Վիքիպեդիա

Միջադիր

Միջադիր, սանիտարական անձեռոցիկ, սրբիչ, սանիտարական բարձիկ, դաշտանային բարձիկ, հիգիենայի բարձիկ, դաշտանային անձեռոցիկ, պահոց կամ պակետ` ներքնազգեստին հագնող ներծծող նյութից իր է, որն օգտագործվում է դաշտանի, ծննդաբերությունից հետո արյունահոսության ժամանակ, գինեկոլոգիական վիրահատությունից, վիժումից կամ աբորտից հետո կամ ցանկացած այլ իրավիճակում, երբ առկա է հեշտոցից արյունահոսություն։ Միջադիրը կանացի հիգիենայի արտադրանքի տեսակ է, որը կրում են արտաքինից, ի տարբերություն տամպոնների և դաշտանային բաժակների, որոնք կրում են հեշտոցի ներսում։ Միջադիրը պետք է փոխվի մի քանի անգամ 24 ժամվա ընթացքում՝ կախված դաշտանի առատությունից։

Միջադիրներ
Տարբեր չափի մաքսիպադներ
Տարբեր ապրանքանիշեր

Միջադիրները պատրաստվում են մի շարք նյութերից, որոնք տարբերվում են՝ կախված ոճից, ծագման երկրից և ապրանքանիշից։ Ամերիկյան ապրանքանշաններ են Kotex, Always, Equate, և Stayfree: Lil-lets- ը հասանելի է անգլախոս մի քանի այլ երկրներում։ Այս միջադիրները նույնը չեն, ինչ անզսպության ներդիրները, որոնք, ընդհանուր առմամբ, ունեն ավելի բարձր ներծծողականություն, և դրանք կրում են մարդիկ, ովքեր ունեն անմիզապահություն կամ դրա հետ կապված խնդիրներ կամ ունեն սթրեսային անմիզապահություն։ Չնայած միջադիրներն այս օգտագործման համար չեն արված, որոշ մարդիկ դրանք օգտագործում են դրանք նպատակով։

Տեսակները խմբագրել

 
Պլատինե մաքսիպադ

Միանգամյա օգտագործման խմբագրել

Թեև արտադրողները ընդհանուր առմամբ չեն բացահայտում իրենց արտադրանքի ճշգրիտ բաղադրիչները, սակայն հիմնական նյութերը սովորաբար սպիտակեցված արհեստական մետաքսն է( բջջանյութ պատրաստված փայտի միջուկից ), բամբակը և պլաստիկը։ Բացի այդ, կարող են ներառվել բույր և հակաբակտերիալ միջոցներ։ Պլաստիկ մասերն են հետևի կողմի թերթը և պոլիմերային փոշին՝ որպես լրացուցիչ հզոր ներծծող (գերներծծող պոլիմերներ), որը խոնավանալուց վերածվում է գելի[1] : Ընդհանուր առմամբ, շերտավորումը հետևյալն է.[2] Ինչպես միանգամյա օգտագործման տամպոնների և տակդիրների, այնպես էլ միջադիրների վերամշակումը դժվար է, և հազվադեպ է արվում մեծ ծախսերի պատճառով, չնայած կարծես թե հիմնարար լուծումներ կան։ Երբ չեն թափվում աղբաման, որտեղ ոչ կենսաքայքայվող մասերը կարող են գոյատևել հազարամյակներ, սովորական հիգիենայի միջոցները լավագույն դեպքում կարող են «ջերմային վերամշակում անցնել» (այրվել)։ 

Կան միանգամյա օգտագործման միջադիրների մի քանի տարբեր տեսակներ.

  • Ամենօրյա միջադիր. Նախատեսված է ամենօրյա հեշտոցային արտանետումը կլանելու համար, ամսական թեթև հոսքի, «բծավորության», միզուղիների փոքր անզսպության դեպքում։
  • Ուլտրա-բարակ. Շատ կոմպակտ (բարակ) միջադիր, որը կարող է նույնքան ներծծող լինել, որքան կանոնավոր կամ Maxi / Super իջադիր,ը բայց ավելի քիչ զանգվածով։
  • Կանոնավոր. Միջին չափի ներծծող միջադիր։
  • Maxi / Super: Ավելի մեծ ներծծող միջադիր, օգտակար է դաշտանային ցիկլի մեկնարկի համար, երբ դաշտանը հաճախ ամենաառատն է։
  • Գիշերային. Ավելի երկար միջադիր, որը թույլ է տալիս ավելի շատ պաշտպանություն ապահովել այն ժամանակ, երբ կրողը գտնվում է պառկած վիճակում, իր ներծծող հատկությամբ, որը հարմար է գիշերային օգտագործման համար։
  • Մայրություն. Սովորաբար դրանք մի փոքր ավելի երկար են, քան maxi/Super միջադիրը և նախատեսված են լոխիաները կլանելու համար (ծննդաբերությունից հետո տեղի ունեցող արյունահոսություն), ինչպես նաև կարող են կլանել մեզը։

