Մեծ հույսեր (անգլ.՝ Great Expectations), անգլիացի նշանավոր գրող Չարլզ Դիքենսի վեպը, որն առաջին անգամ հրատարակվել է 1860 թվականի դեկտեմբերից մինչև 1861 թվականի օգոստոսը իր հրատարակած «Կլոր տարին» շաբաթաթերթում[1]։ 1861 թվականին վեպը հրատարակվել է առանձին՝ երեք հատորով։

Մեծ հույսեր
անգլ.՝ Great Expectations
ՀեղինակՉարլզ Դիքենս
Տեսակգրական ստեղծագործություն
Ժանրսև հումոր և դաստիարակչական վեպ
Թեմաորբ
Բնօրինակ լեզուանգլերեն
Կերպար(ներ)Փիփ (Մեծ հույսեր), Միսս Հևիշեմ, Estella?, Abel Magwitch?, John Wemmick? և Compeyson?
Ստեղծման տարեթիվ1860
Նկարագրում էԼոնդոն և Քենթ
ՆախորդՊատմություն երկու քաղաքների մասին
ՀաջորդՄեր ընդհանուր ընկերը
Երկիր Միացյալ Թագավորություն
ՀրատարակիչChapman & Hall
Հրատարակման տարեթիվ1861
Թվային տարբերակgutenberg.org/ebooks/1400
ՎիքիքաղվածքՄեծ հույսեր
 Great Expectations Վիքիպահեստում

Դատելով վեպի վերահրատարակումների, հեռուստատեսային և կինո էկրանավորումների ու թատերական բեմադրությունների քանակից՝ «Մեծ հույսերը» Դիքենսի ամենանշանակալի ստեղծագործություններից մեկն է։

Ըստ գրականագետ Ռոբերտ Լ. Փաթենի գնահատականների «Կլոր տարին» շաբաթաթերթը շաբաթական վաճառում էր «Մեծ հույսերի» մոտ 100 000 օրինակ։ Ժամանակի խոշորագույն գրադարաններից մեկը՝ Մուդին, որը ձեռք էր բերել 1400 օրինակ, հայտարարում էր, որ ամեն օրինակը կարդում է առնվազն 30 մարդ[2]։

Սյուժե խմբագրել

1812 թվականին Սուրբ ծննդյան երեկոյին Փիփը՝ որբ երեխա, ով մոտ 7 տարեկան է[3], իր մոր, հոր և քույր-եղբայրների գերեզմաններին այցելության ժամանակ գյուղական եկեղեցու բակում ընդհարվում է փախուստի մեջ գտնվող դատապարտյալի հետ։ Դատապարտյալը վախեցնում է Փիփին և պահանջում է նրանից իր համար բերել ուտելիք և խարտոց իր կապանքները կտրելու համար։ Փիփը ապրում էր իր դաժան քրոջ և նրա բարի ամուսնու՝ Ջո Գարջերիի հետ մեկ տանիքի տակ։ Հաջորդ օրը զինվորները ձերբակալում են դատապարտյալին, երբ վերջինս կռվում էր փախուստի դիմած մյուս դատապարտյալի հետ։ Երկուսին էլ տանում են բանտային նավեր։

Միսս Հևիշեմը՝ չամուսնացած հարուստ կին, ով կրում էր հարսանեկան հին զգեստ և ապրում էր քարուքանդ վիճակում գտնվող Սեյթիսհաուսում, խնդրում է Փիփի Քեռի Փաբլչուքին (ով Ջոյի քեռին էր) գտնել մի տղա, ով կայցելի իրեն։ Փիփը այցելում է Միսս Հևիշեմին և նրա որդեգրած դստերը՝ Էսթելլային, նաև առաջին հայացքից սիրահարվում Էսթելլային։ Փիփը կանոնավոր այցելում է Միսս Հևիշեմին մինչ այն ժամանակը, երբ նա պետք է արդեն ուսում ստանար։ Վերջին այցելության ժամանակ Միսս Հևիշեմը գումար է տալիս Ջոյին՝ Փիփին դարբնություն սովորեցնելու համար։ Քանի դեռ Ջոն և Փիփը տանը չեն լինում, Միսիս Ջոյի վրա դաժանաբար հարձակում են կատարում այնպես, որ նա այլևս չի կարողանում խոսել և աշխատել։ Բիդին սկսում է այցելել այս տուն՝ զբաղվելով Միսիս Ջոյի խնամքով։

