Մարդկության հուշարձան

Մարդկության հուշարձան;
	Մարդկության հուշարձանը Կարսում
Տեսակ	քանդակ և գոյություն չունեցող շենք կամ կառույց
Քանդակագործ	Mehmet Aksoy?
Ստեղծում	2009
Երկիր	Թուրքիա
Բնակավայր	Կարս
Շինության ձև	Հուշարձան
Ներկա վիճակ	ապամոնտաժված
	կայք
	Monument of Humanity Վիքիպահեստում

Մարդկության հուշարձան, հայ-թուրքական հարաբերությունները խորհրդանշող հուշարձանը տեղակայված է եղել Թուրքիայում` Հայաստանի սահմանից 40 կմ հեռավորության վրա։ Հուշարձանի նախնական անունը եղել է «Հայաստանի հետ բարեկամության և հաշտության հուշարձան»։

Պատմություն խմբագրել

«Մարդկության հուշարձանը» (թուրքերեն՝ İnsanlık Anıtı) ստեղծվել է քանդակագործ Մեհմեդ Աքսոյի կողմից։ Հուշարձանը իրենից ներկայացնում է երկու 30 մետրանոց մարդկային կերպարներ, որոնք կանգնած են իրար առջև Կարսի Կազիկտեփ Բլրի լանջին Կարսի հին ամրոցի շրջակայքում։ Հուշարձանի ստեղծման ծրագիրն իրականացրել է Կարսի քաղաքապետ Նայիֆ Ալիբեյօղլուն 2009 թվականին։

2011 թվականին Սարիղամիշի ճակատամարտի (1914-1915 թթ.) հերթական տարելիցի կապակցությամբ Կարս կատարած այցելության ժամանակ Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հուշարձանն անվանել է «անհեթեթություն» (թուրքերեն` ucube, որը, ըստ Թուրքիայի լեզվի տեսչության թարգմանվում է, որպես անհեթեթություն կամ հրեշ, վիրավորանք չէ, այլ «շատ տարօրինակ և շատ տգեղ») և առաջարկել է հանել հուշարձանը։

Կոթողի քանդակագործ Մեհմեթ Աքսոյի փաստաբանները հայց են ներկայացրել Կարսի քաղաքապետարանին՝ հուշարձանն ապամոնտաժելու մասին ընդունած որոշումը չեղյալ հայտարարելու պահանջով։ Էրզրումի վարչական դատարանը որոշել է ժամանակավորապես հետաձգել ապամոնտաժումը։ Կարսի քաղաքապետարանը բողոքարկել է այդ որոշումը, և դատարանը, բավարարելով բողոքը, թույլ է տվել ապամոնտաժել «Մարդկության հուշարձանը»^[1]։ Ապամոնտաժման գործընթացը սկսվել է 2011 թվականի ապրիլի 24-ին՝ Հայոց ցեղասպանության 96-րդ տարելիցին։ Հուշարձանի քանդման դեմ Կարսում բողոքի ակցիաներ են անցկացվել^[2]^[3]։

Եթե հուշարձանը քանդվի, ապա թուրքերը թալիբներից ոչնչով չեն տարբերվի։

- Մեհմեդ Աքսոյ

Ըստ թուրքական Hürriyet թերթի՝ ստամբուլյան դատարանը Ռեջեփ Էրդողանին մեղավոր է ճանաչել արվեստի գործը վիրավորելու համար և նրան պարտավորեցրել է վճարել 10.000 լիրա (մոտ 4000 դոլար) տուգանք՝ դրա հեղինակին հասցրած բարոյական վնասի համար^[4]։

«Հրեշ» ֆիլմը խմբագրել

Ստամբուլում գործող թուրքական Anadolu Kultur կազմակերպությունը «Հրեշ» վերնագրով ֆիլմ է նկարահանել Կարսի հուշարձանի վերաբերյալ։ Ռեժիսորներ Թայլան և Էրոլ Մինթաշների նկարահանած վավերագրական ֆիլմը պատմում է հուշարձանի կառուցման, այնուհետ քանդման մասին և այս ամբողջ ընթացքում ներկայացնում Կարսի բնակիչների տեսակետներն այս հարցի շուրջ^[5]։

Պանրի և մեղրի արձաններ խմբագրել

Թուրքիայում Կարսի քաղաքապետարանը որոշել է ժողովուրդների հիշողությունը փոխարինել «Քաշար» պանրի արձանով։ 1.5 մետրանոց պանրի և 3.3 մետրանոց մեղրի արձանները կանգնեցվելու են նույն վայրում, որտեղ մի ժամանակ վեր էր խոյանում «Մարդկության հուշարձանը»^[6]։

Քաղաք մուտք գործողներին այդ արձանը կպատմի մեր պանրի հեղինակության մասին։

- Նևզաթ Բոզքուշ, Կարսի քաղաքապետ

Մեհմեդ Աքսոյ խմբագրել

Մեհմեդ Աքսոյը ծնվել է Թուրքիայի Հաթայիլ նահանգում 1939 թվականին։ Նրան անվանում են Անատոլիայի Միքելանջելո։ Սովորել է Ստամբուլի գեղարվեստի ակադեմիայի քանդակագործության բաժնում և Գերմանիայում։ Նրա «Դասալիքի հուշարձան»-ը գտնվում է Պոտսդամում։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

A Hulking Sculpture Meant to Promote Turkish-Armenian Reconciliation Faces Demolition Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine

[1] Պանրային մտածելակերպը ոչնչացնում է «Մարդկության հուշարձան»-ը(չաշխատող հղում)

[2] Ըստ Կարսի «Մարդկության հուշարձանի» հեղինակի` եթե այն քանդվի, թուրքերը չեն տարբերվի թալիբներից

[3] Turkey-Armenia friendship symbol being demolished

[4] Էրդողանը տուգանվել է հայ-թուրքական բարեկամությունը խորհրդանշած հուշարձանը «այլանդակ» անվանելու համար

[5] Թուրքիայում ֆիլմ է նկարահանվել Կարսի հուշարձանի մասին

[6] «Մարդկության հուշարձան»-ի փոխարեն՝ պանրի գլուխ(չաշխատող հղում)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]