Շախմատի խաղաքարեր

Շախմատի դասական խաղերում օգտագործվում է վեց տեսակի, երկու գույնի և ընդհանուր հաշվով տասնվեց խաղաքար։

Արքա♔♚ (յուրաքանչյուր կողմ ունի մեկական)
Թագուհի♕♛ (յուրաքանչյուր կողմ ունի մեկական)
Նավակ♖♜ (յուրաքանչյուր կողմ ունի երկուական)
Փիղ♗♝ (յուրաքանչյուր կողմ ունի երկուական)
Ձի♘♞ (յուրաքանչյուր կողմ ունի երկուական)
Զինվոր♙♟ (յուրաքանչյուր կողմ ունի ութական)

Շախմատի խաղաքարեր. ձախից աջ` զինվոր, նավակ, ձի, փիղ, թագուհի, արքա

Խաղաքարերի շարժ խմբագրել

Արքան կարող է տեղաշարժվել ցանկացած հարևան դաշտ՝ հորիզոնական, ուղղահայաց կամ անկյունագծով։ Ընդ որում, արքան չի կարող տեղափոխվել այն դաշտը, որը զբաղեցրել է սեփական խաղաքարը, ինչպես նաև՝ որը գտնվում է մրցակցի խաղաքարի գրոհի (շախի) տակ։ Մասնակցում է նաև փոխատեղմանը։
Թագուհին կարող է տեղափոխվել ցանկացած դաշտ՝ հորիզոնական, ուղղահայաց և անկյունագծերով՝ միավորելով նավակի և փղի հնարավորությունները (պայմանով, որ ճանապարհին չկա այլ խաղաքար)։
Նավակը կարող է տեղափոխվել ցանկացած դաշտ՝ հորիզոնական և ուղղահայաց ուղղություններով (պայմանով, որ ճանապարհին չկա այլ խաղաքար)։ Մասնակցում է նաև փոխատեղմանը։
Փիղը կարող է տեղափոխվել ցանկացած դաշտ միայն անկյունագծերով, պայմանով, որ ճանապարհին չկա այլ խաղաքար։
Ձին կարող է տեղափոխվել իր խաղաքարով չզբաղեցված ցանկացած դաշտ, եթե այն գտնվում է հայերեն Լ տառի մյուս ծայրին (այսինքն՝ սկզբում ձին տեղափոխվում է երկու դաշտ հորիզոնական կամ ուղղահայաց ուղղություններով, այնուհետև մեկ դաշտ՝ նախնական ուղղությանը ուղղահայաց)։
Զինվորը կարող է քայլել առաջ այն ուղղաձիգով, որում կանգնած է, միայն մեկ դաշտ, եթե այդ դաշտում այլ խաղաքար չկա։

Նախնական դիրքից զինվորը կարող է տեղաշարժվել ինչպես մեկ, այնպես էլ երկու դաշտ առաջ։
Զինվորը մրցակցի խաղաքարը հարվածում է անկյունագծով՝ զբաղեցնելով հարևան ուղղաձիգում կանգնած հակառակորդի խաղաքարի տեղը։
Մրցակցի զինվորի հարվածի տակ գտնվող դաշտի վրայով անցած զինվորը (նախնական դիրքից երկու դաշտ առաջ գնալիս) կարող է վերցվել մրցակցի զինվորի կողմից (վերցնելը պարտադիր չէ) այնպես, ասես զինվորը տեղափոխվել է մեկ դաշտ։ Սա կարող է կատարվել միայն հաջորդ քայլով և կոչվում է «անցման» ժամանակ զինվորը վերցնելը։

Խաղաքարերի անվանում խմբագրել

Լեզու	Արքա	Թագուհի	Նավակ	Փիղ	Ձի	Զինվոր	Շախմատ	Շախ	Շախ և մատ
խաղաքար	♔ ♚	♕ ♛	♖ ♜	♗ ♝	♘ ♞	♙ ♟	...	+	#
