Ճուռակախոտ

Դեղին ճուռակախոտ

Թագավորություն	Բույսեր
Տիպ	Ծածկասերմեր
Դաս	Երկշաքիլավորներ
Կարգ	Բարդածաղկավորներ
Ընտանիք	Աստղածաղկազգիներ
Ցեղ	Ճուռակախոտ^[1]

Լատիներեն անվանում

Hieracium L., 1753

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերներ
Վիքիպահեստում

ITIS 37691
NCBI 102745

Ճուռակախոտ (լատին․՝ Hieracium), բագնիսոտ, աստղածաղկազգիների (բարդածաղկավորներ) ընտանիքի բազմամյա, կաթնահյութ պարունակող խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 2000 և ավելի տեսակներ։

Հայաստանում խմբագրել

Հայաստանում՝ 13 տեսակ։ Տարածված է Արագածոտնի, Շիրակի, Լոռու, Տավուշի, Գեղարքունիքի, Վայոց ձորի, Սյունիքի և այլ մարզերում։ Աճում է լեռան, արոտավայրերում, անտառներում, մարգագետիններում, բացատներում, տրոպիկներում^[4]։

Կենսաբանական նկարագիր խմբագրել

Դեղին ճուռակախոտ։ Բուսաբանական նկարազարդում

Ցողունը բարձրություն՝ 20-100 սմ պարզ է կամ ճյուղավորվող՝ մերկ կամ գեղձային մազիկներով ծածկված, խիտ տերևակալած կամ առանց տերևների (վերջին դեպքում տերևներն արմատամերձ վարդակում են)։ Ծաղկաբույլը մեկական զամբյուղ է, հազվադեպ՝ հուրանանման կամ վահանանման, ծաղիկները՝ դեղին։ Ծաղկում է հունիս-հուլիսին։ Պտուղը գլանաձև սերմնապտուղ է։

Տեսակներ խմբագրել

Հայտնի է 800-ից մինչև 1000^[5] տեսակ։

Հովանոցանման (Hieracium cymosum),
Մազմզոտանման (Hieracium piloselloides),
Ժայռային (Hieracium murorum),
Մազմզոտ (Hieracium pillosella),
Փրչոտ (Hieracium pannosum)

Նշանակություն խմբագրել

Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են աղաղանյութեր, ալկալոիդներ, ֆլավոնոիդներ, ներկանյութ։ Պատրաստուկներն օգտագործում են շնչառեույնա օրգանների, լյարդի, ստամոքսաղիքային համակարգի և այլ հիվանդությունների դեպքերում։

Դեղին ճուռակախոտ

Փրչոտ ճուռակախոտը հանդիպում է Շիրակի (Արտենի լեռան), Վայոց ձորի (Արենի գյուղի) մարզերի միջին լեռնային գոտու ժայռոտ վայրերում, գրանցված է ՀՀ Կարմիր գիրք։

Հյուսիսային Ամերիկայում խմբագրել

Hieracium albiflorum
Hieracium × alleghaniense Britt. (pro sp.)
Hieracium argutum
Hieracium × atramentarium
Hieracium atratum Fries
Hieracium aurantiacum L.
Hieracium bolanderi Gray
Hieracium × brachiatum Berth. ex DC.
Hieracium caespitosum Dumort.
Hieracium canadense Michx.
Hieracium carneum Greene
Hieracium cynoglossoides
Hieracium × fassettii Lepage
Hieracium fendleri Schultz-Bip.
Hieracium × fernaldii Lepage
Hieracium flagellare Willd.
Hieracium floribundum Wimmer & Grab.
Hieracium × fuscatrum Naegeli & Peter (pro sp.)
Hieracium glomeratum Froel.
Hieracium gracile Hook.
Hieracium greenei Gray
Hieracium greenii Porter & Britt.
Hieracium × grohii Lepage
Hieracium gronovii L.
Hieracium horridum Fries
Hieracium kalmii L.
Hieracium lachenalii K.C. Gmel.
Hieracium lactucella Wallr.
Hieracium laevigatum Willd.
Hieracium lemmonii Gray
Hieracium longiberbe T.J. Howell
Hieracium longipilum Torr.
Hieracium maculatum Sm.
Hieracium marianum Willd.
Hieracium megacephalon Nash
Hieracium murorum L.
Hieracium paniculatum L.
Hieracium parryi Zahn in H.G.A. Engler
Hieracium pilosella L.
Hieracium piloselloides Vill.
Hieracium praealtum Vill. ex Gochnat
Hieracium pringlei Gray
Hieracium robinsonii (Zahn) Fern.
Hieracium rusbyi Greene
Hieracium sabaudum L.
Hieracium scabrum Michx.
Hieracium schultzii Fries
Hieracium scouleri Hook.
Hieracium scribneri Small
Hieracium triste Willd. ex Spreng.
Hieracium umbellatum L.
Hieracium venosum L.

