Նիկ Հոլոնյակ (անգլ.՝ Nick Holonyak, ուկրաիներեն՝ Микола Голоняк, նոյեմբերի 3, 1928(1928-11-03)[1], Zeigler, Ֆրանկլին շրջան, Իլինոյս, ԱՄՆ[2] - սեպտեմբերի 20, 2022(2022-09-20)[3], Ուրբանա, Իլինոյս, ԱՄՆ[3]), ամերիկացի գիտնական և գյուտարար, Իլինոյսի համալսարանի պրոֆեսոր, ԱՄՆ Գիտությունների ազգային և Ազգային ճարտարագիտական ակադեմիաների անդամ։ Նրան անվանում են ժամանակակից լուսադիոդների հայր՝ տեսանելի լույսի առաջին կիսահաղորդչային LED-ի գյուտի համար[16]։ Այն նաև կարևոր ներդրում է կատարել սիլիկոնային p-n-p-n բանալիների և կառավարվող սիլիկոնային ուղղիչների (տիրիստորների) ստեղծման գործում։ Էներգաարդյունավետ տեխնոլոգիաների զարգացման գործում անգնահատելի ներդրման համար Նիկ Հոլոնյակը 2003 թվականի ապրիլին դարձել է Գլոբալ էներգիա Միջազգային էներգետիկ մրցանակի առաջին դափնեկիրը։

Նիկ Հոլոնյակ
Ծնվել էնոյեմբերի 3, 1928(1928-11-03)[1]
Zeigler, Ֆրանկլին շրջան, Իլինոյս, ԱՄՆ[2]
Մահացել էսեպտեմբերի 20, 2022(2022-09-20)[3] (93 տարեկան)
Ուրբանա, Իլինոյս, ԱՄՆ[3]
Բնակության վայր(եր)ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունֆիզիկոս, համալսարանի դասախոս, գյուտարար, ճարտարագետ, էլեկտրիկ-ինժեներ և գիտնական
Հաստատություն(ներ)Ուրբանա-Շամպեյնի Իլինոյսի համալսարան, Ջեներալ էլեկտրիկ և Բելլի լաբորատորիա
Գործունեության ոլորտֆիզիկա, light-emitting diode?[4], Կիսահաղորդիչներ[4], գերհաղորդականություն[4], քվանտային էլեկտրոնիկա[4], optoelectronics?[4] և տեխնոլոգիայի պատմություն[4]
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Ճարտարագիտական ազգային ակադեմիա և Ամերիկյան ֆիզիկական ընկերություն[5]
Ալմա մատերՈւրբանա-Շամպեյնի Իլինոյսի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[4][6]
Գիտական ղեկավարՋոն Բարդին
Եղել է գիտական ղեկավարՋո Ք. Քեմփբել
Պարգևներ

Լեմելսոնի պարգև

Տեխնոլոգիայի և նորարարության ասպարեզի ազգային մեդալ

[7]

Էդիսոնի մեդալ

[8]

Ֆրեդերիկ Այվսի մեդալ

[9]

IEEE պատվո մեդալ

[10]
Ազգային գիտական մեդալ

Թաունսի մրցանակ

[11]

Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ

[2]

Չարլզ Ստարկ Դրեյպերի մրցանակ

Մորիս Լիբմանի մրցանակ

[12]

Բենջամին Ֆրանկլինի մեդալ

Ամերիկայի ֆիզիկայի ակադեմիայի անդամ

Ճապոնիայի մրցանակ

«Գլոբալ էներգիա» մրցանակ

Von Hippel Award?

NAS Award for the Industrial Application of Science?

[13]

Gordon E. Moore Medal for Outstanding Achievement in Solid State Science and Technology?

IEEE Jack A. Morton Award?

[14]
և

Վաշինգտոնյան մրցանակ

[15]
 Nick Holonyak Վիքիպահեստում

Գյուտեր խմբագրել

Բացի LED-ի գյուտից, Նիկ Հոլոնյակը ստացել է այլ գյուտերի 41 արտոնագիր։ Դրանք ներառում են կարմիր կիսահաղորդչային լազերային, սովորաբար կոչվում է լազերային դիոդ (այն օգտագործվում է CD-և DVD-նվագարկիչների և բջջային հեռախոսների) և p-n-p-n բանալին փակ թողարկողի (օգտագործվում է dimmers և էլեկտրական գործիքներ)։ Նա ուղղակիորեն մասնակցել է General Electric ընկերության առաջին դիմերի ստեղծմանը։

2006 թվականին ֆիզիկայի Ամերիկյան ինստիտուտն իր 75-ամյակի կապակցությամբ ընտրել է իր ամսագրերում հրապարակված հինգ ամենակարևոր հոդվածները։ Այս հինգ հոդվածներից երկուսը, որոնք հրապարակվել են Applied Physics Letters ամսագրում, գրվել են Հոլոնյակի համահեղինակությամբ։ Առաջինը, որը գրվել է Ս. Ֆ. Բևակուայի համահեղինակությամբ 1962 թվականին, հաղորդել Է տեսանելի լույսի առաջին LED-ի ստեղծման մասին։ Երկրորդը, որը գրվել է 2005 թվականին Միլթոն Ֆանգի համահեղինակությամբ, հաղորդել է տրանզիստորային լազերի ստեղծման մասին, որն աշխատում է սենյակային ջերմաստիճանում։ 1963 թվականի Reader-ի Digest-ի փետրվարյան համարում Cholonyak-ը կանխատեսել է, որ LED-ները կփոխարինեն ավանդական շիկացած լամպերը, քանի որ դրանք գերազանցում են իրենց որակով և արդյունավետությամբ[17]։

