Կողես

Կողես
Գյուղ
	Կողես
	Կողեսի գյուղապետարանի շենք
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Լոռի
Համայնք	Լոռի Բերդ համայնք[1]
Վարչական շրջանի ղեկավար	Արսեն Մամաջանյան
ԲԾՄ	1310 մետր
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	▼381 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
	Կողես (Հայաստան)
	Կողես (Հայաստան)
	Կողես Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կողես (այլ կիրառումներ)

Կողես, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Լոռի Բերդ համայնքում^[1]։

Աշխարհագրություն խմբագրել

Կողես գյուղը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1350 մ բարձրության վրա^[1]։

Բնակավայրի հեռավորությունը մարզկենտրոն Վանաձորի քաղաքից 52 կմ է, իսկ ամենամոտ քաղաքից՝ Ստեփանավանից, մոտ 18 կմ^[1]։

Կողես գյուղը զբաղեցնում է 1219.0 հա տարածք, որից 23 հա-ը բնակելի տարածք է^[1]։

Կլիմա խմբագրել

Կողես գյուղի կլիման մեղմ է, բարեխառը։ Ձմռան ամիսներին համեմատաբար տաք է՝ հիմնականում կայուն ձյունածածկով։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -4.5 է, հուլիսին՝ +20: Գրանցված առավելագույն ջերմաստիճանը +40 է, իսկ նվազագույնը՝ -32 է։ Մեղմ կլիմայի շնորհիվ ունի փարթամ բուսականություն^[1]։

Ֆաունա և ֆլորա խմբագրել

Բնակավայրի վարչական տարածքում առկա են անտառային գոտիներ, որտեղ հիմնականում աճում են կաղնի, լորենի, սոճի, բոխի, վայրի տանձի^[1]։

Տեսարան դեպի Ձորագետ Կողես գյուղից
Քարայր Կողես գյուղում

Պատմություն խմբագրել

Կողեսը որպես բնակավայր բնակեցված է եղել դեռևս 1000 տարի առաջ^[1]։

18-րդ դարում Լոռիում Պոնտոսից հանքագործ հույների տեղափոումով Կողեսը դարձել է հունաբնակ։ 20-րդ դարի սկզբներից գյուղում կրկին սկսել են բնակվել հայեր^[4]։ Հույների հեռանալուց հետո բնակչության ազգային կազմը դարձել է հիմնականում միատար։

Պատմամշակութային հուշարձաններ խմբագրել

Կողեսն ունի հարուստ պատմամշակութային ժառանգություն։ 2004 թվականի դրությամբ Հայաստանի Հանրապետության պատմության և անշարժ հուշարձանների ցանկում ընդգրկվել է 20 միավոր հուշարձանախումբ ընդհանուր 54 հուշարձան^[5]։

Ցանկում ներառված են մ․թ․ա․ 2-ից 1-ին հազարամյակով թվագրվող դամբարանադաշտ, 6-րդ դարով թվագրվող կոթող, միջնադարով թվագրվող «Տուտկադուռ» կոչվող գյուղատեղին, 10-ից մինչև 17-րդ դարերով թվագրվող թվով 5 եկեղեցիներ (ավերակ և կիսավեր), 10-ից մինչև 13-րդ դարերով թվագրվող թվով 3 մատուռներ (ավերակ և կիսավեր), 12-ից 13-րդ դարերով թվագրվող կամուրջ, 10-ից 13-րդ դարերով թվագրվող քարայր-կացարան, 12-ից 17-րդ դարերով թվագրվող թվով 5 գերեզմանոցներ բազմաթիվ խաչքարերով, տապանաքարերով, թևավոր խաչերով և պատմամշակութային այլ հուշարձաններ^[5]։

Հուշարձաններից առավել հայտնի է Տուտիկ իշխանի խաչքար-հուշակոթողը, որը թվագրվում է 1241 թվականով^[1]^[5]։

Տուտիկ իշխանի հուշակոթող
Պատմական գերեզմանոց Կողես գյուղում
Հնագույն տապանաքարեր

Բնակչություն խմբագրել

Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Կողեսի մշտական բնակչությունը կազմել է 381, առկա բնակչությունը՝ 290 մարդ^[6]։ Մինչև 1918-1920 թթ. բնակեցված է եղել հույներով, ապա ունեցել խառը հայ-հունական բնակչություն^[4]։ Ներկայումս բնակվում են հայեր։

Կողեսի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև.

Տարի	Բնակչություն
1897	639 մարդ	^[7]
1926	438 մարդ	^[7]
1939	684 մարդ	^[7]
1959	461 մարդ	^[7]
1970	338 մարդ	^[7]
1979	374 մարդ	^[7]
1989	397 մարդ	^[8]
2001	401 մարդ	^[7]
2011	381 մարդ	^[3]

Հանրային կյանք խմբագրել

Ունի հիմնական դպրոց, ակումբ, գրադարան, կենցաղսպասարկման տաղավար, բուժկայան։

Մանկական խաղահրապարակ

Տնտեսություն խմբագրել

Տնտեսությունը՝ զբաղվում են անասնապահությամբ, կարտոֆիլի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։ Համայնքում գործում է քարարդյունահանող մեկ ձեռնարկություն։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Տեղեկություններ Լոռի Բերդ համայնքի մասին Լոռու մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 10․11․2023 թվականին)։
↑ Տեղեկություններ Լոռի Բերդ համայնքի ղեկավարի, ավագանու և վարչական շրջանների ղեկավարների մասին Լոռու մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 10․11․2023 թվականին)։
↑ ^3,0 ^3,1 Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)
↑ ^4,0 ^4,1 Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում 29 հունվարի 2004 թվականի N 49-Ն «Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի պատմության և անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակը հաստատելու մասին», վավերացված Հայաստանի Հանրապետության նախագահի կողմից 2004 թվականի փետրվարի 9-ին (էլեկտրոնային տարբերակն)։
↑ 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան (հայ.) — Երևան: 2008. — 184 p.
↑ Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան (հայ.) — Երևանի պետական համալսարան, 1986. — հատոր 5. — էջ 740.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կողես» հոդվածին։

[lori.mtad.am_Լոռի_Բերդ_համայնք-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 ^1,8 Տեղեկություններ Լոռի Բերդ համայնքի մասին Լոռու մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 10․11․2023 թվականին)։

[lori.mtad.am_Լոռի_Բերդ,_ղեկավար,_ավագանի-2] Տեղեկություններ Լոռի Բերդ համայնքի ղեկավարի, ավագանու և վարչական շրջանների ղեկավարների մասին Լոռու մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 10․11․2023 թվականին)։

[_d8ade55dc9466e1e-3] 3,0 ^3,1 Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)

[hay_bnak-4] 4,0 ^4,1 Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»

[Հուշարձանների_պետական_ցանկ_2004-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում 29 հունվարի 2004 թվականի N 49-Ն «Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի պատմության և անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակը հաստատելու մասին», վավերացված Հայաստանի Հանրապետության նախագահի կողմից 2004 թվականի փետրվարի 9-ին (էլեկտրոնային տարբերակն)։

[census2011-6] 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները

[_79a5d9bea7847747-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 Հայաստանի Հանրապետության բնակավայրերի բառարան (հայ.) — Երևան: 2008. — 184 p.

[_7d82305a73a9305f-8] Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան (հայ.) — Երևանի պետական համալսարան, 1986. — հատոր 5. — էջ 740.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]