Աֆրիկաանս	K Koning (արքա)	D Dame (տիկին)	T Toring (աշտարակ)	L Loper (runner)	R Ruiter (rider)	(P) Pion	Skaak	Skaak	Skaakmat
Ալբաներեն	M Mbreti (արքա)	Msh Mbretëresha (թագուհի)	Ku Kulla (աշտարակ)	O Oficeri (officer)	Ka Kali (ձի)	(U) Ushtari (soldier)	Shahu	Shah	Shah mat
Արաբերեն	م مَلِك (malik, king)	و وزير (wazïr, վեզիր)	ر رخ/طابية (rukhkh, fortress) / (ṭābiya, castle)	ف فيل (fīl, փիղ)	ح حصان (ħiṣān, ձի)	ب بيدق/عسكري (baidaq, pawn) / (`askarī, soldier)	شطرنج (shaṭranj)	كِش مَلِك (kish malik)	كِش مات (kish māt)
Հայերեն	Ա Արքա	Թ Թագուհի	Ն Նավակ	Փ Փիղ	Ձ Ձի	Զ Զինվոր	Շախմատ (Ճատրակ)	Շախ	Մատ
Բասկերեն	E Erregea (արքա)	D Dama (տիկին)	G Gaztelua (castle)	A Alfila	Z Zalduna (knight)	(P) Peoia (pawn)	Xake	Xake	Xake mate
Բելառուսերեն	К кароль (արքա)	Вз візыр (թագուհի)	Лд ладзьдзя (rook)	А афіцэр (officer)	В вершнік (rider)	(Л) латнік (pawn)	Шахматы	Шах	Мат
Բենգալերեն	R রাজা (Raja)	M মন্ত্রী (Montri)	N নৌকা (Nouka)	H গজ/হাতি (Goj)/(Hati)	G ঘোড়া (Ghora)	B বোড়া/সৈন্য/পেয়াদা (Bora)/(Sainya)/(Peyada)	দাবা (daba)	কিস্তি (kisti)	কিস্তিমাৎ (kistimat)
Բուլղարերեն	Ц цар (արքա)	Д дама (տիկին)	Т топ (cannon)	О офицер (officer)	К кон (ձի)	(П) пешка	Шахмат/Шах	Шах	(Шах и) мат
Կատալոներեն	R rei	D dama/reina (տիկին)/ (թագուհի)	T torre (աշտարակ)	A alfil	C cavall (ձի)	(P) peó	Escacs	Escac/Xec	Escac i mat
Չինարեն	K 王 (Wáng, king)	Q 后 (Hòu, թագուհի)	R 車 (Jū, chariot)	B 象 (Xiàng, փիղ)	N 馬 (Mǎ, ձի)	(P) 兵 (Bīng, soldier)	國際象棋 (Guójì Xiàngqí)	將軍 (Jiāngjūn)	將死 (Jiāngsǐ, checkmate)
Չեխերեն	K král (արքա)	D dáma (տիկին)	V věž (աշտարակ)	S střelec (shooter)	J jezdec (rider)	(P) pěšec (foot soldier)	Šachy	Šach	Mat
Դանիերեն	K konge (արքա)	D dronning (թագուհի)	T tårn (աշտարակ)	L løber (runner)	S springer (jumper)	(B) bonde (peasant)	Skak	Skak	Skakmat
Հոլանդերեն	K koning (արքա)	D dame/koningin (lady)/ (թագուհի)	T toren/kasteel (աշտարակ)/(castle)	L loper/raadsheer (runner)/(counsellor)	P paard (ձի)	(pi) pion	Schaken	Schaak	Mat/Schaakmat
Անգլերեն^[1]	K king	Q queen	R rook, castle	B bishop	N/Kt knight	(P) pawn	Chess	Check	Checkmate/Mate
Էսպերանտո	R reĝo (արքա)	D damo (տիկին)	T turo (աշտարակ)	K kuriero (courier)	Ĉ ĉevalo (ձի)	(P) peono	Ŝako	Ŝak	Ŝakmato
