Մերի Գուելդերս

Մերի Գուելդերս
Ծնվել է՝	1430-ականներ
Ծննդավայր	Խրավե, Հյուսիսային Բրաբանդ, Նիդերլանդներ
Մահացել է՝	դեկտեմբերի 10, 1463 կամ նոյեմբերի 16, 1463
Վախճանի վայր	Ռոքսբուրգ ամրոց
	Հելլերոդի աբբայություն
Երկիր	Գերմանիա
Տոհմ	House of Egmond?
Հայր	Arnold, Duke of Guelders?
Մայր	Catherine of Cleves?
Երեխաներ	Ջեյմս III (Շոտլանդիայի թագավոր), Մերի Ստյուարտ, Առանի կոմսուհի, Alexander Stewart?, David Stewart, Earl of Moray?, John Stewart, Earl of Mar?, Margaret Stewart? և unnamed son Stewart?

Մերի Գուելդերս (հոլ.՝ Maria van Gelre, 1430-ականներ, Խրավե, Հյուսիսային Բրաբանդ, Նիդերլանդներ - դեկտեմբերի 10, 1463 կամ նոյեմբերի 16, 1463(1463-11-16)^[1], Ռոքսբուրգ ամրոց), Շոտլանդիայի թագուհի։

Թագավոր Ջեյմս II-ի կինը։ Ծառայել է որպես Շոտլանդիայի ռեգենտ 1460 թվականից մինչև1463 թվականը։

Կենսագրություն խմբագրել

Նախապատմություն խմբագրել

Գուելդերսի դուքս Առնոլդի ու Քեթրին Քլեվացու դուստրն էր։ Եղել է Բուրգունդիայի դուքս Ֆիլիպ Բարիի ավագ զարմուհին։

Բուրգունդյան արքունիք խմբագրել

Ֆիլիպն ու իր կին Իզաբելլա Պորտուգալացին սկզբից պլանավորել էին Մերիին նշանել Մեյնի կոմս Չառլզի հետ, բայց աղջկա հայրը չէր կարողացել վճարել օժիտը^[4]։ Մերին շարունակել է մնալ Բուրգունդյան արքունիքում, որտեղ Իզաբելլան հաճախ էր հոգում նրա ծախսերը։ Մերին խնամում էր Իզաբելլայի հարսին՝ Քեթրին ֆրանսուհուն, երբ տասն այլք խնամում էին հենց իրեն^[5]։ Հետո դուքսն ու դքսուհին բանակցություններ են սկսել շոտլանդական ամուսնության համար։ Ֆիլիպը խոստացել է վճարել նրա օժիտն, իսկ Իզաբելլան վճարում էր նրա տազգեստի համար։ Ուիլյամ Քրիչթոնը եկել է բուրգունդիական արքունիք նրան Շոտլանդիա ուղեկցելու համար^[6]։

Շոտլանդիայի թագուհի խմբագրել

1449 թվականի հունիսին Մերին ժամանել է Շոտլանդիա, ու ազնվականներն ու հասարակ ժողովուրդը եկել են նրան տեսնելու, երբ նա ճանապարհվում էր դեպի Էդինբուրգի Հոլիրուդ վանքը։ 1449 թվականի հուլիսի 3-ին նա ամուսնացել է Շոտլանդիայի թագավոր Ջեյմս II-ի հետՀոլիրուդ վանքում և թագադրվել որպես թագուհի վանահայր Պատրիքի կողմից^[7]։

Հիանալի բանկետ է տրվել ու թագավորը նրան մի քանի նվեր է ընծայել։ Հարսանեկան արարողությունից անմիջապես հետո նրան հագցրել են մանուշակագույն հագուստ ու թագադրել որպես թագուհի։ Պայմանավորվածություն էր ձեռք բերվել, որ նրանց ունեցած որևէ որդի իրավունք չէր ունենալու հավակնել Գուելդերսի դքսությանը։

Ջեյմսը թագուհուն նվիրել է մի քանի ամրոց ու մի քանի տարածքների եկամուտ, որն էլ նրան անկախ հարստություն է ապահովել։ 1454 թվականի մայիսին նա ներկա էր Բլեքնես ամրոցի պաշարմանը և երբ թագավորը հաղթել է, նա ամրոցը նվիրել է կնոջը։ Նա բարեգործական նվիրատություններ է արել, ինչպիսիք են Էդինբուրգից դուրս չքավորների համար հիվանդանոցի հիմնումը, և կրոնական, ինչպես Շոտլանդիայում Ֆրանցիսկյան միաբանության նպաստումը։