 
Միսս Հևիշեմը Փիփի և Էսթելլայի հետ

Արդեն Փիփի աշակերտության չորրորդ տարին էր, երբ Միստր Ջեգըրսը՝ մի դատավոր, ժամանում է իրենց տուն և հաղորդում, որ ինչ-որ անհայտ բարերար ցանկություն է հայտնել Փիփին ջենտլմեն դարձնել։ Նրանք չէին կարող իմանալ բարերարի անունը, քանի դեռ վերջինս իր ցանկությունը չէր հայտնել։ Փիփը պատրաստվում էր գնալ Լոնդոն համապատասխան հագուկապով։ Նա ենթադրում է, որ Միսս Հևիշեմն է իր բարերարը և այցելում է նրան՝ ցտեսություն ասելու։

Փիփը ապրում է մի բնակարանում Հերբերտ Փոքեթի հետ։ Հերբերտը պատմում է Փիփին Միսս Հևիշեմի սիրային հիասթափության պատմությունը։ Փիփը շուտով գնում է Համերսմիթ՝ Հերբերտի հոր՝ Միստր Մեթյու Փոքեթի մոտ ուսում ստանալու։ Ջեգըրսը տրամադրում է բավական գումար Փիփին՝ իր նոր կյանքում հաստատվելու համար։ Ջոն գալիս է Փիփի մոտ և նրան է փոխանցում նամակ Միսս Հևիշեմից, որով վերջինս խնդրում է Փիփին այցելել Էսթելլային Սեթիսհաուսում։ Փիփը և Հերբերտը անկեղծանում են միմյանց հետ իրենց սիրային գաղտնիքներով։ Փիփը սիրում էր Էսթելլային, իսկ Հերբերտը նշանվել էր Քլարայի հետ։

Փիփը և Հերբերտը պարտքեր են վերցնում։ Միսիս Ջոն մահանում է և Փիփը վերադառնում է իր գյուղ՝ քրոջ հուղարկավորության արարողությանը մասնակցելու։ Փիփի տարեկան եկամուտը դառնում է 500 ֆունտ, երբ նա դառնում է 21 տարեկան։ Փիփը տանում է Էսթելլային Սեթիսհաուս, որտեղ վերջինս և Միսս Հևիշեմը վիճում են։ Շուտով Էսթելլան հանդիպում է Բենթլի Դրամլին։ Իր 23 տարեկան դառնալուց մեկ շաբաթ անց Փիփն իմանում է, որ իր բարերարը այն դատապարտյալն էր՝ Աբել Մեգվիչը, ում նա սնունդ և խարտոց էր տարել։ Աբելը հարստացել էր, երբ փախուստի էր դիմել դեպի Նոր Հարավային Ուելս։ Մեգվիչը չպետք է վերադառնար Անգլիա, այլապես կդատապարտվեր մահապատժի։ Բայց նա վերադառնում է Փիփին տեսնելու համար։ Փիփն իր հաջողությունների միակ մոտիվացիան էր։ Փիփը և Հերբերտը Մեգվիչին նավով Անգլիայից դուրս տեղափոխելու ծրագիր են մշակում։ Մեգվիչը Փիփին պատմում է իր անցյալի ամբողջ պատմությունը։

Փիփը խնդրում է Միսս Հևիշեմին ֆինանսավորել Հերբերտին։ Էսթելլան հաղորդում է Փիփին, որ ինքն ամուսնանում է Բենթլի Դրամլի հետ։