Էստոներեն	K kuningas (արքա)	L lipp	V vanker	O oda	R ratsu	(E) ettur	Male	Tuli	Matt
Ֆիններեն	K kuningas (արքա)	D daami/kuningatar (տիկին)/ (թագուհի)	T torni (աշտարակ)	L lähetti (messenger)	R ratsu (ձի)	(S) sotilas (soldier)	Shakki	Shakki	Matti/Shakkimatti
Ֆրանսերեն	R roi (արքա)	D dame (տիկին)	T tour (աշտարակ)	F fou (jester)	C cavalier (rider)	(P) pion	Échecs	Échec	Échec et mat
Վրացերեն	მ მეფე (Mep'e)	ლ ლაზიერი (Lazieri)	ე ეტლი (Etli)	კ კუ (Ku)	მ მხედარი (Mkhedari')	პ პაიკი (Paiki)	ჭადრაკი (Čadraki)	ქიში (K'ishi)	შამათი (Shamat'i)
Գերմաներեն^[2]^[3]^[4]	K König (արքա)	D Dame, Königin (տիկին, թագուհի)	T Turm (աշտարակ)	L Läufer (runner)	S Springer, Pferd, Rössel (jumper, ձի)	(B) Bauer (peasant)	Schach	Schach	Matt/Schachmatt
Հունարեն	Ρ βασιλιάς (vasiliás, արքա)	Β βασίλισσα (vasílissa, թագուհի)	Π πύργος (pýrgos, աշտարակ)	Α αξιωματικός (axiomatikós, officer)	Ι ίππος (íppos, ձի)	(Σ) πιόνι (pióni, pawn)	Σκάκι (Skáki)	Σαχ (Sach)	Mατ (Mat)
Եբրայերեն	מ מלך (Melech, արքա)	מה מלכה (Malka, թագուհի)	צ צריח (Tzariach, աշտարակ)	ר רץ (Ratz, runner)	פ פרש (Parash, rider)	רגלי (Regli, foot-soldier)	שחמט (Shakhmat)	שח (Shakh)	מט (Mat)
Հինդի	R राजा (rājā, արքա)	V वज़ीर (vazīr, վեզիր)	H हाथी (hāthī, փիղ)	O ऊँट (ūṁṭ, camel)	G घोड़ा (ghoṛā, ձի)	(P) प्यादा (pyādā, infantryman)	शतरंज (Shatranj)	शाह (Shāh)	शाहमात (Shāhmāt)
Հունգարերեն	K király (արքա)	V vezér/királynõ (commander)/ (թագուհի)	B bástya (bastion)	F futó (runner)	H huszár/ló (hussar)/(ձի)	(Gy) gyalog/paraszt (footman)/(peasant)	Sakk	Sakk	Matt
Իդո	R rejo (արքա)	D damo (lady)	T turmo (աշտարակ)	E episkopo (bishop)	K kavalo (ձի)	(P) piono	Shakoludo	Shako	Shakmato
Իսլանդերեն	K kóngur (արքա)	D drottning (թագուհի)	H hrókur	B biskup (bishop)	R riddari (knight)	(P) peð	Skák	Skák	Skák og mát
Ինդոնեզերեն	R raja (արքա)	M menteri (minister/vizier)	B benteng (castle/fortress)	G gajah (փիղ)	K kuda (ձի)	(P) pion	Catur	Skak	Skak mati
Իռլանդերեն	R rí (արքա)	B banríon (թագուհի)	C caiseal (bulwark)	E easpag (bishop)	D ridire (knight)	(F) fichillín/ceithearnach	Ficheall	Sáinn	Marbhsháinn
Իտալերեն	R re (արքա)	D donna (տիկին)	T torre (աշտարակ)	A alfiere (standard-bearer)	C cavallo (ձի)	(P) pedone	Scacchi	Scacco	Scacco matto
