Նացիստկան ողջույն, հիտլերական ողջույն, կուսակցական ողջույն (գերմ.՝ Deutscher Gruß, Hitlergruß), Երրորդ Ռայխում կայանում էր աջ ձեռքը բարձրացնելով՝ ափը բացելով 45 աստիճան, (բարձրաստիճանները՝ կիսաթեքված, շարքայինները կամ ավելի բարձր կոչումներ ունեցող մարդկանց մոտ՝ ամբողջովին ձգված, և բացականչելով գերմ.՝ Heil Hitler! (հայերեն՝ Կեցցե՛ Հիտլերը», «Փառք Հիտլերին», սովորաբար փոխառվում է որպես «Հայլ Հիտլեր»)։ Անձամբ ֆյուրերին ուղղված ողջույնը պարզապես գերմ.՝ Heil! էր կամ գերմ.՝ Heil, mein Führer!: Համարվում էր Հիտլերի պաշտամունքի մի մասը։ Ընդունված էր պետական հաստատություններում, Նացիոնալ-սոցիալիստական գերմանական բանվորական կուսակցությունում, ԷՍԷՍ-ում, բայց լայնորեն օգտագործվում էր նաև ոչ պաշտոնական վայրերում։

Heil Hitler! արտահայտությունը լայնորեն կիրառվել է նաև նամակագրություններում՝ սովորաբար նամակների, հայտարարությունների, հրամանների վերջում[1]։

Պատմություն խմբագրել

 
Նացիստական առաջնորդների խումբը. Գերտրուդա Շոլց-Կլինկ, Հենրիխ Հիմմլեր, Ռուդոլֆ Հեսս, Բալդուր ֆոն Շիրախ, Արթուր Աքսման

Նացիստական ողջույնը հաճախ շփոթում են «հռոմեական ողջույնի»՝ իտալացի ֆաշիստների ողջույնի ժեստի հետ, որը ավելի ուշ փոխառվեց նացիոնալ-սոցիալիստների կողմից[2]։ Սակայն հռոմեական ողջույնում ձեռքը ժեստը սկսվում է սրտից, ի տարբերություն նացիստականի, որը միանգամից բարձրանում է վերև՝ անկախ ձեռքի դիրքից[3][4]։

 
Հիտլերը ողջունում է երթի մեջ գտնվող զինվորականներին

Համաձայն նացիստական գաղափարախոսների՝ ձեռքի բարձրացումն ու Heil! վանկարկումը ընդունված է եղել հին գերմանացիների մոտ թագավոր ընտրելիս. ժեստը ներկայացվում էր նիզակի բարձրացումով։ Որպես պաշտոնական անվանում՝ հաճախ օգտագործվում է «գերմանական ողջույն» տերմինը։

1944 թվականի հուլիիս 23-ին՝ հեղաշրջման փորձից, որին մասնակցել էին բազմաթիվ զինվորականներ, երեք օր անց, նացիստական ողջույնը պարտադիր դարձավ Վերմախտում։ Դրանից առաջ այն կատարվում էր կամավորական կերպով, և զինվորականների մեծամասնությունն օգտագործում էր ստանդարտ զինվորական ողջույնը։ Հիտլերական ողջույնը նրանք օգտագործում էին միայն այն դեպքում, երբ նախ և առաջ այդպիսի ողջույն ստանում էին կուսակցականներից կամ էսէսականներից։

Զիգ Հայլ խմբագրել

Զիգ Հայլ (գերմ.՝ Sieg Heil!, «Կեցցե հաղթանակը» կամ «Հաղթանակ փառքին»), մեկ այլ տարածված կարգախոս, որը վանկարկում էին նացիստական ողջույնի հետ միաժամանակ (հատկապես զանգվածային հավաքներին)[5]։ Պաշտոնական ողջույնի կարգավիճակ չունի։ Ադոլֆ Հիտլերը և կուսակցության մնացյալ առաջնորդները այս արտահայտությունն առավել հաճախ օգտագործում էին իրենց ելույթների վերջում, երեք անգամ. «Զիգ...Հայլ! Զիգ...Հայլ! Զիգ...Հայլ!», որի մասին տեղեկացնում են «Կամքի տրիումֆը» և մնացած փաստագրական աղբյուրները։

Կարգախոսը հղացել է Ռուդոլֆ Հեսսը.ՆՍԳԲԿ-ի՝ Նյուրնբերգ այցելություններից մեկի ժամանակ Հիտլերի մոտ կանգնած և նրա ելույթից ոգեշնչված Հեսսը սկսում է վանկարկել «Զիգ Հայլ!», որը միանգամից կրկնվում է ֆյուրերին լսող բազմաքանակ ամբոխի կողմից[5]։

 
Ավգուստ Լանդմեսսերը, ով ձեռքը չի բարցրացրել նացիստական ողջույնի ժամանակ

Նացիստական ողջույնից հրաժարվողների հալածանք խմբագրել

Նացիստները պահանջում էին Գերմանիայի բնակիչներից կատարել նացիստական ողջույնը[6][7]։ Բայց, Եհովայի վկաների կարծիքով, «Heil Hitler!»-ի արտասանումը նշանակում էր համոզմունք ներկայացնել այն բանում, որ փրկությունը պիտի գար Հիտլերից, որն ուղղակիորեն հակասում է Եհովայի վկաների հավատքին, ըստ որի, միակ Փրկիչը, ուղարկած Եհովայից, համարվում է Հիսուս Քրիստոսը (Ղուկաս 24:8; 1, Հովհաննես 4:14)[8][9]։

