Կարլայլի տաճար

Կարլայլի տաճար;
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	անգլիկական տաճար
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Տեղագրություն	Carlisle? և Անգլիա
Դավանանք	Անգլիկան եկեղեցի
Թեմ	Diocese of Carlisle? և Roman Catholic diocese of Carlisle?
Հիմնական ամսաթվերը	12-րդ դար
Կազմված է	Carlisle Cathedral Treasury Museum?, Ruins of Dormitory of Former Priory of St Mary?, The Deanery and Prior's Tower? և Abbey Gate and Gatehouse?
Ժառանգության կարգավիճակ	1-ին աստիճանի ցուցակագրված շենք
Նվիրված	Երրորդություն
Ճարտարապետական ոճ	անգլիական գոթիկա և Նորմանական ճարտարապետություն
Հիմնադրված	12-րդ դար
Փակված է	1536
	Carlisle Cathedral Վիքիպահեստում
	carlislecathedral.org.uk(անգլ.)

Կարլայլի տաճար կամ Սուրբ և Անբաժանելի Երրորդության Մայր տաճար (անգլ.՝ Cathedral Church of the Holy and Undivided Trinity), Անգլիայի եկեղեցու եպիսկոպոսական նստավայրը Կարլայլ քաղաքում։ Գտնվում է Հյուսիսարևմտյան Անգլիայի Կամբրիա նահանգում։ Սկզբից հիմնադրվել է որպես Ավգուստինյան մենաստան և միայն 1133 թվականին է դարձել տաճար^[3]։

Կարլայլի տաճարն իր մեծ կորուստների պատճառով համարվում է երկրորդ ամենափոքր անտիկ տաճարն Անգլիայում (Օքսֆորդի տաճարից հետո)։ Տաճարի ուշագրավ առանձնահատկությունները ներառում են մի քանի հրաշալի քարե փորագրություններ, երգչախմբի միջնադարյան տաղավարը և Անգլիայի ամենամեծ պատուհանը՝ կառուցված գոթական ճարտարապետության ոճով^[4]։

Պատմություն խմբագրել

Կարլայլի տաճարի ծառայությունը սկսվել է 1122 թվականին, Անգլիայի թագավոր Հենրի I-ի կառավարման օրոք, որպես եկեղեցական կանոնների կենտրոն, որը հետևում էր Ֆրանսիայի Առոուեզի աբբայության բարեփոխումներին։ Աբբայությունը հետևում էր կանոնական կյանքի խիստ ձևին և շարժվում էր Ցիստերցիաններին հատուկ ասկետիզմով։ Կարլայլը Ավգուստինյան չորս եկեղեցիներից միակն է Անգլիայում, որ դարձել է Մայր տաճար։ 1133 թվականին Աթելվոլդ անունով մի անգլիացի դարձավ Կարլայլի առաջին եպիսկոպոսը։ 1233 թվականին տաճարին կից հիմնվել են Դոմինիկյան և Ֆրանցիսկյան միաբանությունները^[5]։ 13-14-րդ դարերում տաճարը վերանորոգվել է։

15-16-րդ դարերում վանական կառույցները կրկին վերանորոգվել են։ 1536 թվականին, երբ տեղի ունեցավ եկեղեցիների ավերումը, Հենրի VII-ի կողմից հիմնվեց Անգլիայի եկեղեցին՝ որպես երկրի պաշտոնական եկեղեցի, և Դոմինիկյան և Ֆրանցիսկյան միաբանությունները լուծարվեցին, իսկ Կարլայլը՝ մյուս վանական կառույցների հետ միասին, ինչպիսիք էին Լինքոլի և Յորքի տաճարները, սկսեցին վարել աշխարհիկ կյանք և այդպես էլ շարունակում են առ այսօր^[6]։ Անգլիական բուրժուական հեղափոխության ժամանակ շոտլանդական Քովենանտյան շարժման զինվորների կողմից տաճարի նավը քանդվել է՝ որպեսզի քարերը օգտագործվեն Կարլայլի ամրոցի ամրապնդման համար։ 1853-1870 թվականներին Կարլայլի տաճարը վերանորոգվել է բրիտանացի ճարտարապետ Էվան Քրիստիանի կողմից։ 19-րդ դարի սկզբին տաճարը դարձավ Ռոբերտ Ուիլյամի երկրաչափական վերլուծության թեման^[7]։