Ձևը, ներծծվողությունը և երկարությունները կարող են տարբեր լինել՝ կախված արտադրողից, բայց դրանք սովորաբար տատանվում են կարճ բարակ ամենօրյա միջադիրից մինչև ավելի մեծ և երկար չափերի։ Երկար միջադիրներն օգտագործվում են լրացուցիչ պաշտպանության կամ ավելի մեծ մարդկանց համար, որոնց ներքնազգեստը կարող է ամբողջությամբ պաշտպանված չլինել սովորական երկարության միջադիրներով, ինչպես նաև գիշերային օգտագործման համար։

Արտադրողի միջադիրների շարքում հաճախ առաջարկվում են այլ տարբերակներ, ինչպիսիք են թևերը կամ ներդիրները, որոնք փաթաթվում են ներքնազգեստի կողմերին `լրացուցիչ արտահոսքից պաշտպանություն ավելացնելու և միջադիրը տեղում ամրացնելու համար։ Որոշ միջադիրներին ավելացվում է նաև դեզոդորանտ, որը նախատեսված է դաշտանի հոտը թեթև բույրով ծածկելու համար։ Գոյություն ունեն նույնիսկ ամենօրյա միջադիրներ, որոնք հատուկ նախագծված են թելով ներքնազգեստների/G-string վրա կրելու համար։

 
Կրկնակի օգտագործման կտորե միջադիր՝ Kokopelli մոտիվով:

Բազմակի օգտագործման (կտոր) խմբագրել

Որոշ մարդիկ օգտագործում են լվացվող կամ բազմակի օգտագործման համար նախատեսված դաշտանային միջադիր։ Դրանք պատրաստվում են գործվածքների մի շարք տեսակների՝ առավել հաճախ բամբակյա ֆլանային կամ կանեփից (որը շատ ներծծող է և ոչ այնքան մեծ, որքան բամբակը)։ Ոճերի մեծամասնությունն ունի թևեր, որոնք ապահովվում են ներքնազգեստի շուրջը, բայց որոշները պարզապես տեղավորված են (առանց թևերի) մարմնի և ներքնազգեստի միջև։ Որոշները (մասնավորապես ավելի հին ոճերը) հասանելի են գոտիով տարբերակներով։ Կտորային միջադիրները հետ վերադարձան 1970-ականներին[3], դրանց հայտնիությունն աճեց 1980-ականների վերջին և 1990-ականների սկզբին։ Կանանց ընտրությունը` գործվածքների դաշտանային բարձիկներին անցնելը պայմանավորված էր հարմարավետությամբ, ժամանակի խնայողությամբ, շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության և առողջության պատճառներով։

Լվացվող դաշտանային միջադիրները օգտագործելուց հետո կարիք չկա դրանք վերացնել, ուստի առաջարկում են ավելի տնտեսական այլընտրանք։ Մի քանի անգամ օգտագործվող դաշտանային բարձիկներ կարելի է գտնել մի շարք կայքերում կամ պատրաստել տանը (հրահանգները հասանելի են առցանց)։ Դրանք դարձել են հանրաճանաչ այլընտրանք, քանի որ դրանք չունեն ալերգեն և օծանելիք, և կարող են ավելի հարմարավետ լինել այն մարդկանց համար, ովքեր տառապում են միանգամյա օգտագործման բարձիկներ օգտագործելուց։ Այսօր առկա են կտորից դաշտանային բարձիկների բազում ոճեր՝ սկսած տաբատից մինչև գիշերային միջադիր։ Կտորային դաշտանային միջադիրների հայտնի ոճերը ներառում են բոլորը մեկում կամ AIO միջադիրներ, որոնցում ներծծող շերտը կարվում է միջադիրի ներսում, «վերևից ներդիրներ» ոճով միջադիրներ, որոնք ունեն ներծծող շերտեր, որոնք կարող են ամրացվել միջադիրի վերևում, անհրաժեշտ, ծրարի կամ գրպանի ոճի միջադիրներ, որոնք ունեն ներծծող շերտեր, որոնք անհրաժեշտության դեպքում կարող են տեղադրվել միջադիրի ներսում, և ծալվող ոճ, որի մեջ միջադիրը ծալվում է ներծծող շերտերի շուրջ։ Կտորի միջադիրները կարող են ունենալ անջրանցիկ ծածկույթ, որն ապահովում է արտահոսքի ավելի մեծ պաշտպանություն, բայց կարող է նաև պակաս շնչող լինել։