Գահի խնամակալություն խմբագրել

Ամուսնու մահից հետո Մերին հանդես է եկել որպես իր որդի, Շոտլանդիայի թագավոր Ջեյմս III-ի խնամակալ մինչև իր մահը երեք տարի անց։ Մերին ներքաշվել է այդ ժամանակ Անգլիայում տեղի ունեցող Վարդերի պատերազմի մեջ։ Եպիսկոպոս Ջեյմս Քեննեդիին նշանակել է իր գլխավոր խորհրդական, նրանց համագործակցությունը բնութագրվել է որպես լավ աշխատող, չնայած այն բանին, որ եպիսկոպոսը հավանության էր արժանացնում Լանկաստերների հետ դաշինքը, մինչդեռ Մերին սկզբից ցանկանում էր շարունակել Անգլիայում միմյանց դեմ պատերազմող կողմերի փլեյ-օֆը^[8]։

Մինչ Մերին դեռ սգում էր թագավոր Ջեյմս II-ի մահը, լանկաստերյան թագուհի Մարգարեթ Անժուացին սահմանի վրայով փախել էր հյուսիս՝ յորքիստներից թաքնվելով։ Մերին կաարեկցաբար օգնել է Մարգարեթին և Էդվարդ Ուեստմինստերցուն ընդունել իր ընտանիք, որ նրան հեռու պահի յորքիսների ճանկից։

Մարգարեթի հետ Մերիի գործերը սահմանափակվում էին հեռացված թագուհուն օգնություն տրամադրելով միայն։ Նա Մարգարեթին մի քանի շոտլանդական զորախումբ է տվել Լանկաստերներին օգնելու համար։ Մերին ու Մարգարեթը նաև կազմակերպել են նշանադրություն Մարգարեթի որդի Էդվարդի ու Մերիի դուստր Մարգարեթի միջև 1461 թվականին։ Իր օգնության դիմաց Մերին խնդրել է անգլո-սաքսոնական սահմանին գտնվող Բերվիք քաղաքը, որը Մարգարեթը պատրաստակամորեն զիջել է նրան։

Սակայն այս երկու կանանց միջև հարաբերությունները վատացել են Բուրգունդիայի դուքս Ֆիլիպի ու Անգլիայի թագավոր Էդվարդ IV-ի միջև աճող բարեկամական դաշինքի պատճառով։ Մերիի կողմից որևէ օգնություն Մարգարեթին՝ Էդվարդի թշնամուն, սպառնում էր այդ դաշինքին, որն անհրաժեշտ էր դուքս Ֆիլիպին Ֆրանսիայի թագավոր Լուի XI-րդի դեմ պայքարում։

Էդվարդ IV-ը փորձել է վերջ դնել Մարգարեթին Մերիի օգնությանը՝ այրիացած թագուհուն ամուսնության առաջարկ անելով, որը Մերին մերժել է։ Մերիի մորեղբայր դուքս Ֆիլիպը, ի հիասթափություն Մարգարեթի, ստիպել է Մերիին չեղյալ հատարարել իր դստեր ու արքայազն Էդվարդի նշանադրությունը։ 1462 թվականին Մերին վճարել է լանկաստերյան թագավորական ընտանիքի անդամներին, որ հեռանան Շոտլանդիայից ու խաղաղություն կնքել Էդվարդ IV-ի հետ։ Նա նաև ակնարկել է իր ու նոր անգլիական թագավորի ամուսնության հնարավորության մասին։ Հաղորդվում է, որ Մերին մի քանի սիրավեպ է ունեցել խնամակալության ընթացքում, հատկապես լորդ Հեյլեսի հետ^[9]։

Մերին իրականացրել է Ռեյվնսքրեյգի տարածքում ամրոց կառուցելու Ջեյմս II-ի նախագիծը, որը նախագծված էր հրետանու օգտագործմանը դիմակայելու համար , և ապրել է այնտեղ դրա կառուցման ընթացքում մինչև իր մահը^[10]։

