից 16,323-ը կամ ամբողջ բնակչության շուրջ 21,9 %-ը օտարերկրացիներ էին^[5]։ Գերմաներեն խոսվածքը և բողոքական դավանանքը գերակշռում են. բողոքականներ են բնակիչների շուրջ 50, կաթոլիկներ՝ 24 տոկոսը^[6]։

Կանտոնի բնակչության թվաքանակը պատմական ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները.

Տարին	1850	1880	1900	1950	1970	2000
Բնակչությունը	35 300	38 241	41 514	57 515	72 854	73 392
Լեզուն
Գերմաներեն		38 117	40 290	55 257	61 518	64 323
Իտալերեն		39	886	1 490	6 682	1 897
Ֆրանսերեն		149	264	529	553	370
Ռոմանշերեն		4	16	101	139	80
Այլ		39	58	138	3 962	6 722
Դավանանքը
Բողոքական	33 880	33 897	34 046	44 408	46 772	37 025
Կաթոլիկ	1 411	4 154	7 403	12 431	23 277	17 790
Շվեյց. քրիստ.-կաթոլիկ եկեղեցի				275	192	83
Այլ	9	297	65	401	2 613	18 494
Ազգությունը
Շվեյցարացի	33 938	33 963	33 860	53 950	58 907	58 290
Այլ	1 362	4 278	7 654	3 565	13 947	15 102

^[7]

Տնտեսություն խմբագրել

SIG-ի շենքը Նոյհաուզեն ամ Ռայնֆալում

Շաֆհաուզենը տնտեսապես ներգրավված է Ցյուրիխի մետրոպոլիսային տարածաշրջանում։

Կանտոնի գյուղատնտեսության կարևոր ճյուղերից է խաղողագործությունը. այստեղ աճեցվում են հանրաճանաչ ռիսլինգ և այլ խաղողատեսակներ^[8]^[9]։ Արդյունաբերության բնագավառում կարևոր դեր են խաղում մետաղագործությունը, մեքենաշինությունը, ժամացույցագործությունը, ոսկերչությունը։ Համեմատաբար փոքր են տեքստիլի, կաշվեղենի, ցեմենտի, թղթի,ապակեգործական արտադրությունների, քիմիական արդյունաբերության ծավալները^[10]։ Կանտոնում կա նաև գարեջրի գործարան։

Ռայնաուում գործում է հիդրոէլեկտրակայան, որի արտադրանքը սպառվում է ոչ միայն կանտոնում, այլև նրա սահմաններից դուրս։ Էլեկտրաէներգիայի խոշոր սպառողներ են Ռայնֆելդենի քիմիական ձեռնարկությունները, Նոյհաուզեն ամ Ռայնֆալի ալյումինի գործարանը, կանտոնի վարչական կենտրոնը՝ Շաֆհաուզեն քաղաքը։ Կանտոնում իրենց գործունեությունն են ծավալել այնպիսի խոշոր ընկերություններ, ինչպես՝ Tyco International-ը, Tyco Electronics-ը, SIG-ը, Georg Fischer AG-ը, International Watch Company-ն, Cilag AG-ը...

Շաֆհաուզենի տարածքով է անցնում Միլան-Ցյուրիխ-Շտուտգարտ անչափ բանուկ երկաթուղին, որն սպասարկում են Շվեյցարիայի Համադաշնության և Գերմանիայի Դաշնության գնացքներն ու երկաթուղայինները^[11]։