 
Տարբեր չափերի բազմակի օգտագործման տարբեր միջադիրներ

Օգտագործումը խմբագրել

Միջադիրները օգտագործվում են դաշտանային արտանետումը կլանելու համար՝ դրանով իսկ պաշտպանելով հագուստը։ Դրանք սովորաբար փաթաթված են անհատապես, այնպես, որ ավելի հեշտ են տեղավորվում քսակի կամ պայուսակի մեջ։ Այս փաթաթումը կարող է օգտագործվել աղտոտված միջադիրները փաթաթելու համար` նախքան դրանք աղբաման նետելը։ Ոմանք նախընտրում են միջադիրները զուգարանի թուղթով փաթաթել փաթաթան օգտագործելու փոխարեն, որը կարող է համարժեք չկպչել։ Ցանկացած տեսակի դաշտանային միջադիրներ չպետք է գցվեն զուգարանակոնք, քանի որ դրանք կարող են խցանումներ առաջացնել։ Հասարակական զուգարանները գրեթե միշտ պարունակում են խցիկ, որի մեջ պետք է տեղադրել աղտոտված միջադիրներ։

Միզապարկի անզսպություն զգացող շատ մարդիկ օգտագործում են դաշտանային միջադիրներ՝ միզապարկի արտահոսքը կառավարելու համար։ Այնուամենայնիվ, քանի որ դաշտանային բարձիկները նախատեսված են դաշտանային հոսքը կլանելու համար, դրանք այնքան էլ արդյունավետ չեն մեզի արտահոսքի կլանման գործում. Այս նպատակով նախատեսված են անմիզապահության միջադիրներ ։

Եթե կինը ձեռքի տակ չունի միջադիրներ, նա կարող է զուգարանի թուղթ օգտագործել որպես ժամանակավոր փոխարինիչ։

Պատկերասրահ խմբագրել

  •  
    Bella Perfecra Rose maxi
  •  
    Always Infinity Overnight
  •  
    Սանիտարական անձեռոցիկի տեսքը մոտիկից
  •  
    Մի քանի չափսի սանիտարական անձեռոցիկներ
  •  
    Libresse Ultra Thin

Պատմություն խմբագրել

 
Հարթմանի միջադիրների գովազդային պաստառ, որը թվագրվել է մոտ 1900 թվականին: «Ձեռքբերում» նշանակում է ծննդաբերություն, իսկ «պուրպերալ տենդը» հետծննդյան վարակ է:
 
Պայուսակ անձեռոցիկների համար

Դարերի ընթացքում կանայք օգտագործել են դաշտանային պաշտպանության տարբեր ձևեր[4][5]։ Դաշտանային միջադիրների մասին հիշատակվում է դեռ 10-րդ դարում, Սուդայում, որտեղ ասվում է, որ Հիպատիան, ով ապրել է մ.թ. 4-րդ դարում, իր օգտագործած դաշտանային կտորիներից մեկը նետել է երկրպագուի վրա՝ փորձելով վհատեցնել նրան[6][7] : Կանացի հիգիենայի միջոցներից առաջ կանանց մեծամասնությունը օգտագործում էին կտորներ՝ իրենց դաշտանային հոսքը կլանելու համար[8] : «Լաթի վրա» տերմին է, որն ի սկզբանե վերաբերում էր դաշտանային կտորներին, բայց դրա ժամանակակից օգտագործումը որպես դաշտանային էվֆեմիզմ է[9]։

