Վիքիպեդիա

Ճավայերեն

Ճավայերեն /dʒɑːvəˈniːz/[4] (ꦧꦱꦗꦮ, basa jawa; IPA: [bɔsɔ dʒɔwɔ]) (խոսակցականում հայտնի է նաև՝ ꦕꦫꦗꦮ, cara jawa; IPA: [tjɔrɔ dʒɔwɔ]), Ինդոնեզիայի Ճավա կղզու կենտրոնական և արևելյան մասերի ճավացիների լեզուն։ Ճավայերեն խոսողներ կան նաև Ճավա կղզու հյուսիսարևմտյան ափերին։ Ավելի քան 98 միլիոն մարդու համար համարվում է մայրենի լեզու[5] (Ինդոնեզիայի բնակչության ավելի քան 42%-ը)։

Ճավայերեն
ꦧꦱꦗꦮ
Basa Jawa
Տեսակլեզու և կենդանի լեզու
ԵնթադասՄալայա-պոլինեզյան լեզուներ
Երկրներ Ինդոնեզիա[1][2]
Խոսողների քանակ68 300 000 մարդ (2019)[3]
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճականվտանգ
Գրերի համակարգլատինական այբուբեն[3], Pegon alphabet?, Kawi script?, Javanese script?[3] և Javanese Latin alphabet?
IETFjv
ԳՕՍՏ 7.75–97ява 860
ISO 639-1jv
ISO 639-2jav
ISO 639-3jav
 Javanese language Վիքիպահեստում

Պատկանում է Ավստրոնեզյան լեզվաընտանիքին, սակայն շատ է տարբերվում լեզվաընտանիքի այլ լեզուներից և դժվար է այն դասակարգել։ Ամենամոտ ազգակիցները հարևան լեզուններն են, ինչպես օրինակ՝ սունդաներեն, մադուրերեն և բալիերեն։ Ինդոնեզիայում լեզվակիրների մեծ մասը նաև խոսում է ինդոնեզերեն, մալայերենի ստանդարտացված տարբերակով՝ պաշտոնական և առևտրային պատճառներով, ինչպես նաև ճավայերենով չխոսող ինդոնեզիացիների հետ հաղորդակցվելու համար։

Ճավայերենով խոսողներ կան Մալազիայում (հիմնականում Սելանգոր և Ջոհոր նահանգներում) և Սինգապուրում։

Լեզվակիրներ խմբագրել

 
Jawa (Ճավա) բառը՝ գրված ճավայերենի տառերով

Լեզվով խոսում են Կենտրոնական և Արևելյան Ճավայում, ինչպես նաև Արևմտյան Ճավայի հյուսիսային ափին։ Այն նաև գործածվում է ճավացիների կողմից Ինդոնեզիայի այլ նահանգներում, որոնք շատ են՝ պայմանավորված 20-րդ դրում կառավարության արտոնած վերբնակեցմամբ։

Սուրինամ նահանգում 19-րդ դարում Հոլանդիայի բերած ներգաղթիալների ժառանգները խոսում են գաղթածին ճամայերենով։ Մադուրա, Բալի, Լոմբոկ և Սունդա նահանգներում յան նաև գործածվում է որպես գրական լեզու։ Այն Պալեմբանգում և Հյուսիսային Սումատրայում կառավարական լեզու էր մինչև 18-րդ դարը։

Ճավայերենը օգտագործում է լատիներենի, ճավայերենի և արաբերենի գրերը[6]։ Ներկայումս լատիներենի գրեգրը գերակշռում են, այնուամենայնիվ ճավայերենի գիրը դեռ պարտադիր ուսուցանվում է Կենտրոնական և Արևելյան Ճավայի տարրական և ավագ դպրոցներում։

