Մուրհակ

Մուրհակ (անգլերեն՝ promissory note), խիստ սահմանված ձևի գրավոր պարտավորվածություն, որը նրա տիրոջը (մուրհակատիրոջը) անվիճելի իրավունք է տալիս ժամկետը լրանալուց հետո պարտապանից պահանջել նշված դրամական գումարի վճարումը։ Այլ կերպ ասած մուրհակն այնպիսի փաստաթուղթ է, որը պարտապան կողմը տալիս է պարտատիրոջը ստացած ապրանքների կամ մատուցած ծառայությունների դիմաց:Մուրհակ է համարվում այն արժեթուղթը, որը հավաստում է մուրհակ տվողի (հասարակ մուրհակ) կամ մուրհակում նշված այլ վճարողի (փոխանցելի մուրհակ` վճարագիր) որևէ բանով չպայմանավորված պարտավորությունը` մուրհակում նախատեսված ժամկետը լրանալիս որոշակի գումար վճարել մուրհակը տիրապետողին (մուրհակի տիրոջը)։

Ներկայում մուրհակը միջազգային առևտրում օգտագործվող հաշվարկների և վարկավորման կարևոր գործարքներից մեկն է։ Տարբերվում են պարզ (promissory note) և փոխանցվող (bill of exchange) մուրհակներ։ Պարզ մուրհակը դուրս է գրվում և ստորագրվում պարտապանի կողմից։ Փոխանցվողը՝ վարկատուի (drawer) կողմից և իրենից ներկայացնում է հրաման պարտապանին (drawee) նշված ժամկետում գումարը երրորդ անձին՝ ռեմիտենտին(remittee) կամ մուրհակը տիրապետողին վճարելու մասին։

Մուրհակի ձևը, նրա ներկայացման, վճարման, շրջանառության կարգը, կողմերի իրավունքներն ու պարտականությունները և մուրհակային այլ իրավահարաբերություններ կարգավորվում են մուրհակային օրենսդրության նորմերով։ Ժնևյան համաձայնագրի համապատասխան մուրհակը պետք է ունենա պարտադիր տարրեր (ռեկվիզիտներ), մուրհակի նշան՝ փաստաթղթի տեքստում «մուրհակ» անվանումը, անպայման հրաման կամ պարտավորվածություն որոշակի գումար վճարելու մասին, վճարողի և առաջին պահողի անվանումը, վճարման ժամկետն ու տեղը, ռեմիտենտի անվանումը, փաստաթուղթը կազմելու տեղն ու ժամկետը և մուրհակատուի ստորագրությունը։

Օրինակ՝ ներմուծող կազմակերպությունն արտասահմանյան ֆիրմայից ապրանքներ գնելիս կարող է ապրանքների դիմաց կանխիկ չվճարել, այլ տալ մուրհակ՝ նշելով վճարման ժամկետը։

Ըստ վճարման ժամկետների` մուրհակները լինում են.

Ըստ ներկայացման, երբ վճարը պետք է իրականացվի մուրհակի ներկայացնելուն պես, ինչը սահմանվում է «Վճարել ըստ ներկայացման» արտահայտությամբ։ Կարող են սահմանվել ներկայացման նվազագույն և առավելագույն ժամկետները, վերջիններիս բացակայության դեպքում մուրհակը վճարման կարող է ներկայացվել մեկ տարվա ընթացքում` դուրսգրման օրվանից սկսած։
Ներկայացման օրվանից որոշ ժամանակ հետո. վճարը պետք է իրականացվի մուրհակի ներկայացնելուց նշված ժամկետից հետո, ինչը սահմանվում է «Վճարել ներկայացումից (այսքան) ժամանակ հետո» արտահայտությամբ։
Դուրսգրման օրվանից որոշ ժամանակ հետո. վճարը պետք է իրականացվի մուրհակի դուրս գրումից որոշ ժամանակ հետո, ինչը սահմանվում է «Վճարել մուրհակի դուրս գրումից (այսքան) օր հետո» արտահայտությամբ։
Որոշակի օրը. այս դեպքում մուրհակի վրա նշվում է վճարման կոնկրետ օրը։ Մուրհակն օրդերային արժեթուղթ է, այսինքն` փոխանցվում և շրջանառվում է մուրհակով հավաստվող իրավունքների փոխանցումը մեկ անձից մյուսին։

Մուրհակները լինում են 2 տեսակ` հասարակ և փոխանցելի։

Հասարակ մուրհակը պարտապանի ստորագրությամբ գրավոր պարտավորությունն է պարտատիրոջը` նշված ժամկետում վճարել վաճառողին որոշակի գումար։ Հասարակ մուրհակը կարող է փոխանցվել երրորդ անձին փոխանցագրի միջոցով։

Փոխանցելի մուրհակը պարտատիրոջ գրավոր, անվերապահ հրամանն է պարտապանին` սահմանված ժոմկետում վճարել մուրհակում սահմանված գումարն այն անձին, որի անունով դուրս է գրված մուրհակը։ Առանց պարտապանի ստորագրության մուրհակը հանդիսանում է պարտատիրոջ հանձնարարականը պարտապանին և կոչվում է տրատտա։ Փոխանցելի մուրհակում ի սկզբանե մասնակցում են 3 կողմեր` մուրհակը դուրս գրողը, վճարողը և այն անձը, ում օգտին դուրս է գրված մուրհակը, վերջինս կարող է մուրհակը մեկ այլ անձի փոխանցել փոխանցագրով։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մուրհակ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 98)։