Եվրոպայում խմբագրել

Hieracium lucidum Guss. – Sicilian Sparviere
Hieracium insolitum (Zahn) Üksip
Hieracium villosum Jacq.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Natural Resources Conservation Service (2007). «Classification for Kingdom Plantae Down to Genus Hieracium L.». The PLANTS Database. USDA, Baton Rouge, LA 70874-4490 USA. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
↑ International Organization for Plant Information (IOPI). «Vascular Plants of Russia and Adjacent Countries as of 26.10.96». Provisional Global Plant Checklist. International Organization for Plant Information (IOPI). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
↑ Germplasm Resources Information Network. «Genus: Hieracium L.». (GRIN) Online Database. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
↑ Юксип А. Я., Род Hieracium L. — Ястребинка. // Флора СССР, т. XXX, М. — Л., 1960.
↑ «International Organization for Plant Information (IOPI). Hieracium». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.

Գրականություն խմբագրել

John L. Strother։ Hieracium. In։ Կաղապար:BibISBN, online (engl.) (Abschnitt Beschreibung).
Siegfried Bräutigam & Werner Greuter։ Hieracium. und Pilosella. In։ Կաղապար:BibISBN
Siegfried Bräutigam & Werner Greuter։ Hieracium. In։ Werner Greuter & Eckhard von Raab-Straube (Hrsg.)։ Compositae. Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. Berlin, 2007-2009, online.
Siegfried Bräutigam & Werner Greuter։ Pilosella. In։ Werner Greuter & Eckhard von Raab-Straube (Hrsg.)։ Compositae. Euro+Med Plantbase - the information resource for Euro-Mediterranean plant diversity. Berlin, 2007-2009, online.
David Aeschimann, Konrad Lauber, Daniel Martin Moser, Jean-Paul Theurillat։ Flora alpina. Ein Atlas sämtlicher 4500 Gefäßpflanzen der Alpen. Band 1–3. Haupt Verlag, Bern, Stuttgart, Wien 2004, ISBN 3-258-06600-0.
Xaver Finkenzeller, Jürke Grau։ Alpenblumen. Mosaik, München 1996, ISBN 3-576-10558-1.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Integrated Taxonomic Information System (ITIS). «Standard Report Hieracium». Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
Nicklas Strömberg. «Hieracium on GlobalTwitcher.com». Images on Hieracium found in Sweden. GlobalTwitcher.com. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 15-ին.
Jan Suda, Anna Krahulcová, Pavel Trávnícek, Radka Rosenbaumová, Tomás Peckert and Frantisek Krahulec (2007 թ․ հոկտեմբերի 7). «Genome Size Variation and Species Relationships in Hieracium Sub-genus Pilosella (Asteraceae) as Inferred by Flow Cytometry». Annals of Botany. Oxford Journals. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
College of Agricultural and Life Sciences, University of Idaho, Moscow, ID. «Hawkweeds». Hawkweed Identification, Management and Research. Plant, Soil and Entomological Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
British Columbia Ministry of Agriculture and Lands. «Orange Hawkweed (Hieracium aurantiacum)». Field Guide to Noxious and Other Selected Weeds of British Columbia. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
«Hieracium Management Gateway». Tussock Grassland Management Information System. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 12-ին.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ճուռակախոտ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ճուռակախոտ» հոդվածին։

[NRCS-class-1] Natural Resources Conservation Service (2007). «Classification for Kingdom Plantae Down to Genus Hieracium L.». The PLANTS Database. USDA, Baton Rouge, LA 70874-4490 USA. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.

[IOPI-1-2] International Organization for Plant Information (IOPI). «Vascular Plants of Russia and Adjacent Countries as of 26.10.96». Provisional Global Plant Checklist. International Organization for Plant Information (IOPI). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.

[ARS-3] Germplasm Resources Information Network. «Genus: Hieracium L.». (GRIN) Online Database. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.

[4] Юксип А. Я., Род Hieracium L. — Ястребинка. // Флора СССР, т. XXX, М. — Л., 1960.

[5] «International Organization for Plant Information (IOPI). Hieracium». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.

[1]

[4]

[5]