Ճավայերենը աշխարհի 10-րդ ամենաշատ լեզվակիր ունեցող և պետական կարգավիճակ չունեցող ամենամեծ լեզուն է։ Լեզվով խոսում կամ հասկանում են մոտ 100 միլիոն մարդ։ Ինդոնեզիայի բնակչության առնվազն 45%-ը ունի ճավայական ծագում կամ ապրում է ապրում է շրջաններում, որտեղ ճավայերենը գերիշխող լեզու է։ 1945 թվականից սկսած Ինդոնեզիայի բոլոր յոթ նախագահները ունեն ճավայական ծագում[7]։ Ուստի զարմանալի չէ, որ ճավայերենը խորը ազդեցություն է ունեցել Ինդոնեզիայի ազգային լեզվի՝ ինդոնեզերենի վրա։

Ժամանակակից լեզուն ունի երեք հիմնական ճյուղ․ կենտրոնական ճավայերեն, արևելյան ճավայերեն և արևմտյան ճավայերեն։ Ճավայերենի բոլոր բարբառները ավել կամ պակաս փոխհասկանալի են։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ http://www.omniglot.com/writing/javanese.htm
  2. ↑ ScriptSource - Indonesia
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Ethnologue — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
  4. ↑ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh
  5. ↑ Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia - Hasil Sensus Penduduk 2010. Badan Pusat Statistik. 2011. ISBN 978-979-064-417-5.
  6. ↑ Van der Molen (1983:VII-VIII).
  7. ↑ Sukarno has a Javanese father and a Balinese mother, Habibie has a father of Gorontalo descent and a Javanese mother, while Megawati is Sukarno's daughter through his wife, who is from Bengkulu.

Աղբյուրներ խմբագրել

  • Elinor C. Horne. 1961. Beginning Javanese. New Haven: Yale University Press.
  • W. van der Molen. 1993. Javaans schrift. Leiden: Vakgroep Talen en Culturen van Zuidoost-Azië en Oceanië. ISBN 90-73084-09-1
  • S. A. Wurm and Shiro Hattori, eds. 1983. Language Atlas of the Pacific Area, Part II: (Insular South-east Asia), Canberra.
  • P. J. Zoetmulder. 1982. Old Javanese–English Dictionary. 's-Gravenhage: Martinus Nijhoff. ISBN 90-247-6178-6

Գրականություն խմբագրել

  • Errington, James Joseph (1991), Language and social change in Java : linguistic reflexes of modernization in a traditional royal polity, Ohio University, Center for International Studies, Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 18-ին
  • Errington, James Joseph (1998), Shifting languages : interaction and identity in Javanese Indonesia, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-63448-9
  • Horne, Elinor Clark (1963), Intermediate Javanese, Yale University Press, Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 18-ին
  • Horne, Elinor Clark (1974), Javanese-English dictionary, Yale University Press, ISBN 978-0-300-01689-5
  • Keeler, Ward (1984), Javanese, a cultural approach, Ohio University Center for International Studies, ISBN 978-0-89680-121-9
  • Robson, S. O. (Stuart Owen); Wibisono, Singgih (2002), Javanese English dictionary, Periplus Editions (HK) ; North Clarendon, VT : Tuttle Pub, ISBN 978-0-7946-0000-6
  • Robson, S. O. (Stuart Owen); Monash University. Monash Asia Institute (2002), Javanese grammar for students (Rev. ed.), Monash Asia Institute, Monash University, ISBN 978-1-876924-12-6
  • Robson, S. O. (Stuart Owen); Monash University. Centre of Southeast Asian Studies (1991), Patterns of variation in colloquial Javanese, Centre of Southeast Asian Studies, Monash University, ISBN 978-0-7326-0263-5
  • Siegel, James T (1986), Solo in the new order : language and hierarchy in an Indonesian city, Princeton University Press, ISBN 978-0-691-00085-5
  • Uhlenbeck, E. M; Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Netherlands) (1964), A critical survey of studies on the languages of Java and Madura, Martinus Nijhoff, Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 18-ին
  • Uhlenbeck, E. M; Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Netherlands) (1978), Studies in Javanese morphology, Martinus Nijhoff, ISBN 978-90-247-2162-7

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ճավայերեն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ճավայերեն&oldid=9711580» էջից