Հիդրոթերմալ հանքավայրեր

Հիդրոթերմալ հանքավայրեր (հիդրո... և հուն. θερμός— ջերմ, տաք), հանքավայրեր, որոնք մտնում են են մագմատիկ խմբի մեջ և ձևավորվել են հրային ապարների սառեցման ու բյուրեղացման ընթացքում առաջացած գերտաքացած ջրային լուծույթների նստվածքներից։ Հիդրոթերմալ հանքավայրերի ճնշող մեծամասնությունը ծագմամբ կապված է գրանիտոիդների և միայն փոքր մասը՝ ալկալային ու հիմքային-գերհիմքային մագմաների հետ։ Ըստ առաջացման ջերմաստիճանի հիդրոթերմալ հանքավայրերի շարքում սովորաբար առանձնացնում են երեք խումբ՝ բարձր ջերմաստիճանային (400°— 300 °C), միջին ջերմաստիճանային (300°—200 °C), ցածր ջերմաստիճանային (200°—50 °C)։ Այդ ստորաբաժանումը համապատասխանում է Վ. Լինդգրենի դասակարգման մեջ ընդունված հիպոթերմալ, մեզոթերմալ և էպիթերմալ տերմիններին։ Սակայն անհրաժեշտ է հաշվի առնել ոչ միայն հանքավայրերի առաջացման ջերմաստիճանը, այլ նաև խորությունը (կամ ճնշումը), ըստ որի հանքավայրերը ենթաբաժանվում են երկու մեծ խմբի՝

  1. չափավոր ու մասամբ մեծ խորություններում և
  2. փոքր խորություններում ու մերձմակերևութային պայմաններում առաջացած հանքավայրեր։
հանք

Այդպիսով, հիդրոթերմալ հանքավայրերի համար հնարավոր է առանձնացնել վեց ենթախմբեր՝ բարձր ջերմաստիճանային (չափավոր ու փոքր խորությունների), միջին ջերմաստիճանային (չափավոր ու փոքր խորությունների) և ցածր ջերմաստիճանային (նույն ենթաբաժանումով)։ Հանքավայրի առաջացման ջերմաստիճանն ու խորությունը և նրա տեղն այս կամ այն ենթախմբի մեջ որոշելու համար մշակված են որոշակի չափանիշներ։ Բարձր ջերմաստիճանային հանքավայրերը վճռական դեր են խաղում անագի, վոլֆրամի, բիսմութի, ոսկու, գրաֆիտի, ֆլոգոպիտի, թանկարժեք քարերի, միջին ջերմաստիճանայինները՝ պղնձի, մոլիբդենի, կապարի, ցինկի, ոսկու, ուրանի, քրիզոտիլ-ասբեստի, տալկի, մագնեզիտի, պիեզոքվարցի, ցածր ջերմաստիճանայինները՝ սնդիկի, ծարիրի, ոսկու, արծաթի, իսլանդական սպաթի, ագատի, ալունիտի, ինչպես նաև պղնձի, կապարի ու ցինկի, բարիտի ֆլյուորիտի արդյունահանման համար։ Առաջացման ջերմաստիճանով հանքավայրն այս կամ այն խմբին դասելու համար, բացի հանքանյութերի կազմությունից, մեծ նշանակություն ունի հանքապարունակ ապարների փոփոխությունների բնույթը։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հիդրոթերմալ հանքավայրեր» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 395