Մրգավան

Մրգավան (նախկինում՝ Գյոդակլու), գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Արարատի մարզի Արտաշատի տարածաշրջանում, Արտաշատ քաղաքից անմիջապես հյուսիս-արևմուտք։ Վերանվանվել է Մրգավան 1945 թվականի օգոստոսի 2-ին։

Գյուղ
Մրգավան
Մրգավանի գյուղապետարանի շենքը
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	ԱրարատիԱրարատի մարզ|Արարատի
Շրջան	Արտաշատի շրջան
Համայնքի ղեկավար	Սամվել Վարդանյան
Հիմնադրված է	1828 թ.
Մակերես	3,5 կմ²
ԲԾՄ	830 մ
Կլիմայի տեսակ	Բարեխառն
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	1606 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	քրիստոնյաներ
Ժամային գոտի	UTC+4
Մրգավան (Հայաստան)
Մրգավան Վիքիպահեստում

Մրգավան գյուղի մուտքը, ձախ կողմում՝ հուշաղբյուր` նվիրված Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին

Աշխարհագրություն

Բարձրությունը ծովի մակարդակից կազմում է 830 մ։

Մրգավանը զբաղեցնում է 350 հա տարածություն, որից համայնքային 77 հա, քաղաքացիներին՝ 258 հա, պետական՝ 15 հա, գյուղատնտեսական նշանակության՝ 229 հա։ Հողը սեփականաշնորհվել է 1991 թվականին, մեկ հողաբաժինը՝ 2400 մ²։

Աշխարհագրական դիրք

Մրգավանը տեղակայված է մայրաքաղաք Երևանից 25 կմ հարավ-արևմուտք, իսկ մարզկենտրոն Արտաշատից՝ անմիջապես հյուսիս-արևմուտք, Երևան-Արտաշատ ճանապարհի ձախ կողմում։

Գյուղը հարավից սահմանակից է Արտաշատ քաղաքին, հյուսիս-արևելքից` Այգեստանի հողատարածքին, հյուսիս-արևմուտքից՝ Դալար գյուղին, արևմուտքից՝ Երևան-Մեղրի կենտրոնական ճանապարհին։ Մրգավանը Արարատյան դաշտի գյուղերից է։

Գյուղը մոտ է մի շարք պատմամշակութային հուշարձանների և հնավայրերի։ Այնտեղից մինչև Խոր Վիրապ 15 կմ է, Հին Դվին քաղաքի պեղումները և թանգարանը՝ 6 կմ, Ազատավանի ջրամբարը՝ 7 կմ, Ոստանի պատմության թանգարանը՝ 4 կմ, Շահումյան գյուղի Գրիգորի հեքիաթային աշխարհը՝ 7 կմ։

Կլիմա

Կլիման բարեխառն լեռնային է, ամառը՝ տաք, ձմեռը` ցուրտ։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը 20 °C է, առավելագույնը` 35 °C, իսկ նվազագույնը՝ -25 °C։

Մթնոլորտային տարեկան տեղումների քանակը 200-250 մմ, ձնածածկույթի հաստությունը՝ 10-30 սմ։ Վեգետացիայի շրջանը տևում է 200-230 օր։

Պատմություն

Գյուղը հիմնադրվել է 1828 թվականին։ Մրգավան (նախկին Գյոդակլու, որը թարգմանաբար նշանակում է «Կարճահասակների» գյուղ) գյուղը, որը կոչվել է նաև Դալուլար, 1831 թվականին մտնում է Երևանի նահանգի Երևան գավառի մեջ։Գյուղը ունեցել է մեծ բարերար Գրիգոր Բաբաջանյանը (1893-1978) եղել է գյուղի մոտ 90% քավորը գյուղւմ ասել են (Քավոր Գրիգոր):Մինչև այսօր նրա թոռները և ծոռները բնակվում են գյուղում։

100 տարի հետո՝ 1927-1931 թվականներին, վերանվանվում է հեղափոխական գործիչ Ս. Մարտիկյանի անունով։

Գյուղի մեջ կա բազալտից հուշարձան-աղբյուր՝ Հայրենական մեծ պատերազմի (1941-1945) զոհվածների հիշատակին նվիրված։

