Շադլի Բենջեդիդ
Շադլի Բենջեդիդ (արաբ․՝ شاذلي بن جديد, ապրիլի 14, 1929[1][2][3][…], Bouteldja, El Tarf Province, Ալժիր - հոկտեմբերի 6, 2012[4][1][3][…], Ալժիր, Ալժիր), Ալժիրի պետական և քաղաքական գործիչ, Ալժիրի նախագահ 1979 թվականից մինչև 1992 թվականը։ Ալժիրում քաղաքացիական պատերազմի սկզբին ռազմական հեղաշրջման արդյունքում հեռացվել է իշխանությունից։
| Շադլի Բենջեդիդ | |
| |
| Կուսակցություն՝ | Ազգային ազատության ճակատ |
|---|---|
| Մասնագիտություն՝ | քաղաքական գործիչ, ռազմական գործիչ և գրող |
| Դավանանք | իսլամ |
| Ծննդյան օր | ապրիլի 14, 1929[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Bouteldja, El Tarf Province, Ալժիր |
| Վախճանի օր | հոկտեմբերի 6, 2012[4][1][3][…] (83 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Ալժիր, Ալժիր |
| Քաղաքացիություն |  Ֆրանսիա և  Ալժիր
|
| Պարգևներ |
 և  |
Կենսագրություն խմբագրել
Ալժիրի անկախության պատերազմ և ռազմական կարիերա խմբագրել
Շադլի Բենջեդիդը ծնվել է գյուղական ընտանիքում։ Նա ծառայել է ֆրանսիական բանակում, մասնավորապես, գտնվել է Հնդկաչինում 1954 թվականին, երբ այնտեղ ապստամբություն էր սկսվել[5]։ 1954 թվականին Ալժիրի անկախության համար պատերազմի սկզբում միացավ Ազգային ազատագրման ճակատին։ 1955 թվականին ընդունվել է ազգային ազատագրական բանակ։ 1956 թվականին արդեն ղեկավարել է ռազմական հատվածը երկրի արևելքում, 1957 թվականին եղել է հրամանատարի տեղակալ, իսկ 1958 թվականից՝ կապիտանի կոչումով, Կոնստանտինա քաղաքի ռազմական գոտու հրամանատար։ Վայելում էր Խուարի Բումեդյենի աջակցությունը։ 1961 թվականին տեղափոխվել է հյուսիսային գոտու օպերատիվ հրամանատարություն, ապա՝ Ազգային ազատագրության բանակի շտաբ։ 1962 թվականի վերջին, Ալժիրի անկախությունից հետո, մայորի կոչումով նշանակվել է 5-րդ ռազմական օկրուգի հրամանատար (Կոնստանտինի դեպարտամենտ)։ 1964 թվականին Բենջեդիդին հանձնարարվել է Օրանի շրջանում ռազմական գործողությունների հրամանատարությունը[5] (2-րդ զինվորական շրջան)։ 1965 թվականի հունիսի 19-ի հեղաշրջումից հետո մտավ հեղափոխական խորհրդի կազմի մեջ՝ պահպանելով 2-րդ ռազմական օկրուգի հրամանատարի պաշտոնը ընդհուպ մինչև 1978 թվականը։ Ալժիրի բանակում գնդապետի բարձրագույն կոչում է ստացել 1969 թվականին[6]։ 1978 թվականի նոյեմբերից մինչև 1979 թվականի փետրվարը եղել է պաշտպանության նախարար, իսկ նախագահի պաշտոնում գտնվող Խուարի Բումեդյենի մահից հետո՝ հեղափոխական խորհրդի շրջանակներում բանակի համակարգող։ 1978 թվականի դեկտեմբերին հանձնել է 2-րդ զինվորական օկրուգի հրամանատարությունը, իսկ 1979 թվականի հունվարի վերջին դուրս է եկել հեղափոխական խորհրդից՝ նրա արձակման կապակցությամբ[5]։
Բենջեդիդը կոմպրոմիսային թեկնածու էր, թեև իր ազդեցությամբ զիջում էր արհմիությունների և կոմունիստների աջակցությամբ Մոհամեդ Սալահ Յահյաուին և արտաքին գործերի նախարար Աբդել Ազիզ Բութեֆլիկաին, որը արևմտամետ լիբերալի համբավ ուներ[5]։
Կառավարում (1979—1992) խմբագրել
1979 թվականի փետրվարի 9-ից Շադլի Բենջեդիդը եղել է Ալժիրի Ժողովրդական Ժողովրդավարական Հանրապետության նախագահ, Ազգային ազատագրական ճակատ կուսակցության գլխավոր քարտուղար, Անդրի զինված ուժերի գերագույն գլխավոր հրամանատար և ազգային պաշտպանության նախարար։ Նախագահի պաշտոնում վերընտրվել է 1984 և 1988 թվականներին։ 1988 թվականի նոյեմբերից եղել է նաև ԱԱՃ նախագահ։
Բազմիցս այցելել է ԽՍՀՄ։
Նախագահի պաշտոնում Բենջեդիդը կրճատել է պետության միջամտությունը տնտեսությանը և թուլացրել է բնակչության նկատմամբ պետական վերահսկողությունը, որը միակուսակցական բռնապետության օրոք ԱԱՃ-ն ներթափանցում էր հասարակության կյանքի բոլոր ոլորտները։ Սակայն, տնտեսական իրավիճակը վատթարացել է 1980-ականների վերջին, պայմանավորված է անկման նավթի գների, Ալժիրի հիմնական արտահանման արտադրանքի։ 1988 թվականին Օրանում, Անաբեում և այլ խոշոր քաղաքներում անկարգություններ են տեղի ունեցել, որոնք դաժանորեն ճնշվել են ոստիկանության կողմից և հանգեցրել հարյուրավոր զոհերի։ Դրանից հետո Բենջեդիդը կոչ է արել անցնել Բազմակուսակցական ժողովրդավարության։ Այս գործընթացը դադարեցվել է 1991 թվականի վերջին, երբ բազմակուսակցական ընտրությունների առաջին փուլում հաղթանակ է տարել Իսլամական փրկության ճակատը, և զինվորականները չեղյալ են հայտարարել երկրորդ փուլը։ Արդյունքում Բենջեդիդը պաշտոնանկ է արվել, և քաղաքացիական պատերազմ է սկսվել Ալժիրում։ Բենջեդիդը տնային կալանքի տակ էր մինչև 1999 թվականը։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 2,0 2,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p. — ISBN 978-953-6036-31-8
- ↑ 4,0 4,1 4,2 BBC News - Algeria ex-president Chadli Bendjedid dies
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Algeria:Anger of The Dispossessed, Martin Evans and John Phillips, Yale University Press, 2007, p. 114
- ↑ «El Mouradia, Chadli Ben Djedid». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Кто есть кто в мировой политике / Отв. ред. Кравченко Л. П.. — М.: Политиздат, 1990. — С. 54
- Африка. Энциклопедический справочник. Т.1 А-К / Гл.ред. А.Громыко — М.: Советская энциклопедия, 1986 — С.323
- Ежегодник БСЭ.1980 / М.1980 — С.569 (биографическая справка)
- Бенджедид Шадли. Люди и политика // Новое время. — 1979 -
- Бенджедид Шадли. Биографическая справка // Известия. — 22 января 1984 года