Այդ պատճառով, Եվհովայի վկաները հրաժարվել են կատարել նացիստական ողջույնը[10][11][12]։ Քրիստին Քինգը և այլ պատմաբաններ նշում են, որ Եհովայի վկաներին հրաժարվելու համար բանատարկել են, իսկ նրանց երեխաներին վռնդել դպրոցից և բաժանել ընտանիքներից[9][13][14][15]։

Երկրորդ աշխարահամարտից հետո խմբագրել

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո որոշ երկրներում նացիստական ողջույնները և Heil Hitler!, Sieg Heil! վանկարկումներն օրենսդրորեն արգելվեցին։ Գերմանիայում, համաձայն Քրեական օրենսգրքի § 86а կետի, այդ ողջույնի օգտագործումը պատժելի է, համանման օրենք գործում է նաև Ավստրիայում։ ՌԴ-ում քննարկվում է ուժի մեջ մտցնել տվյալ ողջույնները կամ նմանատիպ բաներ կատարողներին տուգանքների ենթարկելու օրենքը[16][17]։

Նացիստական ողջույնները օգտագործվում են նեոնացիստների կողմից՝ պատմական կամ ձևափոխված տարբերակով։ Օրինակ՝ Heil Hitler-ի փոխարեն բազմաթիվ ծայրահեղականներ օգտագործում են hh տառային համակցությունը կամ 14/88 թիվը։

2015 թվականին բրիտանական The Sun-ը իր կայքում հրապարակեց մի դեղահաբ, որը թվագրվում էր 1933 կամ 1934 թվականով։ Դրա վրա պատկերված էր Մեծ Բրիտանիայի ապագա թագուհի Ելիզավետա II-ը (յոթ տարեկան) իր մոր՝ Ելիզավետա Բոուզ-Լայոնի հետ։ Նա ողջունում է օպերատորին՝ բարձրացնելով աջ ձեռքը։ The Sun-ը նշում է, որ ապագա թագուհին օգտագործել է նացիստական ողջույնը[18]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Фраза Heil Hitler! зачастую включалась в состав закодированных сообщений, передававшихся по радио. Наличие повторяющихся фраз (к концу войны наряду с Heil Hitler! в сообщениях часто встречались стандартные нецензурные выражения) заметно облегчало работу британских дешифровщиков (См. также Криптоанализ «Энигмы»).
  2. Winkler, 2009, էջ 2
  3. Boime, 1993, էջ 46
  4. Winkler, 2009, էջ 40, 51
  5. 5,0 5,1 Зиг хайль! // Воропаев С. Энциклопедия Третьего рейха. — М.: Локид-Миф, 1996. — 589 с. 5-320-00069-3
  6. Allert, 2009
  7. Jehovah’s Witnesses
  8. Johannes Steyer : Jehovah's Witnesses in Germany — Center for Holocaust and Genocide Studies, University of Minnesota, Minneapolis, MN
  9. 9,0 9,1 King, Christine. “Leadership Lessons from History: Jehovah’s Witnesses.” The International Journal of Leadership in Public Services 7, no. 2 (2011): 178–185. doi:http://ezproxy.arcadia.edu:2075/10.1108/17479881111160168(չաշխատող հղում).
  10. Jehovah’s Witnesses — Contributed by Teresa Wontor-Cichy Արխիվացված 2014-11-01 Wayback Machine — Мемориал и музей Аушвиц-Биркенау Արխիվացված 2015-08-12 Wayback Machine, Освенцим
  11. Жертвы нацизма. Обзор. — Энциклопедия Холокоста. — United States Holocaust Memorial Museum
  12. Жертвы нацизма. Обзор — Фотографии. — Энциклопедия Холокоста. — United States Holocaust Memorial Museum
  13. Fackler, G., 2000. "Des Lagers Stimme"– Musik im KZ. Alltag und Häftlingskultur in den Konzentrationslagern 1933 bis 1936, Bremen: Temmen.
  14. Weinreich, R. ed., 2002. Verachtet, verfolgt, vergessen:Leiden und Widerstand der Zeugen Jehovas in der Grenzregion am Hochrhein im "Dritten Reich", Hausern: Signum Design.
  15. 1998. Zeugen Jehovas: Vergessene Opfer des Nationalsozialismus., Vienna. (Referate und Berichte der vom Dokumentationsarchiv des österreichischen Widerstandes (DÖW) und dem Institut für Wissenschaft und Kunst (IWK) am 29. Jänner 1998 veranstalteten wissenschaftlichen Tagung
  16. Нацистское приветствие приравняют к экстремизму в УК // Lenta.ru. — 15.11.2012. Архивировано из первоисточника 8 փետրվարի 2013.
  17. Совет Федерации подготовил закон против нацизма // Известия. — 15.11.2012. Архивировано из первоисточника 11 փետրվարի 2013.
  18. Лондон отреагировал на видео с "нацистским" приветствием Елизаветы II

Աղբյուրներ խմբագրել

  • Allert, Tilman: The Hitler Salute: On the Meaning of a Gesture
  • Boime, Albert: Art in an age of Bonapartism, 1800-1815
  • Evans, Richard J.: The Rize of Nazism
  • Kershaw, Ian: 1936-45 - Nemesis
  • Kershaw, Ian: The "Hitler myth": image and reality in the Third Reich
  • Winkler, Martin M.: The Roman Salute: Cinema, History, Ideology