Հիասքանչ կապուտակ Դանուբին

Հիասքանչ կապուտակ Դանուբի վրա (գերմ.՝ An der schönen blauen Donau), Յոհան Շտրաուսի վալսը (op. 314), դասական ամենահայտնի երաժշտական ստեղծագործություններից մեկը։ Գրվել է 1866 թվականին։ Ավստրիայի ոչ պաշտոնական հիմնն է որոշ առումով և ավանդաբար բիսերի ուղեկցությամբ կատարվում է Վիեննայի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի ամանորյա համերգի ժամանակ։

Վալսի տիտղոսաթերթը

Պատմություն

Ի սկզբանե վալսը գրվել էր Վիեննայի երգչախմբային ընկերության համար (գերմ.՝ Wiener Männergesangverein): Երաժշտության բառերի հեղինակը երգչախմբային ընկերության բանաստեղծ Յոզեֆ Վայլն է (Joseph Weyl): Վալսն առաջին անգամ ներկայացվել է 1867 թվականի փետրվարի 13-ին Դումբա պալատում և արժանացել է վիեննական հասարակության սառը ընդունելությանը։ Համերգից հետո Շտրաուսն ասել է. «Գրողը տանի, վալսը ոչինչ, բայց կոդան ափսոս էր. ես ցանկանում էի, որ այն հաջողություն ունենա» («Den Walzer mag der Teufel holen, nur um die Coda tut’s mir leid — der hätt' ich einen Erfolg gewünscht»):

Երկրորդ անգամ Շտրաուսը վալսի նվագախմբի համար գործիքավորված տարբերակը ներկայացրել է նույն 1867 թվականին Փարիզի Համաշխարհային ցուցահանդեսում, և այդ ելույթը ահռելի հաջողություն է ունեցել։ Վալսը հրատարակվել է միլիոն տպաքանակով։

Վալսի դաշնամուրային մշակումը, որ կատարել է լեհ դաշնակահար Ադոլֆ Շուլց-Էվլերը, ճանաչում է ձեռք բերել որպես վիրտուոզ ստեղծագործություն և ձայնագրվել այնպիսի դաշնակահարների կողմից, ինչպիսիք են Իոսիֆ Լևինը, Էրլ Ուայլդը, Խորխե Բոլետը, Մարկ-Անդրե Ամլենը։

Երբ Շտրաուսի խորթ դուստրը` Ալիսա ֆոն Մեյզներ-Շտրաուսը, խնդրել է կոմպոզիտոր Յոհաննես Բրամսի ստորագրությունը, նա գրել է «Հիասքանչ կապուտակ Դանուբի վրա» ստեղծագործության առաջին տողերը` ավելացնելով. «Ափսո՜ս, ոչ Յոհանես Բրամս» («Leider nicht von Johannes Brahms»):

Երգչախմբային տարբերակ

Հիասքանչ կապուտակ Դանուբին ստեղծագործությունն առաջին անգամ գրվել է երգչախմբի համար (բաս և տենոր)` փոքր-ինչ երգիծական լիրիկայով. Ավստրիան տանուլ էր տվել Պրուսիայի դեմ պատերազմում։ Անվանման բնօրինակը հղում էր բանստեղծ Կարլ Իսիդոր Բեկի հայրենի քաղաքին։ Ավելի ուշ Ֆրանց ֆոն Հերներտը գրել է «նոր, ավելի պաշտոնական հնչող» բառեր։

