Վիքիպեդիա

Նախագահական ընտրություններ Ղազախստանում (2019)

Ղազախստանի Հանրապետության նախագահի արտահերթ ընտրություններ (ղազ.՝ Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауы), տեղի են ունեցել 2019 թվականի հունիսի 9-ին՝ Ղազախստանի Հանրապետության նախագահի արտահերթ ընտրություններ նշանակելու մասին նախագահի 2019 թվականի ապրիլի 9-ի № 18 հրամանագրի համաձայն»[2]։

Նախագահական ընտրություններ Ղազախստանում (2019)
Ղազախստան
հունիսի 9, 2019
Տեսակ նախագահական ընտրություններ
Պաշտոն Ղազախստանի նախագահ
Թեկնածուներ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաև[1], Amirjan Qosanov?[1], Dania Espaeva?[1], Toleutai Raqymbekov?[1], Amangeldi Taspihov?[1], Jambyl Akhmetbekov?[1] և Sadybek Tügel?[1]
Հաղթող Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաև[1]
Նախորդ 2015 Kazakh presidential election?
Հաջորդ 2022 Kazakh presidential election?

Արտահերթ ընտրություններ նշանակում խմբագրել

2015 թվականի ապրիլի 26-ին կայացած արտահերթ ընտրություններում հաղթանակ է տարել Նուրսուլթան Նազարբաևը՝ 97,7 տոկոս արդյունքով։ Նա ընտրվել է հինգ տարի ժամկետով[3]։

2019 թվականի մարտի 19-ին Նուրսուլթան Նազարբաևը հրամանագիր է ստորագրել 2019 թվականի մարտի 20-ից նախագահի լիազորությունները սեփական ցանկությամբ վայր դնելու մասին[4][5]։ Նազարբաևը ժողովրդին ուղղված իր ուղերձում հայտարարել է[6]։

  Ես որոշում եմ կայացրել դադարեցնել իմ լիազորությունները որպես նախագահ։ Այս տարի լրանում է 30 տարին, երբ զբաղեցնում եմ ամենաբարձր պաշտոնը։ Ժողովուրդը ինձ հնարավորություն տվեց լինել անկախ Ղազախստանի առաջին նախագահը։  

2019 թվականի մարտի 20-ից Ղազախստանի Հանրապետության գործող նախագահը, Սահմանադրության համաձայն, դարձել Է Սենատի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը[7]։ Ըստ Սահմանադրության՝ նա պետք է երկրի ղեկավար լիներ մինչև առաջին նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի ընտրական ժամկետի ավարտը։ Ղազախստանի նախագահի հերթական ընտրությունները պետք է անցկացվեին 2020 թվականի ապրիլին[8]։

2019 թվականի մարտի 20-ին Համազգային սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունը կոչ է արել թույլ չտալ քաղաքական համակարգի թույլտվությունը և զարգացնել այն ժողովրդավարական ինստիտուտների ուժեղացման ճանապարհով։ Նա առաջարկել է անցկացնել արդար և ժողովրդավարական նախագահական և խորհրդարանական ընտրություններ[9]։

2019 թվականի ապրիլի 9-ին Ղազախստանի ժողովրդին ուղղված իր հեռուստաուղերձում Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը հայտարարել է արտահերթ ընտրությունների անցկացման մասին, որոնք պետք է տեղի ունենան 2019 թվականի հունիսի 9-ին։ Նախագահի խոսքով՝ դա անհրաժեշտ է ցանկացած անորոշության վերացման համար[10]։ Այս որոշումը հրապարակելուց առաջ ապրիլի 8-ինօտ խորհրդակցություններ են անցկացվել խորհրդարանի Սենատի նախագահ Դարիգա Նազարբաևայի, վարչապետ Ասկար Մամինի, Սահմանադրական խորհրդի նախագահ Կայրաթ Մամիի, խորհրդարանի Մաժիլիսի փոխնախագահ Վլադիմիր Բոժկոյի մասնակցությամբ[11]։ Ապրիլի 9-ին տեղի է ունեցել նաև հանդիպում «Նուր Օթան» քաղաքական կուսակցությունների, Ղազախստանի դեմոկրատական «Ակ ժոլ» կուսակցության, Ղազախստանի կոմունիստական ժողովրդական կուսակցության և «Աուլ» ժողովրդա-դեմոկրատական հայրենասիրական կուսակցության ղեկավարության հետ[12]։