Միսս Հևիշեմը պատմում է Փիփին, որ Էսթելլային բերել է իր մոտ Ջեգըրսը, երբ երեխան դեռևս երկու-երեք տարեկան էր։ Մինչ Փիփը պատրաստվում էր դուրս գալ Սեթիսհաուսից, Միսս Հևիշեմը այրում է իր զգեստը։ Փիփը փորձում է փրկել նրան՝ ինքն իրեն վնասվածքներ պատճառելով։ Միսս Հևիշեմը մահանում է վնասվածքներից։ Ջեգըրսը պատմում է Փիփին, թե նա ինչպես է բերել Էսթելլային Միսս Հևիշեմի մոտ։ Փիփը պարզում է, որ Էսթելլան Մոլլիի և Մեգվիչի դուստրն է։

 
Մեգվիչը և Փիփը

Փախուստից մի քանի օր առաջ Ջոյի նախկին աշակերտ Օռլիքը բռնում է Փիփին՝ խոստովանելով իր նախկին հանցանքները, և պատրաստվում է սպանել նրան։ Հերբերտ Փոքեթը և Սթարթոփը փրկում են Փիփին և պատրաստվում են փախուստի։ Սակայն գետի ճանապարհով գնալիս ոստիկանական նավը նրանց է հանդիպում և կալանավորում Մեգվիչին։

Փիփը այցելում է Մեգվիչին բանտում և հաղորդում է նրան, որ իր դուստր Էսթելլան ողջ է։ Մեգվիչը պատասխանում է Փիփին՝ ամուր սեղմելով նրա արմունկը, և անմիջապես մահանում է։ Հերբերտի Կահիրե մեկնելուց հետո Փիփը հիվանդանում է։ Մի օր, երբ նա արթնանում է քնից, տեսնում է Ջոյին իր կողքին։ Ջոն օգնում է Փիփին շուտ առողջանալ և վճարում է Փիփի բոլոր պարտքերը։ Երբ արդեն Փիփն առողջ էր և կարողանում էր ինքնուրույն քայլել, Ջոն ետ է վերադառնում գյուղ։ Փիփը նույնպես որոշում է վերադառնալ գյուղ և ամուսնության առաջարկություն անել Բիդիին։ Սակայն երբ նա վերադառնում է, տեսնում է, որ Ջոն և Բիդին արդեն ամուսնացել են։ Շուտով Հերբերտը առաջարկում է Փիփին գնալ Կահիրե և անդամակցել իրենց կազմակերպությանը։ Փիփը ընդունում է առաջարկը, սկսում է ապրել Հերբերտի և Քլարայի հետ և աշխատում է որպես կազմակերպության քարտուղար։

Տասնմեկ տարի անց Փիփն այցելում է Սեթիսհաուսի ավերակները տեսնելու և հանցիպում է Էսթելլային, ով արդեն այրի էր։ Վերջինս խնդրում է Փիփին ներել իրեն՝ հավաստիացնելով, որ դժբախտությունը բացել է իր սիրտը և նա արդեն կարող է կարեկցել Փիփին։

Էկրանավորումներ խմբագրել

«Մեծ հույսեր» վեպի մոտիվներով է նկարահանվել նաև Հարավային այգի (South Park) մուլտսերիալի «Պիպ» էպիզոդը, ինչպես նաև ռեժիսոր Էնդրյու Ադամսոնի «Պարոն Պիպը» ֆիլմը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. «Was Dickens Really Paid By the Word?». University of California Santa Cruz: The Dickens Project. Regents of the University of California. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 15-ին.
  2. Robert L. Patten (1978), Charles Dickens and His Publishers, Oxford: Oxford University Press, ISBN 0198120761
  3. Jerome Meckier 1992, էջեր. 157–197.
  4. Great Expectations (1917) (անգլ.) allmovie կայքում
  5. Great Expectations (1946)
  6. Great Expectations (1998)
  7. Great Expectations Սերիալի պաշտոնական կայք(անգլ.)
  8. Great Expectations (2012) Internet Movie Database կայքում
  9. Fitoor (2016) Internet Movie Database կայքում
 
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Մեծ հույսեր հոդվածին