Donau so blau, so schön und blau, durch Tal und Au wogst ruhig du hin, dich grüßt unser Wien, dein silbernes Band knüpft Land an Land, und fröhliche Herzen schlagen an deinem schönen Strand. Weit vom Schwarzwald her eilst du hin zum Meer, spendest Segen allerwegen, ostwärts geht dein Lauf, nimmst viel Brüder auf: Bild der Einigkeit für alle Zeit! Alte Burgen nieder von den Höh'n, grüssen gerne dich von ferne und der Berge Kranz, hell vom Morgenglanz, spiegelt sich in deiner Wellen Tanz. Die Nixen auf dem Grund, die geben's flüsternd kund, was Alles du erschaut, seit dem über dir der Himmel blaut. Drum schon in alter Zeit ward dir manch' Lied geweiht; und mit dem hellsten Klang immer auf's Neu' dich unser Sang. Halt' an deine Fluten bei Wien, es liebt dich ja so sehr! Du findest, wohin du magst zieh'n, ein zweites Wien nicht mehr! Hier quillt aus voller Brust der Zauber heit'rer Lust, und treuer, deutscher Sinn streut aus seine Saat von hier weithin. Du kennst wohl gut deinen Bruder, den Rhein, an seinen Ufern wächst herrlicher Wein, dort auch steht bei Tag und bei Nacht die feste treue Wacht. Doch neid' ihm nicht jene himmlische Gab', bei dir auch strömt reicher Segen herab, und es schützt die tapfere Hand auch unser Heimatland! D'rum laßt uns sein, schliesst Brüder, fest den Reih'n, froh auch in trüber Zeit, Mut, wenn Gefahr uns dräut, Heimat am Donaustrand, bist uns'rer Herzen Band, dir sei für alle Zeit Gut und Blut geweiht! Das Schifflein fährt auf den Wellen so sacht, still ist die Nacht, die Liebe nur wacht, der Schiffer flüstert der Liebsten ins Ohr, daß längst schon sein Herz sie erkor. O Himmel, sei gnädig dem liebenden Paar, schutz' vor Gefahr es immerdar! Nun fahren dahin sie in seliger Ruh', O Schifflein, far' immer nur zu! Junges Blut, frischer Muth, o wie glücklich macht, dem vereint ihr lacht! Lieb und Lust schwellt die Brust, hat das Größte in der Welt vollbracht. Nun singst ein fröhliches seliges Lied, das wie Jauchzen die Lüfte durchzieht, von den Herzen laut widerklingt und ein festes Band um uns schlingt. Frei und treu in Lied und Tat, bringt ein Hoch der Wienerstadt, die auf's Neu' erstand voller Pracht und die Herzen erobert mit Macht. Und zum Schluß bringt noch einen Gruß uns'rer lieben Donau dem herrlichen Fluß. Was der Tag uns auch bringen mag, Treu' und Einigkeit soll uns schützen zu jeglicher Zeit!

Danube so blue, so bright and blue, through vale and field you flow so calm, our Vienna greets you, your silver stream through all the lands you merry the heart with your beautiful shores. Far from the Black Forest you hurry to the sea giving your blessing to everything. Eastward you flow, welcoming your brothers, A picture of peace for all time! Old castles looking down from high, greet you smiling from their steep and craggy hilltops, and the mountains' vistas mirror in your dancing waves. The mermaids from the riverbed, whispering as you flow by, are heard by everything under the blue sky above. The noise of your passing is a song from old times and with the brightest sounds your song leads you ever on. Stop your tides at Vienna, it loves you so much! Whenever you might look Another Vienna you will find nowhere! Here pours a full chest the charms of happy wishes, and heartfelt German wishes are flown away on your waters. You know very well your brother, the Rhine, on its banks grows a magnificent wine, there is also, day and night, the fixed and faithful watch. But envy him not those heavenly gifts by you, too, many blessings stream down and the brave hand protects our homeland! Therefore let us be united, joined brothers, in strong ranks, happy even in troubled times; Brave, when danger threatens us, Home on the Danube beach, are our hearts bound, To thee for all time Good and blood are consecrated! The boat travels on the waves so softly, quiet is the night, love watching only the sailor whispers in the lover's ear, that his heart long ago she owned. O Heaven, have mercy on the loving couple, protect them from danger there forever! Now they pass on in blissful repose, Boat, sail always on! Young blood fresh courage, O how happy, it unites laughter! Love and passion fills the breast – it's the greatest in the world. Now sing a cheerful and blessed song, the jubilation as the air permeates echoed loudly by the heart and tie a band around us. Free and faithful in song and deed, Bring a height to Vienna city bought it on the new full glory and conquered with force. And in conclusion brings even a greeting to our love of the beautiful Danube River. Whatever the day may bring us, Loyalty and unity is to protect us all the time!

Դրսևորում մշակույթում

Շտրաուսի մեղեդու վիեննական առանձնահատուկ տրամադրությունները այն դարձրել են Ավստրիայի ոչ պաշտոնական հիմնը։

Այս մեղեդին լայնորեն կիրառվել է Սթենլի Կուբրիկի «2001 թվականի տիեզերական ոդիսական» ֆիլմում։ Այն հնչում է մարդկային նախապատմական շրջանից մինչև տիեզերական ապագան պատկերող հատվածներում` ընդհատվելով այն ժամանակ միայն, երբ մեկ այլ տիեզերանավ մոտենում է Լուսնի տիեզերակայանին։ Երաժշտությունը դարձյալ հնչում է ֆիլմի վերջում։

Արտաքին հղումներ

• «Հիասքանչ կապուտակ Դանուբի վրա» վալսի մեղեդին Արխիվացված 2017-12-12 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հիասքանչ կապուտակ Դանուբին» հոդվածին։