Հին անգլերեն
Հին անգլերեն կամ անգլո-սաքսոներեն (Ænglisc, Anglisc, Englisc), 5-6-րդ դարերում Անգլիան նվաճած ցեղերի՝ անգլերի, սաքսերի, յուտերի լեզուն։ Սա անգլերենի զարգացման հին շրջանն է, որը ներառում է զարգացման սկզբից մինչև 11-րդ դարի վերջերը։ Ունի գրավոր հուշարձաններ։ Մինչ 9-րդ դարն օգտագործվել է ռունական գիրը, ապա՝ անգլո-սաքսոնական գիրը, որը 9-րդ դարի լատինական գրի ձևափոխությունն է։ Նրանում կա ռունագիր երկու նշան։ Պահպանվել են այս գրով գրված ոտանավորներ և արձակ գործեր[1]։
 Ænglisc, Anglisc, Englisc | |
|---|---|
 Պատառիկ «Բեովուլֆ» ձեռագրի առաջին էջից։ | |
| Տեսակ | բնական լեզու, մեռած լեզու, պատմական լեզու և մեռած լեզու |
| Ենթադաս | անգլիական լեզուներ |
| Շրջաններ | Անգլիա (բացի ծայրագույն հարավ-արևմուտքից և հյուսիս-արևմուտքից), հարավային և արևելյան Շոտլանդիա և ժամանակակից Ուելսի արևելյան հատվածը |
| Խոսողների քանակ | 0 մարդ |
| Դասակարգում | Հնդեվրոպական լեզուներ |
| Գրերի համակարգ | Ռունական, ապա լատինական գիր |
| IETF | ang |
| ԳՕՍՏ 7.75–97 | ста 623 |
| ISO 639-2 | ang |
| ISO 639-3 | ang |
| ISO 639-6 | ango |
 Old English language Վիքիպահեստում | |
Այս լեզվով խոսում էին Անգլիայում, հարավային և արևելյան Շոտլանդիայում՝ վաղ Միջնադարում։ Լեզուն Անգլիա են բերել անգլո-սաքսոնյան ցեղերը ենթադրաբար 5-րդ դարի կեսերին. առաջին հին անգլերեն գրական գործը թվագրվում է 7-րդ դարի կեսերով։ 1066 թվականին Նորմանդական նվաճումից հետո, հին անգլերենը որոշ ժամանակահատվածով փոխարինվում է անգլո-նորմաներենով, որը ֆրանսերենի ազգակից լեզու է, հին անգլերենը սկսում է ձևափոխվել միջին անգլերենի։
Հին անգլերենը ձևավորվել է անգլո-ֆրիզերեն կամ հյուսիսծովյան գերմանական բարբառներից, որոնցով սկզբնապես խոսում էին գերմանական ցեղերը՝ անգլերը, սաքսերը ու յուտերը։ Անգլիայում անգլո-սաքսոներենի գերակշռման հետ նրանց լեզուն փոխարինեց հռոմեական Բրիտանիայի լեզուներին՝ կելտական լեզու ընդհանուր բրիտոներենին և լատիներենին, որը Հռոմեական նվաճման արդյունք էր։ Հին անգլերենն ուներ չորս հիմնական բարբառ, որոնք հիմնականում կապված էին անգլ-սաքսոնական թագավորությունների հետ՝ մերսյան, նորթումբրյան, քենթիշ և արևմտասաքսոնական բարբառները։ Հենց արևմտյան սաքսոներենի հիման վրա էր ձևավորվել է հին անգլերեն գրական լեզուն[2], այն դեպքում, երբ միջին և ժամանակակից անգլերեն լեզուները ձևավորվել են մերսյան բարբառի հիման վրա։ Անգլիայի արևելյան և հյուսիսային հատվածները սկանդինավյան իշխանության հետևանքով մեծ ազդեցություն են կրել հին նորվեգերենից։
Հին անգլերենը երևմտագերմանական լեզուներից մեկն է, որը շատ մոտ է հին ֆրիզերենին և հին սաքսոներենին։ Ինչպես մյուս գերմանական լեզուները, այն շատ տարբեր է ժամանակակից անգլերենից. ժամանակակից անգլերենով խոսողները չեն կարողանում հասկանալ այն։ Հին անգլերենի քերականությունը նման է ժամանակակից գերմաներենի քերականությանը՝ գոյականները, ածականները, դերանուններն ու բայերը ունեն շատ թեքումային վերջավորություններ և ձևեր, բառերի դասավորությունն ավելի շարժուն է[2]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Հ. Զ. Պետրոսյան, Ս. Ա. Գալստյան, Թ. Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան (խմբ. Էդ. Բ. Աղայան), Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի հրատարակչություն», 1975, էջ 11։
- ↑ 2,0 2,1 Baugh, Albert (1951). A History of the English Language. London: Routledge & Kegan Paul. էջեր 60–83, 110–130 (Scandinavian influence).
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հին անգլերեն» հոդվածին։ |