Կենսագրություն խմբագրել

Հոլոնյակի ծնողները՝ ռուսիններ են, Զակարպատյայից (այժմ՝ Ուկրաինա) գաղթել են Միացյալ Նահանգներ և հաստատվել Իլինոյս նահանգի հարավում։ Հայրը աշխատել է ածուխի հանքում։ Նիկը ընտանիքի անդամներից առաջինն է ստացել դպրոցական կրթություն։ Մի անգամ նա ստիպված էր աշխատել 30 ժամ շարունակ երկաթուղում, և նա հասկացավ, որ ծանր աշխատանքը այն չէ, ինչ իրեն դուր է գալիս, նա փոխարենը կգերադասեր գնալ դպրոց։ Ինչպես սրամիտ նկատել են Knight Ridder հրատարակչության հրապարակման մեջ, էժան և հուսալի կիսահաղորդչային լազերները, առանց որոնց անհնար են DVD-նվագարկիչները, շտրիխ ընթերցողները և բազմաթիվ այլ սարքեր, իրենց գոյության համար որոշակի չափով պարտական են երկաթուղային բրիգադների վրա մի քանի տասնամյակ առաջ մեծ ծանրաբեռնվածությանը[18]։

Հոլոնյակը Ուրբանի Իլինոյսի համալսարանի Ջոն Բարդինի և Շամպեյնի առաջին ասպիրանտն էր։ Նա ստացել է բակալավրի, մագիստրոսի և գիտությունների դոկտորի աստիճան (1954) նույն համալսարանում։ Նա ստեղծել է տեսանելի լույսի առաջին կիսահաղորդչային լազերը 1960 թվականին։ 1963 թվականին նա կրկին սկսել է համագործակցել Բարդինի, տրանզիստորի գյուտարարի հետ և զբաղվել քվանտային փոսերի և քվանտային փոսերի լազերների խնդիրներով։

2007 թվականից նա ղեկավարել է Բարդինից ժառանգած էլեկտրատեխնիկայի, հաշվողական տեխնիկայի և ֆիզիկայի ամբիոնը Իլինոյսի Ուրբանի և Շամպեյնի համալսարանում և քվանտային կետերի վրա լազերային հետազոտություններ է իրականացնում։ Հոլոնյակը իր կնոջ՝ Եկատերինայի հետ ապրել է 51 տարի։ Նա այլևս դասեր չի վարում, բայց հետազոտություններով զբաղվում է լրիվ դրույքով։ Նրանք Միլթոն Ֆանգի հետ միասին սկիզբ են դրել համալսարանին կից տրանզիստոր լազերների հետազոտական կենտրոնին, որը ֆինանսավորում է ԱՄՆ-ի հեռանկարային պաշտպանական գիտահետազոտական մշակումների գործակալությունը (DARPA):

60 ասպիրանտներից 10-ը զբաղվում են Սիլիկոնյան հովտում գտնվող Ֆիլիպս ֆիրմայի լուսավորության սարքերի ընկերությունում նոր լուսադիոդային տեխնոլոգիաների մշակմամբ։

Հասարակական գործունեություն խմբագրել

1992 թվականին ստորագրել է «Նախազգուշացում մարդկությանը»[19]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 White M. L. Encyclopædia Britannica
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 https://www.invent.org/inductees/nick-holonyak-jr
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 https://news.illinois.edu/view/6367/1920044460
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  5. Notable Names Database — 2002.
  6. CONOR.Sl
  7. https://www.nationalmedals.org/laureates
  8. https://www.ieee.org/content/dam/ieee-org/ieee/web/org/about/awards/recipients/edison-rl.pdf
  9. https://www.optica.org/get_involved/awards_and_honors/awards/award_descriptions/ivesquinn/
  10. https://www.ieee.org/content/dam/ieee-org/ieee/web/org/about/awards/recipients/moh-rl.pdf
  11. https://www.optica.org/get_involved/awards_and_honors/awards/award_descriptions/charlestownes/
  12. https://corporate-awards.ieee.org/wp-content/uploads/liebmann_rl.pdf
  13. https://www.nasonline.org/programs/awards/industrial-application-of-science.html
  14. https://www.ieee.org/content/dam/ieee-org/ieee/web/org/about/awards/recipients/grove-rl.pdf
  15. https://www.washingtonaward.com/directory/2000s/
  16. http://www.esave.ru/history/ Արխիվացված 2010-01-28 Wayback Machine История развития светодиодов
  17. http://www.businessweek.com/magazine/content/05_21/b3934030.htm Nick Holonyak: He Saw The Lights(անգլ.)
  18. http://www.highbeam.com/doc/1G1-96919218.html Արխիվացված 2011-05-16 Wayback Machine Nice Guys Can Finish As Geniuses at University of Illinois in Urbana-Champaign.(անգլ.)
  19. «World Scientists' Warning To Humanity» (անգլերեն). stanford.edu. 1992 թ․ նոյեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 1998 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 25-ին.