Ճարտարապետություն խմբագրել

Երգչախմբի տաղավար, 14-րդ դար

Կարլայլի տաճարի կառուցումը սկսվել է 1123 թվականին, որպես վանական եկեղեցի՝ հավանաբար ավելի վաղ կառուցված եկեղեցու հիմքերի վրա։ Տաճարը կառուցվել է նորմանական ճարտարապետության ոճով՝ պինդ որմով, խոշոր, շրջանաձև ամբարտակներով, շրջանաձև կամարներով և փոքրիկ, կլոր պատուհաններով։ Թվարկված առանձնահատկություններով են կառուցվել տաճարի հարավային մասում գտնվող տրանսեպտը և նավը, որոնք այժմ օգտագործվում են որպես «Սահմանային գնդի» մատուռ^[3]։ Հիմնական քարը կարմիր ավազաքարն է, որը տաճարի արտաքին մասում գունաթափվել է և նմանվել սև քարի։

Արևելյան պատուհան

13-րդ դարում երգչախմբի տաղավարը վերանորոգվել է գոթական ճարտարապետության ոճով և դարձել ավելի ընդարձակ, քան նախնականը։ Այնուամենայնիվ նոր աշխատանքը 1292 թվականին հրդեհի պատճառով վնասվել է, և կրկին սկսվել են վերանորոգման աշխատանքներ։ 1322 թվականին ավարտվել են կամարների և տաճարի արևելյան մասում գտնվող որմնախորշի վերանորոգման աշխատանքները, իսկ 1350 թվականին՝ զարդաքանդակների և արևելյան պատուհանի տեղադրումը։ Պատերի աշխատանքը կատարվել է ճարտարապետ Ջոն Լևենի կողմից, ով մահացել է 1398 թվականին^[6]։ Գոթական ճարտարապետության ոճով կառուցված կամարաշարքը հարուստ է կամարներով, որոնք ձևավորված են «շների ատամներով», իսկ տասներկու տառերը փորագրված են բուսականության համադրությամբ, փոքրիկ պատկերների հետ միասին, որոնք ներկայացնում են ամիսների աշխատանքը։

14-րդ դարում կառուցվել է երգչախմբի տաղավարի տանիքը՝ նրբակերտ, փայտե կամարներով։ 1856 թվականին վերականգնվել և վերափոխվել է Օուեն Ջոնի նոր նախագծով։ Ենթադրվում է, որ Կարլայլի տաճարի արևելյան որմնախորշերը երբեք քարե կամար չեն ունեցել, քանի որ ըստ որոշ տեսակետի կենտրոնական ծայրաձողը փլուզվել է, և պահանջվել է միջոցներ, որպեսզի վերակառուցել վնասված աշտարակը և հյուսիսային տրանսեպտը։ Դրանց վերակառուցման աշխատանքներն ավարտվել են 1420 թվականին^[4]։

Կարլայլի տաճարի ամենաարտահայտիչ ճարտարապետական առանձնահատկությունն արևելյան պատուհանն է։ Պատուհանի զարդանկարներն արված են անգլիական գոթական ճարտարապետության ոճով։ Այն Անգլիայի ամենամեծ և ամենաբարդ պատուհանն է, որն ունի 51 ոտնաչափ բարձրություն և 26 ոտնաչափ լայնություն։ Պատուհանն ունի ինը լուսատու և զարդանկար, որն, ըստ հաշվարկների, ներառում է մոտ 263 կետ^[8]։ Պատուհանի զարդանկարները դեռևս ներառում են միջնադարյան ապակիներ^[4]^[6]։

Կարլայլի տաճարի երգչախմբի տաղավարն ունի շուրջ 46 փայտե նստարաններ, որոնք այնտեղ տեղադրվել են 15-րդ դարի սկզբին^[3]^[4]։

Կարլայլի տաճարի չափերը։
Ամբողջ երկաորւթյուն	239 ոտնաչափ	73մետր
Ամբողջ լայնություն	141 ոտնաչափ	43 մետր
Ներսի բարձրություն	72 ոտնաչափ	22 մետր
Աշտարակի բարձրություն	110 ոտնաչախ	33.5 մետր

Պատկերասրահ խմբագրել



Կարլայի տաճարի արևելյան կողմ 14 պատուհանով	Կարլայի տաճարի հնագույն կամարներ	Կարլայի տաճարի հիմնական մուտք	Կարլայի տաճարը մոտ 1890-1900 թվականներին