Ճապոներեն	K キング (kingu)	Q クイーン (kuīn)	R ルーク (rūku)	B ビショップ (bishoppu)	N ナイト (naito)	(P) ポーン (pōn)	チェス (chesu)	王手/ チェック (chekku)	詰み/ チェックメイト (chekkumeito)
Կաննադա	R ರಾಜ (rājā, king)	M ಮಂತ್ರಿ (manthri, թագուհի)	A ಆನೆ (āāne, փիղ)	O ಒಂಟೆ (ōnté, camel)	K ಕುದುರೆ (kūďré, ձի)	(P) ಸೈನಿಕ (śāìnìka, infantryman)	ಚದುರಂಗ (chaduranga)	(pending update)	(pending update)
Կորեերեն	K 킹 (արքա)	Q 퀸 (kwin)	R 룩 (rug)	B 비숍 (bi syob)	N 나이트 (na i teu)	(P) 폰 (pon)	체스 (che seu)	체크 (che keu)	체크메이트 (che keu me i teu)
Լատիներեն	rex	regina	turris	signifer, cursor	eques	pedes	Scacci	Scaccus	Mattus
Լատիշերեն	K karalis (արքա)	D dāma (տիկին)	T tornis (աշտարակ)	L laidnis (bishop)	Z zirgs (cavallo)	(B) bandinieks	Šahs	Šahs	Šahs un mats
Լիտվերեն	K karalius	V valdovė	B bokštas	R rikis	Ž žirgas	(P) pėstininkas	Šachmatai	Šach	Matas
Լյուքսեմբուրգերեն	K kinnek	D damm	T tuerm (աշտարակ)	L leefer (runner)	P päerd (ձի)	(B) bauer (farmer)	Schach	Schach	Schachmatt
Մալայլամ	K രാജാവ് (rajavu)	Q മന്ത്രി (manthri)	R തേര് (theru)	B ആന (anaa)	N/Kt കുതിര (kuthira)	(P) കാലാള്‍ / പടയാളി (kalal)/(padayali)	ചതുരംഗം (chathurangam)	ചെക്ക് check	ചെക്ക് മേറ്റ് check mate
Մարաթհի	R राजा (rājā)	V वज़ीर (vajīr)	H हत्ती (hātti)	O उंट (Uant)	G घोड़ा (ghoda)	(P) प्यादे (pyāde)	बुद्धिबळ (buddhibal)	शह (shāh)	शहमात (shāhmāt)
Մոնղոլերեն	Н ноён (lord)	Б бэрс (ֆերզ)	т тэрэг (chariot)	Т тэмээ (camel)	М морь (rider)	(Х) хүү (paige)	Шатар	шаг, дуг, цод	мад
Բուկմոլ	K konge (արքա)	D dronning (թագուհի)	T tårn (աշտարակ)	L løper (runner)	S springer (jumper)	(B) bonde (peasant)	Sjakk	Sjakk	Sjakkmatt
Նյունորսկ	K konge (արքա)	D dronning (թագուհի)	T tårn (աշտարակ)	L løpar (runner)	S springar (jumper)	(B) bonde (peasant)	Sjakk	Sjakk	Sjakkmatt
Պարսկերեն	ش شاه (արքա)	و وزیر (vizier, minister)	ق/ر قلعه/رخ (castle)	ف فیل (փիղ)	ا اسب (ձի)	س سرباز (soldier)	شطرنج	کیش (kish)	مات (mat)
Լեհերեն	K król (արքա)	H hetman	W wieża (աշտարակ)	G goniec (courier)	S skoczek (jumper)	(P) pion (pawn)	szachy	szach	mat (szach-mat / szach i mat)
Պորտուգալերեն	R rei (արքա)	D dama/rainha (տիկին)/ (թագուհի)	T torre (աշտարակ)	B bispo (bishop)	C cavalo (ձի)	(P) peão	Xadrez	Xeque	Xeque-mate
Ռումիներեն	R rege (արքա)	D damă/regină (տիկին)/ (թագուհի)	T turn (աշտարակ)	N nebun (fool, jester)	C cal (ձի)	(P) pion	Şah	Şah	Mat