Միանգամյա օգտագործման դաշտանային միջադիրներն աճել են Բենիամին Ֆրանկլինի գյուտից հետո, որը ստեղծվել էր՝ օգնելու դադարեցնել վիրավոր զինվորների արյունահոսությունը, սակայն դրանք առաջին անգամ վաճառքում առկա են եղել մոտ 1888-ից՝ Սաութհալի միջադիրով[10] : Առաջին առևտրային մեկանգամյա միջադիրներն ամերիկյան Lister's Towels- ն էր, որը ստեղծվել էր Johnson & Johnson- ի կողմից 1888 թվականին։ Միանգամյա օգտագործման միջադիրների օգտագործումը սկսվեց բուժքույրերից, ովքեր օգտագործում էին փայտանյութի խառնուրդի վիրակապերը` իրենց դաշտանային հոսքը կլանելու համար, ստեղծելով բարձիկ, որը պատրաստված էր հեշտությամբ ձեռք բերվող նյութերից և բավականին էժան էր օգտագործելուց հետո դեն նետելու համար[11]:Kotex– ի առաջին գովազդը արտադրանքի համար, որը պատրաստվել է փայտանյութի միջուկով (ցելյուկտոն), հայտնվել է 1921 թվականի հունվարին[12]։ Միանգամյա օգտագործման միջադիրների արտադրողներից մի քանիսը նաև վիրակապերի արտադրողներ էին, որոնք կարող էին ցույց տալ, թե ինչպիսին են այդ ապրանքները։

Մինչև միանգամյա օգտագործման հիգիենիկ միջադիրների ստեղծումը, կտորները կամ բազմանգամյա օգտագործման միջադիրները լայնորեն օգտագործվում էին դաշտանային արյունը հավաքելու համար։ Կանայք հաճախ օգտագործում էին տնային պայմաններում պատրաստվող տարբեր միջադիրներ, որոնք պատրաստվում էին տարբեր գործվածքներից կամ ներծծող այլ նյութերից[4][13]։ Նույնիսկ մեկանգամյա օգտագործման միջադիրների առևտրայնացումից հետո, մի քանի տարի դրանք շատ թանկ էին, որպեսզի շատ կանայք իրենց թույլ տան[14] : Երբ կանայք գնում էին միջադիրներ, նրանց թույլատրվում էր գումարը դնել տուփի մեջ, որպեսզի նրանք ստիպված չլինեն խոսել վաճառողի հետ, և իրենք էին վաճառասեղանից վերցնում Kotex միջադիրների տուփը[12] : Մի քանի տարի պահանջվեց, որպեսզի միանգամյա օգտագործման դաշտանային միջադիրները դառնան սովորական։ Այնուամենայնիվ, դրանք այժմ օգտագործվում են գրեթե բոլոր ինդուստրիալ երկրներում ։

Միանգամյա օգտագործման միջադիրներից առաջինն ընդհանուր առմամբ բամբակյա բրդի կամ նմանատիպ թելքավոր ուղղանկյան տեսքով էր, որը ծածկված էր ներծծող ծածկով։ Ծայրերն առջևից և հետևից ձգված էին այնպես, որ օղակների միջով տեղավորվեն ներքնազգեստի տակ հատուկ գոտու մեջ։

1956-ին Մերի Քենները արտոնագիր ստացավ կարգավորվող սանիտարական գոտու համար՝ ներկառուցված, խոնավությունից պաշտպանված անձեռոցիկի գրպանով[15][16] : Այնուամենայնիվ, ընկերությունը, որը նախ հետաքրքրություն ցուցաբերեց նրա գյուտի նկատմամբ, մերժեց այն, երբ իմացան, որ նա աֆրոամերիկացի է[15]։

Ավելի ուշ սոսինձի ժապավենը դրվեց սանիտարական բարձիկների ներքևի մասում` վարտիքին ամրացնելու համար, և դա կանանց համար դարձավ նախընտրելի մեթոդ։ Գոտիով սանտեխնիկան արագորեն անհետացավ 1980-ականների սկզբին։

Միջադիրներ պատրաստելու համար օգտագործված դիզայնը և նյութերը նույնպես փոխվել են 1980-ականներին մինչև այսօր։ Ավելի վաղ նյութերի այնքան ներծծող և արդյունավետ չլինելը և վաղ միջադիրների մինչև երկու սանտիմետր հաստությունը, արտահոսքը մեծ խնդիրներ էին։ Միջադիրների մեծ մասի արտադրության համար օգտագործվող նյութերը ստացվում են նավթարդյունաբերությունից և անտառային տնտեսությունից։ Ներծծող միջուկը, որը պատրաստված է քլորով սպիտակեցված փայտանյութից, կարող է կրճատվել` բարակ արտադրանքներ ստեղծելով` ավելացնելով պոլիակրիլատային գելեր, որոնք հեղուկը արագորեն ներծծում են։ Մնացած նյութերը հիմնականում ստացվում են նավթարդյունաբերությունից, օգտագործվող ծածկույթը՝ պոլիպրոպիլենից։

