Յան Սվամմերդամ
Յան Սվամմերդամ (հոլ.՝ Jan Swammerdam, փետրվարի 12, 1637[1][2][3][…], Ամստերդամ, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն - փետրվարի 17, 1680[1][2][3][…], Ամստերդամ, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն), հոլանդացի բնագետ, հայտնի միկրոսկոպիստ և անատոմիկ[4], միջատաբան, կենսաբան և մեղվագետ[5][6]։
| Յան Սվամմերդամ հոլ.՝ Jan Swammerdam | |
|---|---|
| Ծնվել է | փետրվարի 12, 1637[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Ամստերդամ, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն |
| Մահացել է | փետրվարի 17, 1680[1][2][3][…] (43 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Ամստերդամ, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն |
| Քաղաքացիություն |  Նիդերլանդներ |
| Կրթություն | Լեյդենի համալսարան |
| Ազդվել է | Antoinette Bourignon? |
| Մասնագիտություն | մեղվաբույծ, միջատաբան, բժիշկ, անատոմ, բնագետ և կենսաբան |
 Jan Swammerdam Վիքիպահեստում | |
Ըստ որոշ գնահատականների՝ Յան Սվամմերդամը կոչվում է «միջատների մասին ստույգ գիտության հիմնադիր»[7], մինչև «անատոմական միջատների գիտության հիմնադիր»[8]։ Նրա գործունեությունը բարձր է գնահատել Ռ․ Ա․ Ռեոմյուրը[7]։
Կենսագրություն խմբագրել
Յան Սվամմերդամը ծնվել է դեղագործի և միջատների հավաքածու կազմողի ընտանիքում[9]։ Նրա հայրը ապրում էր Ամստերդամին մոտ գտնվող Սվամմերդամում, որից էլ ստացել է իր անունը[4]։ Հորից ժառանգած միջատների հավաքածուի հանդեպ հետաքրքրությունը ժառանգել է Յանը՝ շարունակելով զբաղվել դրանով նաև հետագայում[9]։
Ավարտել է Լեյդենի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետը (թեկնածու, 1663), ապա բժշկական կրթությունը շարունակել Փարիզում։ 1667 թվականին ալմա-մատերում բժշկական գիտությունների դոկտորի աստիճանի հայցման ժամանակ պաշտպանել է կենդանիների շնչառությանը նվիրված աշխատանք՝ «Disputatio medica inauguralis, continens selectas de respiratione positiones»
Հիմնական աշխատանքները վերաբերում են մարդու և կենդանիների, հատկապես միջատների, ինչպես նաև կակղամորթների, երկկենցաղների անատոմիային։ Առաջարկել է միջատների դասակարգում (բաժանելով դրանք 4 խմբերի)՝ հիմնականում ըստ առանձնահատկությունների և փոխակերպումների։ Եղել է պրեֆորմիզմի կողմնակից։
Մշակել է պատրաստուկելու նոր մեթոդիկա, առաջարկել պատրաստուկելու մի շարք գործիքներ, առաջինն է, ով կիրառել է անոթների մեջ ներարկման մեթոդը։ Մշակել է սրտի աշխատանքի, շնչառական շարժումների, նյարդային գրգռման ժամանակ մկանների կծկումների և այլնի գրանցման համար նախատեսված սարքեր[10]։
Զբաղվել է նաև պրակտիկ մեղվաբուծությամբ[8]։
Գտնվել է Ա․ Բուրինյոնի ազդեցության տակ[11]։ Հոֆմանի «Ոջիլների տիրակալը» հեքիաթի հերոսն է։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Jan Swammerdam — 2009.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Johannes Swammerdam — 2009.
- ↑ 4,0 4,1 Сваммердам // Большая медицинская энциклопедия. 1970.
- ↑ Микроскопическая анатомия и изучение простейших: Успехи в этой области связаны с деятельностью двух крупнейших
- ↑ Вши как предмет научного интереса [1990 Даниэл М. - Тайные тропы носителей смерти]
- ↑ 7,0 7,1 Лункевич В. В. От Гераклита до Дарвина. Т. 2. М., 1960. С. 152.
- ↑ 8,0 8,1 История развития научных знаний о пчеле
- ↑ 9,0 9,1 Лункевич В. В. От Гераклита до Дарвина. Т. 1. М., 1960.
- ↑ Յան Սվամմերդամ հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
- ↑ Шимкевич, Владимир Михайлович (1890–1907). «Сваммердам, Иоганн». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Գրականություն խմբագրել
- Шимкевич, Владимир Михайлович (1890–1907). «Сваммердам, Иоганн». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յան Սվամմերդամ» հոդվածին։ |