Ֆինանսավորում խմբագրել

Ընտրությունների անցկացման համար, որոնք ի սկզբանե պետք է անցնեին 2020 թվականին, նախատեսվում էր ծախսել 8,8 մլրդ տենգե։ Ֆինանսների փոխնախարար Բերիկ Շոլպանկուլովի խոսքով՝ ԿԸՀ-ն 12 մլրդ տենգե է խնդրել նախագահի արտահերթ ընտրությունների անցկացման համար, որոնցից միջոցների շուրջ 70 տոկոսը կծախսվի ընտրատարածքների աշխատակիցների աշխատավարձի վրա։ Ընտրությունների ծախսերի ավելացումը կապված է նվազագույն աշխատավարձի ավելացման հետ[13]։

Յուրաքանչյուր թեկնածուի նախատեսվում է հատկացնել շուրջ 7,5 մլն տենգե, որոնք ուղղված կլինեն ԶԼՄ-ներում նախընտրական ծրագրերով հանդես գալու համար երաշխավորված հասանելիությանը։ Ընդ որում, ծախսերը կարող են կազմել հայտարարված գումարից ավելի շուկայական գների փոփոխության հետ կապված[14]։

Ապրիլի 15-ին Ղազախստանի կառավարությունը հայտարարել էր 9,4 մլրդ տենգեի չափով ընտրությունների անցկացման համար միջոցների ռեզերվից հատկացման մասին, ինչը 2,6 մլր-ով պակաս է այն գումարից, որը խնդրել էր ԿԸՀ-ն[15]։

Ընտրությունների անցկացման օրացուցային պլան խմբագրել

2019 թվականի ապրիլի 10-ին տեղի է ունեցել Ղազախստանի կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նիստը, որտեղ հաստատվել է Ղազախստանի Հանրապետության նախագահի արտահերթ ընտրությունների նախապատրաստմանանցկացման հիմնական միջոցառումների պլան-ժամանակացույցը, ինչպես նաև հաստատվել են ընտրական փաստաթղթերի ձևերը[16]․

  • Ապրիլի 10-ապրիլի 28-ից մինչև ժամը 18:00՝ թեկնածուների առաջադրում
  • մինչև մայիսի 11-ի ժամը 18:00՝ թեկնածուների գրանցում;
  • թեկնածուի գրանցման պահից մինչև հունիսի 7-ի վերջ. նախընտրական քարոզչություն;
  • հունիսի 8՝ լռության օր;
  • հունիսի 9-ին ժամը 7:00-ից մինչև 20:00՝ քվեարկության օր;
  • հունիսի 10-ից 11-ը՝ նախնական արդյունքների ամփոփում;
  • հունիսի 10-16՝ ընտրությունների արդյունքների հաստատում և ընտրված նախագահի գրանցում։

Թեկնածուների առաջադրում և գրանցում խմբագրել

Գրանցված վեց քաղաքական կուսակցություններից հինգը հայտարարել են համագումարների անցկացման մասին։ Ապրիլի 23-ին՝ «Նուր Օթան» ապրիլի 24՝ «Ակ ժոլ», ապրիլի 25՝ Աուել, ապրիլի 26՝ Ղազախստանի կոմունիստական Ժողովրդական կուսակցություն[17] և Համազգային սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն[18]։ «Բիրլիք» կուսակցությունը հրաժարվել է մասնակցել նախագահական ընտրություններին՝ կուսակցության լիարժեք համագումարի նախապատրաստման համար ժամանակի անբավարարության պատճառով[19]։

2019 թվականի ապրիլի 17-ին «Ұлы Дала Қырандары» հանրապետական հասարակական միավորումը նախագահի թեկնածու առաջադրեց միավորման համանախագահ, գրող-Սադիբեկ Թուղելին[20]։

2019 թվականի ապրիլի 23-ին Նուրսուլթան Նազարբաևը հայտարարել էր, որ Նուր-Օթան  կուսակցությունը գործող նախագահ Տոկաևին առաջադրել է որպես թեկնածու ընտրություններում[21]։ Կասիմ Ժոմարտ Տոկաևը դիմել է Սահմանադրական խորհուրդ՝ պարզաբանման համար, թե արդյոք Ղազախստանի Հանրապետության արտասահմանյան հիմնարկներում և միջազգային կազմակերպություններում նրա աշխատանքի ժամկետը հաշվվում է, թե ոչ[22]։ Ապրիլի 25-ին Սահմանադրական խորհուրդը որոշել է, որ բնակության տասնհինգամյա ժամկետում հաշվանցվում են նաև Ղազախստանի սահմաններից դուրս այն քաղաքացիների բնակության ժամանակահատվածները, որոնք վերաբերում են Ղազախստանի Հանրապետության դիվանագիտական ծառայության անձնակազմին և նրանց հավասարեցված անձանց, որոնք ուղարկվել են միջազգային կազմակերպություններ[23]։