Ռուսերեն	Кр король (արքա) Kr korol'	Ф ферзь (from Persian vizier) F ferz'	Л ладья (boat) L ladʹjá	С слон (փիղ) S slon	К конь (ձի) K kon'	(П) пешка P péška	шахматы šáxmaty	шах šax	мат mat
Սերբախորվաթերեն	К/K краљ / kralj	Д/D краљицa / kraljica	Т/T топ / top	Л/L ловац / lovac	С/S скaкaч / skakač	(П) пjешак / pješak	Шах / Šah	Шах / Šah	Мат / Mat
Հյուսիսային սոտո	К Kgoši	Kg Kgošigadi	N Ntlosebô/Moshate	Mp Mopišopo	M Mogale	S Seitšhireletšo	Chess	Check	Checkmate
Սիցիլերեն	R re	D riggina	T turru	A alferu	S scecchu	(P) pidinu	Scacchi
Սլովակերեն	K kráľ (արքա)	D dáma (տիկին)	V veža (աշտարակ)	S strelec (shooter)	J jazdec (ձիman)	(P) pešiak (infantryman, pawn)	Šach	Šach	Mat/Šachmat
Սլովեներեն	K kralj	D dama	T trdnjava	L lovec	S skakač	(P) kmet	Šah	Šah	Mat/Šahmat
Իսպաներեն	R rey (արքա)	D dama/reina (տիկին/թագուհի)	T torre (աշտարակ)	A alfil	C caballo (ձի)	(P) peón (foot-soldier)	Ajedrez	Jaque	Jaque mate
Շվեդերեն	K kung	D dam/drottning (տիկին)/ (թագուհի)	T torn (աշտարակ)	L löpare (runner)	S springare/häst (ձի)	(B) bonde (peasant)	Schack	Schack	Schack matt
Թամիլերեն	K அரசன் (arasaṉ)	Q அரசி (arasi)	R கோட்டை (kōṭṭai)	B அமைச்சர் / மந்திரி (amaicchar) / (manthiri)	N/Kt குதிரை (kuthirai)	(P) காலாள் / சிப்பாய் (kālāḷ) / (cippāy)	சதுரங்கம் (sathurankam)	முற்றுகை (muṟṟukai)	இறுதி முற்றுகை (iṟuti muṟṟukai)
Տելուգու	రాజు (rāju)	మంత్రి (maṃtri)	ఏనుగు (ēnugu)	శకటు (śakaţu)	గుర్రం (gurraṃ)	బంటు (baṃţu)	చదరంగం (cadaraṃgaṃ)	దాడి (dāḍi)	కట్టు (kaţţu)
Թայերեն	ข ขุน (khun, king)	ต เม็ด (ตรี/มนตรี) (met (trī/montrī), counselor)	ร เรือ (reūa, ship)	ค โคน (khōn, փիղ)	ม ม้า (mā, ձի)	(บ) เบี้ย (bīa, menial)	หมากรุก (mākruk)	รุก (ruk, invade)	จน (jon, checkmate)
Թուրքերեն	Ş/K şah/kral	V vezir	K kale	F fil	A at	(P) er/piyon	Satranç	Şah	Mat
Ուկրաիներեն	Kр король	Ф ферзь	T тура	C слон	K кінь	(П) пішак	Шахи	Шах	Мат
Ուրդու	بادشاہ (bādshāh)	وزیر (vazīr)	رخ (rukh)	فيلہ (fiyalah)	گھوڑا (ghōṛā)	پیادہ (pyādah)	شطرنج (šaṭranj)	شہ (sheh)	شہمات (shehmāt)
Վիետնամերեն	V Vua	H Hậu	X Xe	T Tượng	M Mã	_ Tốt	Cờ vua	Chiếu	Chiếu bí/Chiếu hết
Վալլիերեն	T teyrn/brenin	B brenhines	C castell	E esgob	M marchog	(G) gwerinwr	Gwyddbwyll	Siach	Siachmat