Մավրեր
«Մավր» տերմինը վերաբերվում էր Մաղրիբի, Պիրենեյան թերակղզու, Սիցիլիայի, Սարդինիայի, Կորսիկայի և Մալթայի մուսուլման բնակչությանը Միջնադարում։ Մավրերը սկզբնական շրջանում եղել են Մաղրիբի եկվոր բերբերները[1]։ Անվանումը հետագայում տրվել է նաև արաբներին[2][3]։
Մավրերը առանձին ազգություն չեն[4] և 1911 թվականին Բրիտանիկա հանրագիտարանը գտավ, որ «Մավր» տերմինը չի պատկանում որևէ ազգագրական նշանակության[5]։ Միջնադարյան և վաղ ժամանակակից եվրոպացիները հաճախ այսպես էին կոչում արաբներին, Հյուսիսային Աֆրիկայի բերբերներին և մուսուլման եվրոպացիներին[6]։
Տերմինը նաև օգտագործվում է Եվրոպայում ավելի լայն իմաստով, այն այսպես հաճախ կոչում էին հիմնականում մուսուլմաններին[7], հատկապես նրանց, ովքեր ունեին արաբական կամ բերբերական ծագում և ապրում էին Իսպանիայում կամ Հյուսիսային Աֆրիկայում[8]։ Գաղութատիրական ժամանակաշրջանում պորտուգալերենում ներմուծվեց նոր տերմին` «Ցեյլոնի մավրեր» և «Հնդկական մավրեր» Շրի Լանկայում, Բենգալյան մուսուլմաններին նույնպես կոչում էին մավրեր[9]։
711 թվականին Հյուսիսային Աֆրիկայի մավրերը իրականացրեցին Պիրենեյան թերակղզու արաբական նվաճումներ։ Պիրենեյան թերակղզին դասական արաբերենով հայտնի դարձավ որպես Ալ-Անդալուս, որը իր հզորության գագաթնակետին ընդգրկում էր Սեպտիմանիայի և ժամանակակից Իսպանիայի ու Պորտուգալիայի մեծ մասը։
827 թվականին մավրերը նվաճեցին Մաձարա դել Վալոն Սիցիլիայում` զարգացնելով այն որպես նավահանգիստ[10]։ Դրանից հետո նրանք նվաճեցին կղզու մնացած մասը և հարավային Իտալիայի որոշ հատված։ Մշակութային և կրոնական տարբերությունները բերեցին երկարամյա հակամարտությունների եվրոպական քրիստոնեական թագավորությունների հետ, որոնք փորձեցին վերադարձնել մուսուլմաններին անցած տարածքները, այս հակամարտությունները հայտնի էին Ռեկոնկիստա անվամբ։ 1224 թվականներին մուսուլմանները դուրս մղվեցին Սիցիլիայից Լուչերա, որը ավերվեց քրիստոնյաների կողմից 1300 թվականին։
1492 թվականին Գրանադայի անկմամբ վերջ դրվեց մուսուլմանական տիրապետությանը Պիրենեյան թերակղզում[11]։
Անվանում խմբագրել
Իմաստաբանություն խմբագրել
Դասական շրջանում հռոմեացիները նվաճեցին Մավրիտանիաի մի մասը, որը գտնվում էր ժամանակակից Մարոկկոյի հյուսիսում, Ալժիրի արևմուտքում և իսպանական քաղաքներ Սեուտա ու Մելիլյա քաղաքներում[12]։ Տեղաբնիկ բերբեր ցեղերին Անտիկ գրականության մեջ անվանում էին «Մաուրի», որի առաջացել է հայերենով «Մավր» տերմինը[13]։ Մաուրի (Μαῦροι) տերմինը գրվել է Ստրաբոնի կողմից 1-ին դարում։ Անվանումը նաև թարգմանվել է լատիներենով, որով ցեղերին կոչել են Մաուրուսիի (Μαυρούσιοι).[14]: Մավրերը հիշատակվել են նաև Տակիտոսի կողմից որպես Հռոմեական կայսրության դեմ ապստամբած ցեղեր մեր թվարկության 24 թվականին[15] :
Լատինական Միջնադարում Մաուրի կոչել են Հյուսիսարևմտյան Աֆրիկայի արաբներին և բերբերներին[16]։ 16-րդ դարում գիտնական Լեո Աֆրիկանուսը (1494–1554) բնորոշել է մավրերին (Մաուրի), որպես նախկին Հռոմեական կայսրության Աֆրիկա պրովինցիայի բնիկ բերբերներ։ Նա մավրերին դասեց հինգ հինական ազգերի դասին եգիպտացիների, աբբասյանների, արաբների և կաֆրիների հետ միասին[1]։
Տերմինը նաև օգտագործվում է արմատական միավորումների կողմից մուգ մաշկով կամ սևամորթներին անվանելու համար, այն օգտագործվել է Անգլիայում տասնչորսերորդ դարից[16]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Africanus, Leo (1526). The History and Description of Africa. Hakluyt Society. էջեր 20 & 108. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 30-ին. «the Mauri -- or Moors -- were the Berbers»