Երրորդության քոլեջ եկեղեցի խմբագրել

Մոտավորպես 1460 թվականին Մերին հիմնադրել է Երրորդության քոլեջ եկեղեցին ի հիշատակ իր ամուսնու։ Եկեղեցին, որը գտնվում էր այժմյան Էդինբուրգի հին քաղաքում, 1848 թվականին ապամոնտաժվել է Վեյվերլի երկաթուղային կայարանի համար տեղ ազատելու նպատակով, չնայած այն մասամբ վերակառուցվել է մեկ այլ վայրում 1870 թվականին Երրորդության աֆս անվան տակ։ Մերին թաղված էր եկեղեցում, և 1848 թվականին նրա դագաղը տեղափոխվել է Հոլիրուդ վանք։

Զավակներ խմբագրել

Ջեյմսն ու Մերին ունեցել են համատեղ յոթ երեխա․

Անանուն որդի։ (Ծնվել ու մահացել է 1450 թվականի մայիսի 19-ին)
Շոտլանդիայի թագավոր Ջեյմս III (1451–1488).
Մերի (մայիս, 1453-մայիս, 1488), որը նախ ամուսնացել է Առանի 1-ին կոմս Թոմաս Բոյդի հետ, ապա Համիլթոնի 1-ին լորդ Ջեյմս Համիլթոնի հետ։ Նա դարձել է Ջեյմս Համիլթոնի՝ Առանի 1-ին կոմսի մայրը։
Ալեքսանդր Ստյուարտ՝ Ալբանիի դուքս (մոտավորապես 1454 - 1485).
Մարգարեթ, որն ամուսնացել է Աուչինգոուլի 3-րդ լորդ Ուիլյամ Քրիչթոնի հետ։ Դարձել է Մարգարեթ Քրիչթոնի մայրն ու Ռոթեսի 4-րդ կոմս Ջորջ Լեսլիի զոքանչը։
Դավիդ Ստյուրտ՝ Մորեյի կոմս (մոտավորապես1456 - 1457)։ Մորեյի կոմսի կոչումն ստացել է 1456 թվականի փետրվարի 12-ին։
Ջոն Ստյուարտ՝ Մառի ու Գարիոքի 1-ին կոմս (մոտավորապես1459 - 1479)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 A Historical Dictionary of British Women — 2 — Routledge, 2003. — P. 307. — ISBN 978-1-85743-228-2
↑ Kindred Britain
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Lundy D. R. The Peerage
↑ Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. Tuckwell Press. էջեր 57–58.
↑ Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. էջեր 57–58.
↑ Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. էջ 60.
↑ Grants "Old and New Edinburgh"
↑ Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. էջ 66.
↑ Anne Echols, Marty Williams: An annotated index of medieval women
↑ Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. էջ 67.

Գրականություն խմբագրել

Haeger, Knut (1982), Skotsk krönika (A Scottish Chronicle) (Swedish), Stockholm, ISBN 91-20-06736-4{{citation}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Marshall, Rosalind Kay (2003), Scottish Queens, 1034–1714, Tuckwell, ISBN 9781862322714
Weir, Alison (1995), Lancaster and York: The War of the Roses, London, ISBN 978-0-09-954017-5{{citation}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Richard Oram: The Kings and Queens of Scotland
Timothy Venning: The Kings and Queens of Scotland
Mike Ashley: British Kings and Queens
Elizabeth Ewan, Sue Innes and Sian Reynolds: The Biographical Dictionary of Scottish Women

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Biography

Նախորդող՝ Joan Beaufort	Queen consort of Scotland 1449–1460	Հաջորդող՝ Margaret of Denmark

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մերի Գուելդերս» հոդվածին։

[_5476bb864f77366f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 A Historical Dictionary of British Women — 2 — Routledge, 2003. — P. 307. — ISBN 978-1-85743-228-2

[_0ccb12677da99e0d-2] Kindred Britain

[_5f4583cb3a366042-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Lundy D. R. The Peerage

[4] Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. Tuckwell Press. էջեր 57–58.

[5] Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. էջեր 57–58.

[6] Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. էջ 60.

[7] Grants "Old and New Edinburgh"

[8] Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. էջ 66.

[9] Anne Echols, Marty Williams: An annotated index of medieval women

[10] Marshall, Rosalind K. (2003). Scottish Queens, 1034-1714. էջ 67.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]