Հասարակություն և մշակույթ խմբագրել

Անձեռոցիկները, հատկապես բազմակի օգտագործվողները, կարող են տեսանելի լինել մարմնի ամբողջական սկաների վրա ։

Զարգացող երկրներ խմբագրել

Զարգացող երկրներում ժամանակավոր բարձիկներն առայժմ օգտագործվում են դաշտանային ցիկլի ժամանակ, քանի որ դրանք ավելի էժան են[17]։ Լաթերը, հողը և ցեխը օգտագործվում են նաև այն կանանց կողմից, ովքեր հնարավորություն չունեն գնել մեկանգամյա օգտագործման բարձիկներն ու տամպոնները։

Նվազագույն ծախսերով հակասանիտարական և ոչ հիգիենիկ փորձը նվազեցնելու համար այնպիսի երկրներում, ինչպիսին է Հնդկաստանը, Arunachalam Muruganantham կոչվող գյուղական համայնքում, որը գտնվում է Հնդկաստանի հարավային մասում, մշակվել և պատենտավորվել է մի մեքենա, որը կարող է արտադրել էժան սանիտարական բարձիկներ նախկին արժեքի մեկ երրորդից պակաս գումարով։  Բիլ և Մելինդա Գեյթս հիմնադրամը Նայրոբիի ZanaAfrica-ին 3 միլիոն ԱՄՆ դոլարի դրամաշնորհ է տվել[18][19] : ZanaAfrica- ն ուսումնասիրում է դեռահաս աղջիկների համար դաշտանային առողջության կրթության ստեղծագործական մոտեցումները[20]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Տեսանյութը ՅուԹյուբում
  2. ↑ «Hemphill v. Procter & Gamble Co., 258 F. Supp. 2d 410 (D. Md. 2003)». justia.com.
  3. ↑ «From the Collection of MUM: Washable Menstrual Pads and Underpants». www.mum.org.
  4. ↑ 4,0 4,1 «What did American and European women use for menstruation in the past? at MUM». www.mum.org.
  5. ↑ «Knitted Norwegian Pads». www.mum.org. Museum of Menstruation and Women's Health.
  6. ↑ «Suda online, Upsilon 166». www.stoa.org. The Stoa Consortium. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 12-ին.
  7. ↑ Deakin, Michael A. B. (1888). «Hypatia and Her Mathematics». The American Mathematical Monthly. 101 (3): 234–243. doi:10.2307/2975600. JSTOR 2975600.
  8. ↑ «Feminine Hygiene Products». Smithsonian Institution. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 20-ին.
  9. ↑ Newton, Victoria (2016). Everyday Discourses of Menstruation: Cultural and Social Perspectives. Macmillan Publishers Ltd. London. էջ 139. ISBN 978-1-137-48775-9. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 20-ին.
  10. ↑ «Ads for early Southall's disposable menstrual pads in the U.K. at MUM». www.mum.org.
  11. ↑ «Ads for Hartmann's menstrual pad (1890s)». www.mum.org. Museum of Menstruation and Women's Health.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Inside the Museum of Menstruation 6». www.mum.org.
  13. ↑ «What European and American women in the past wore when menstruating». www.mum.org. Museum of Menstruation and Women's Health.
  14. ↑ «dry-weave sanitary napkin, sanitary napkin with wings, disposable sanitary napkin». sanitary-product.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 9-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 «The Forgotten Black Woman Inventor Who Revolutionized Menstrual Pads». VICE. 2018 թ․ մարտի 8. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 7-ին.
  16. ↑ Laura S. Jeffrey (2013 թ․ հուլիսի 1). Amazing American Inventors of the 20th Century. Enslow Publishing, LLC. ISBN 978-1-4646-1159-9.
  17. ↑ Clark-Flory, Tracy (2008 թ․ նոյեմբերի 5). «A whole new "View"». Salon.
  18. ↑ Candid. «Gates Foundation Awards $24 Million for Women and Girl's Well-Being». Philanthropy News Digest (PND) (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
  19. ↑ Howard, Caroline. «The First Woman Of Women: How Melinda Gates Became The World's Most Powerful Advocate For Women And Girls». Forbes (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
  20. ↑ «ZanaAfrica Mission and Vision». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Միջադիր&oldid=9726410» էջից