- ↑ The Arabs called the latter Muwalladun or Muladi. Menocal (2002). Ornament of the World, p. 16
- ↑ Richard A Fletcher, Moorish Spain (University of California Press, 2006), pp.1,19.
- ↑ Ross Brann, "The Moors?", Andalusia, New York University. Quote: "Andalusi Arabic sources, as opposed to later Mudéjar and Morisco sources in Aljamiado and medieval Spanish texts, neither refer to individuals as Moors nor recognize any such group, community or culture."
- ↑ Britannica Encyclopedia (1911). էջ 811. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 23.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link) - ↑ Blackmore, Josiah (2009). Moorings: Portuguese Expansion and the Writing of Africa. U of Minnesota Press. էջեր xvi, 18. ISBN 978-0-8166-4832-0.
- ↑ Menocal, María Rosa (2002). Ornament of the World: How Muslims, Jews and Christians Created a Culture of Tolerance in Medieval Spain. Little, Brown, & Co. 0-316-16871-8, p. 241
- ↑ John Randall Baker. «Race». Oxford University Press: 226. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 12-ին. «In one sense the word 'Moor' means Mohammedan Berbers and Arabs of North-western Africa, with some Syrians, who conquered most of Spain in the 8th century and dominated the country for hundreds of years.»
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ Pieris, P.E. Ceylon and the Hollanders 1658-1796. American Ceylon Mission Press, Tellippalai Ceylon 1918
- ↑ «Assessment of the status, development and diversification of fisheries-dependent communities: Mazara del Vallo Case study report» (PDF). Եվրահանձնաժողով. 2010. էջ 2. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. «In the year 827, Mazara was occupied by the Arabs, who made the city an important commercial harbour. That period was probably the most prosperous in the history of Mazara.»
- ↑ Hillgarth, J. N. (2000). The Mirror of Spain, 1500-1700: The Formation of a Myth (անգլերեն). University of Michigan Press. էջ 67. ISBN 0472110926.
- ↑ Diderot, Denis (1752). Ceuta. էջ 871.
- ↑ «Online Etymology Dictionary». Etymonline.com. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 12-ին.
- ↑ οἰκοῦσι δ᾽ ἐνταῦθα Μαυρούσιοι μὲν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων λεγόμενοι, Μαῦροι δ᾽ ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων καὶ τῶν ἐπιχωρίων "Here dwell a people called by the Greeks Maurusii, and by the Romans and the natives Mauri" Strabo, Geographica 17.3.2. Lewis and Short, Latin Dictionary, 1879 s.v. "Mauri"
- ↑ Cornelius Tacitus, Arthur Murphy, The Historical Annals of Cornelius Tacitus: With Supplements, Volume 1 (D. Neall, 1829 ) p114.
- ↑ 16,0 16,1 Assouline, David. «'Moors' from Oxford Islamic Studies Online». Muslim Journeys. The Oxford Encyclopedia of the Islamic World in the Oxford Islamic Studies Online. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 30-ին.