Կիրկվուդի ճեղքեր
Կիրկվուդի ճեղքեր աստերոիդների հիմնական գոտու շրջանում աստերոիդների բաշխման ճեղքեր կամ բացակներ են։ Նրանք համընկնում են Յուպիտերի հետ ուղեծրային ռեզոնանսերի տեղաբաշխման հետ։
Օրինակ, կան չափազանց քիչ աստերոիդներ, որոնց մեծ կիսաառանցքը գտնվում է 2,5 ա. մ.-ի մոտակայքում, պտույտի պարբերությունը 3,95 տարի, որը հավասար է երեք պտույտի Յուպիտերի մեկ պտույտի դիմաց (հետևաբար, կոչվում է 3:1 ուղեծրային ռեզոնանս)։ Աստերոիդները չեն կարող եկար ժամանակ մնալ այս ուղեծրերում քանի որ Յուպիտերի ձգողության ուժի ազդեցության տակ նրանք շատ արագ դառնում են ոչ կայուն և դուրս են մղվում այս ուղեծրերից։ Յուպիտերի հետ հանդիպումից խուսափելով, որոշ աստերոիդներ շարժվում են նրա հետ ռեզոնանսի մեջ, նրանց պտույտի պարբերությունները կազմում են պարզ հարաբերություններ հսկա մոլորակի պտույտի պարբերության հետ։ Սրա պարզագույն դեպք է հանդիսանում 1:1 ռեզոնանսը, այսպիսի ուղեծրերում են գտնվում «տրոյացիները»։
Այս ճեղքերը առաջին անգամ հայտնաբերվել են 1857 թվականին Դենիել Կիրկվուդի կողմից, ով էլ բացատրել է նրանց առաջացման պատճառները Յուպիտերի հետ ուղեծրային ռեզոնանսի պատճառով[1]։
Ավելի ուշ հայտնաբերվեցին փոքր քանակով աստերոիդների ընտանիքներ, որոնք ունեն ուղեծրի մեծ էքսցենտրիսիտետ և պտտվում են Կիրկվուդի ճեղքերի շրջանակներում։ Այս ընտանիքների օրինակներ են հանդիսանում Ալինդայի ընտանիքը և Գրիքուայի ընտանիքը։ Այս ուղեծրերը աստիճանաբար ավելի են ձգվում ավելացնելով իրենց էքսցենտրիսիտետները տասնյակ միլիոնավոր տարիների ընթացքում, և ի վերջո նրանք դուրս կմղվեն ռեզոնանսից մեծ մոլորակի հետ հանդիպումների հետևանքով։
Ամենացայտուն Կիրկվուդի ճեղքերը տեղակայված են հետևյալ ուղեծրերի վրա՝
- 2,06 ա. մ. (4:1 ռեզոնանս)
- 2,5 ա. մ. (3:1 ռեզոնանս), Ալինդայի ընտանիքի աստերոիդներ
- 2,82 ա. մ. (5:2 ռեզոնանս)
- 2,95 ա. մ. (7:3 ռեզոնանս)
- 3,27 ա. մ. (2:1 ռեզոնանս), Գրիքուայի ընտանիքի աստերոիդներ
Գտնվել են նաև ավելի թույլ կամ նեղ ճեղքեր՝
- 1,9 ա. մ. (9:2 ռեզոնանս)
- 2,25 ա. մ. (7:2 ռեզոնանս)
- 2,33 ա. մ. (10:3 ռեզոնանս)
- 2,71 ա. մ. (8:3 ռեզոնանս)
- 3,03 ա. մ. (9:4 ռեզոնանս)
- 3,075 ա. մ. (11:5 ռեզոնանս)
- 3,47 ա. մ. (11:6 ռեզոնանս)
- 3,7 ա. մ. (5:3 ռեզոնանս)
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ (անգլերեն) Coleman, Helen Turnbull Waite (1956). Banners in the Wilderness: The Early Years of Washington and Jefferson College. University of Pittsburgh Press. էջ 158. OCLC 2191890.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Article on Kirkwood gaps at Wolfram's scienceworld
- A method to create a short-term simulation Արխիվացված 2011-07-16 Wayback Machine