2019 թվականի ապրիլի 24-ին Ղազախստանի արհմիությունների ֆեդերացիան Արևմտա-Ղազախական մարզի արհմիությունների տարածքային միավորման նախագահի թեկնածու է առաջադրել Ամանգելդա Տասպիխովին[24]։

Ապրիլի 24-ին «Ժոլ» կուսակցության համագումարում հաստատվել է Դանիա Եսպաևայի թեկնածությունը։ Նա դարձել Է Ղազախստանի պատմության ընթացքում նախագահի թեկնածու առաջադրված առաջին կինը[25]։

2019 թվականի ապրիլի 25-ին «Աուլ» կուսակցությունն իր համագումարում Տոլեուտայա Ռահիմբեկովին առաջադրել Է Ղազախստանի նախագահի թեկնածու[26]։

Համերկրային սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունն իր համագումարում որոշել է չառաջադրել կուսակցության նախագահության առաջարկած թեկնածուին և հրաժարվել է մասնակցել ընտրություններին[27]։

2019 թվականի ապրիլի 26-ին Ղազախստանի Կոմունիստական ժողովրդական կուսակցության համագումարում կրկին առաջադրվել է նախագահի թեկնածու Ժամբիլ Ախմետբեկովը, որը մասնակցել է 2011 թվականի նախագահական ընտրություններին[28]։

Ապրիլի 26-ին «Ұлт тағдыры» միավորված ազգային-հայրենասիրական շարժումը նախագահի թեկնածու Է առաջադրել Կոսանովա Ամիրժանին[29]։

Թալգաթ Երալիևը Ակ Ժոլ կուսակցության հնարավոր թեկնածուներից մեկն էր և կուսակցական քվեարկության ժամանակ հավաքել է ձայների 31 տոկոսը՝ զիջելով Եսպաևային։ Դրանից հետո ապրիլի 26-ին Նա առաջադրվել է Ղազախստանի Շինարարների միության նախագահի թեկնածու[30]։

Քաղաքական կուսակցությունների և հասարակական միավորումների կողմից առաջադրված թեկնածուներ
Թեկնածու Գործունեություն/պաշտոն

(առաջադրման պահին)

Առաջադրման սուբյեկտ Կարգավիճակ Հանձման ամսաթիվ Գրանցման ամսաթիվ
Սադիբեկ Տուգել Ձիասպորտի ազգային մարզաձևերի ֆեդերացիայի փոխնախագահ «Ұлы Дала Қырандары» Գրանցված է[31] 2019 թվականի ապրիլի 22[32] 2019 թվականի մայիսի 3
Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաև Ղազախստանի նախագահ «Նուր Օթան» Գրանցված է[33] 2019 թվականի ապրիլի 23[34] 2019 թվականի մայիսի 3
Ամանգելդեր Թասպիխով Արևմտա-Ղազախստանյան մարզի արհմիությունների տարածքային միության նախագահ Ղազախստանի արհմիությունների ֆեդերացիա Գրանցված է[35] 2019 թվականի ապրիլի 25[36] 2019 թվականի մայիսի 4
Դանիա Եսպաևա Մաժիլիսի VI գումարման պատգամավոր «Ակ ժոլ» Գրանցված էа[37] 2019 թվականի ապրիլի 25[38] 2019 թվականի մայիսի 4
Տոլեուտայ Ռահիմբեկով Ազգային ագրարային գիտաուսումնական կենտրոն ՊՈԱԿ-ի վարչության նախագահ «Աուիլ» Գրանցված է[39] 2019 թվականի ապրիլի 26[40] 2019 թվականի մայիսի 6
Ժամբլ Ախմետբեկով Մաժիլիսի VI գումարման պատգամավոր Ղազախստանի կոմունիստական Ժողովրդական կուսակցություն Գրանցված է[41] 2019 թվականի ապրիլի 26[42] 2019 թվականի մայիսի 6
Ամիրժան Կոսանով Բարեփոխում սոցիալ-տնտեսական և հասարակական-քաղաքական նախաձեռնությունների կենտրոնի նախագահ Միավորված ազգային-հայրենասիրական շարժում ՀԿ Գրանցված է[43] 2019 թվականի ապրիլի 27[44] 2019 թվականի մայիսի 6
Թալգաթ Երգալիև Ղազախստանի շինարարների միություն իրավաբանական անձանց միության նախագահ Իրավաբանական անձանց «Ղազախստանի շինարարների միություն» Հանել է թեկնածությունը ընտրություններից[45] 2019 թվականի ապրիլի 27[46] —
Ժումատայ Ալիև «Հալայի ժողովրդագիրներ» ՀԿ Պետական լեզվի իմացության քննություն չհանձնելու համար մերժվել է գրանցումը[47] 2019 թվականի ապրիլի 28[48] —