Մրգավանի Սուրբ Աստվածածին, հիմնավեր, ընթանում են շինարարական աշխատանքներ

Գյուղը ունի երկու եկեղեցի՝ Սուրբ Աստվածածին և Սուրբ Հակոբ։ Առաջինը կառուցվել է 1833 թվականին Մուխսի Բադալի և Վարդանի կողմից։ Այն գործել է մինչև 1919 թվականը։

Սուրբ Հակոբ եկեղեցի (Մրգավան)

Երկրորդը՝ Սուրբ Հակոբ Եկեղեցին, կառուցվել է բարերար վաճառական Անդրեաս Սարգսյանի կողմից մոտավորապես 1901-1908 թվականներին, իսկ շինարարական աշխատանքներին մասնակցել է ողջ գյուղը։

1918 թվականին Հայաստան մտած թուրքերը նահանջելիս իրենց հետ տանում են եկեղեցու զանգերը, թաքցնում Արաքսի ափին գտնվող գյուղերից մեկում, իսկ Անդրեասի որդին, Սարոն, 5 ոսկի տալով մի ադրբեջանցու, գտնում է զանգը և վերադարձնում։

Խորհրդային իշխանության որոշմամբ 1920 թվականին եկեղեցին անջատվում է պետությունից, դպրոցը՝ եկեղեցուց։ 1953 թվականին Խորհրդային կառավարությունը որոշում է քանդել եկեղեցիները։ Գյուղացիները հրաժարվում են քանդելուց, ուրիշ տեղից մարդիկ են բերում, որոնք հանում են խաչերը, քանդում գմբեթները։ Գյուղի կանայք բողոքում են Երևանի կոմիսարին, և եկեղեցին փրկվում է քանդվելուց։ Հետագայում որոշ ժամանակ այն դարձնում են գյուղի պահեստ։ Այնուհետև այն գործել և մինչև այժմ գործում է որպես եկեղեցի։ Գյուղի Հարությունյանների տոհմի ներկայացուցիչ Հովհաննես Ղազարյանը մեծ ներդրումներ է կատարել եկեղեցին ավելի գեղեցիկ դարձենելու համար։ Այդ ամենի համար նա ծախսել է ավելի քան 20 միլիոն դրամ։

Բնակչություն

Գյուղի բնակչությունը զբաղվում է խաղողագործությամբ, բանջար-բոստանային, կերային կուլտուրաների մշայությամբ և անասնապահությամբ։

Մրգավանի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև.

Տարի	1831	1873	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2004	2011
Ընտանիք	33	?	?	?	?	?	?	?	?	543	580	?
Բնակիչ	134	506	836	914	887	1350	1693	1799	1826	1872	1518	1606

Շինարարություն

Մինչ 1920 թվականը գյուղի բնակելի շենքերը կառուցվել են աղյուսից, փայտից, եղեգնից, իսկ խորհրդային իշխանության տարիներին՝ քարից և երկաթբետոնից։

Տարիների ընթացքում Մրգավանում կատարվել են կուլտուր-կենցաղային նշանակություն ունեցող մի շարք շինարարական աշխատանքներ։ Հին մշակույթի շենքը 1941-1948 թվականներին եղել է մանկատուն։ 1960 թվականին կառուցվել է մշակույթի նոր շենքը, որտեղ գտնվել են կինոն, գյուղապետարանը, գրադարանը և բուժկետը։

Հին մանկապարտեզը կառուցվել է 1930 թվականին, իսկ վերկառուցվել՝ 1958 թվականին։ 1996-2008 թվականներին մանկապարտեզը չի գործել։ 2008 թվականի մայիս ամսին այն տեղափոխվել է նոր շենք և սկսել է գործել։ 1926 թվականից այստեղ գործում է ծննդատուն, որը համարվում է խորհրդային իշխանության առաջին գյուղական ծննդատներից մեկը։

Գյուղը էկելտրիֆիկացվել է 1937 թվականին, իսկ գազաֆիկացվել է՝ 1998 թվականին։ 2004 թվականին գյուղը վերահիմնադրվել է և դրա առթիվ Հովհաննես Ղազարյանը և Ստեփան Շահբազյանը տեղադրել են հուշարձան։

Վերջին երեք տասնամյակում կառուցվել են գյուղի նոր թաղամասեր։

Տնտեսություն

Գյուղատնտեսություն

1831 թվականից գյուղացիները զբաղվել են ցորենի, գարու, բրնձի, կորեկի, բամբակի, քնջութի, սեխի մշակությամբ։ Գյուղը այդ ժամանակ ունեցել է 16 հա հող և 2 հա խոտհարք։ Անասնապահության զարգացած ճյուղը համարվել է տավարաբուծությունը։

1929 թվականին, Խորհրդային իշխանության տարիներին, երկրում հայտարարվել է համատարած կոլեկտիվացում և դրա արդյունքում Մրգավանում ստեղծվել է առաջին կոլտնտեսությունը։

Հողագործություն

ըստ տվյալների.

Բերքի անվանումը	Զբաղեցրած տարածքը (հա)	Ստացված բերքի քանակը (ցենտ)
Աշնան ցորեն	4	55
Գարնան գարի	3	9
Բամբակ	36	510
Բանջարեղեն	3,5	287
Բոստան	6	67
Խաղող	147	4689
Պտուղ	10	651
Ընկույզ	0,25	4
Փշատ	1	165

Անասնապահություն

ըստ տվյալների.

Անասնատեսակ	Գլխաքանակ
Խոշոր եղջերավոր անասուններ	90
Կովեր	21
Եզներ	28
Ոչխարներ և այծեր	246
Թռչուններ	173
Մեղուներ	15
Ձիեր	12
Էշեր	1

Մշակույթ և կրթություն

Մրգավանի միջնակարգ դպրոց

Գյուղի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուն կից 1905 թվականին հիմնադրվել է մեկամյա դպրոց, որը 1908 թվականին դարձել է երկամյա։ Երկրորդ դպրոցը կառուցվել է 1930 թվականին, որը քառամյա է եղել։ 1938 թվականին կառուցվել է յոթնամյա դպրոց, որը ժամանակի ընթացքում դարձել է ութնամյա և միջնակարգ։ Այդ դպրոցը մինչ օրս գործում է։ 1905 թվականին դպրոցն ունեցել է 56 աշակերտ՝ 55 տղա և 1 աղջիկ։

Կովկասյան ուսումնական օկրուգի թույլտվությամբ 1911 թվականին գյուղում բացվել է մեկամյա դպրոց, որը շարունակել է գործել մինչև 1915 թվականը։ Սկզբնական շրջանում ուսումնարանում սովորել են 44 աշակերտ, իսկ վերջում՝ 100 աշակերտ։

Գյուղի նոր դպրոցը կառուցվել է 1970 թվականին, իսկ մինչ այդ դպրոցները գործել են մասնավոր տներում։

Դպրոցի հայտնի շրջանավարտներ

• Անժիկ Ենոքյան (ծնվ. 1930), գրող։
• Բադալյան Ադելա (ծնվ. 1957), մեդալակիր։
• Ղազարյան Ազատուհի (ծնվ. 1970), մեդալակիր։
• Թադևոսյան Վալյա (ծնվ. 1970), մեդալակիր։

Հերոսամարտ

Հուշաղբյուր` Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին

Հերոսամարտը թուրքերի դեմ սկսվել է 1917-1918 թվականներին։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին մասնակցել են 150 մրգավանցիներ, որոնցից 63-ը զոհվել են։

Հայտնի անձինք

• Գուրգեն Բադալյան (ծնվ. 1923), բժիշկ, թերապևտ։
• Լևոն Բադալյան (ծնվ. 1929), բժիշկ, նյարդախտաբան։

Տես նաև

• Մրգավանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Արարատի մարզ)
• Սուրբ Հակոբ եկեղեցի (Մրգավան)

Ծանոթագրություններ

• Մրգավան Արխիվացված 2014-09-12 Wayback Machine

Արտաքին հղումներ

• Արարատի մարզպետարան Արխիվացված 2012-04-13 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մրգավան» հոդվածին։