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 https://www.election.gov.kz/eng/news/releases/index.php?ID=5294
  2. ↑ Указ президента Республики Казахстан № 18 от 09.04.2019 г. «О назначении внеочередных выборов Президента Республики Казахстан»
  3. ↑ За Назарбаева проголосовало 97,7 процента казахстанцев — предварительные данные ЦИК
  4. ↑ «Нурсултан Назарбаев ушел в отставку». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 19-ին.
  5. ↑ «Путин прощается с Елбасы. Казахстан и Россия после Назарбаева». Радио Свобода.
  6. ↑ «Нурсултан Назарбаев принял решение сложить полномочия Президента Казахстана». Informburo.kz. 19.03.2019.
  7. ↑ «Касым-Жомарт Токаев вступил в должность президента Казахстана». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 20-ին.
  8. ↑ «Касым-Жомарт Токаев стал Президентом Казахстана» (ռուսերեն). KTK. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 20-ին.
  9. ↑ «Не допустить продления авторитаризма под другим обличьем! Заявление ОСДП». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 4-ին.
  10. ↑ Выборы в Казахстане: Токаев обратился к казахстанцам
  11. ↑ Токаев собрал первых лиц государства
  12. ↑ Токаев принял руководителей казахстанских партий
  13. ↑ 12 миллиардов запросили на проведение досрочных выборов
  14. ↑ По 7,5 млн тенге из бюджета предлагают выдать кандидатам в президенты
  15. ↑ Правительство планирует выделить на выборы 9,4 миллиарда тенге
  16. ↑ ЦИК РК утвердила Календарный план основных мероприятий по подготовке и проведению внеочередных выборов Президента
  17. ↑ Партии Казахстана определились с датами съездов
  18. ↑ Политсовет ОСДП определился с кандидатом
  19. ↑ Партия «Бирлик» отказалась от участия в президентских выборах
  20. ↑ «Зачем нужны «однопроцентные кандидаты»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  21. ↑ «Назарбаев выдвинул кандидатом на досрочных выборах действующего президента Казахстана». Meduza. 2019 թ․ ապրիլի 23. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 23-ին.
  22. ↑ «Токаев обратился в Конституционный Совет за разъяснением требования к кандидату в президенты». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  23. ↑ Конституционный совет ответил на обращение Токаева о возможности его участия в выборах
  24. ↑ Выдвинут еще один кандидат на участие в выборах президента РК
  25. ↑ «Дания Еспаева пойдет на выборы от "Ак Жол"». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  26. ↑ Партия "Ауыл" выдвинула Толеутая Рахимбекова кандидатом в президенты РК
  27. ↑ ОСДП отказалась от участия
  28. ↑ Жамбыл Ахметбеков снова выдвинут от коммунистов на выборы президента РК
  29. ↑ Амиржан Косанов выдвинут от «Движения «Ұлт тағдыры»
  30. ↑ Всю ночь советовался с коллегами - Талгат Ергалиев о снятии с выборов
  31. ↑ Садыбек Тугел зарегистрирован кандидатом в президенты РК
  32. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов С. Тугела
  33. ↑ Токаев зарегистрирован кандидатом в президенты на выборы
  34. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов К.К. Токаева
  35. ↑ «Амангельды Таспихов зарегистрирован кандидатом в президенты». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  36. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов А.С. Таспихова
  37. ↑ «ЦИК зарегистрировал Данию Еспаеву кандидатом в президенты Казахстана». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  38. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Д.М. Еспаевой
  39. ↑ Толеутай Рахимбеков зарегистрирован кандидатом в президенты
  40. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Т.С. Рахимбекова
  41. ↑ «Жамбыл Ахметбеков зарегистрирован кандидатом в Президенты РК». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  42. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Ж.А. Ахметбекова
  43. ↑ Амиржан Косанов зарегистрирован кандидатом в президенты
  44. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов А.С.Косанова
  45. ↑ «Союз строителей отказался выдвигать Ергалиева». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  46. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Т.Ф. Ералиева
  47. ↑ «ЦИК отказал в регистрации кандидатом в Президенты РК Жуматаю Алиеву». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  48. ↑ Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Ж. Алиева
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նախագահական_ընտրություններ_Ղազախստանում_(2019)&oldid=9425145» էջից