Վիքիպեդիա

Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ

Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ (գերմ.՝ Caspar David Friedrich, սեպտեմբերի 5, 1774(1774-09-05)[1][2][3][…], Գրայֆսվալդ, Շվեդական Պոմերանիա, Շվեդիա[4][5][6] - մայիսի 7, 1840(1840-05-07)[1][2][3][…], Դրեզդեն, Սաքսոնիայի թագավորություն, Գերմանական միություն[6]), գերմանացի գեղանկարիչ, գրաֆիկ և գծանկարիչ։ Նա հանդիսանում է գերմանական վաղ ռոմանտիզմի նշանավոր ներկայացուցիչներից մեկը։ Իր՝ գեղագիտական ազդեցության վրա հիմնված նոր աշխատանքներով, որոնք սենտիմենտալ տարրեր էին պարունակում և հակադրվում էին ռոմանտիզմի ընդունված գաղափարներին՝ նա մեծապես նպաստել է ժամանակակից արվեստի զարգացմանը։ Ֆրիդրիխի գլխավոր ստեղծագործություններում բարոկկոյի և կլասիցիզմի բնանկարչության ավանդույթների խզումն ընթանում է հեղափոխական ոճով։ Այս նկարների հիմնական թեմատիկան և մոտիվները միավորում են բնապատկերն ու կրոնը միայնության, մահվան, այնկողմյան պատկերացումների ու կորստյան հույսի այլաբանությունների հետ։ Ֆրիդրիխի՝ աշխարհի և ինքնաճանաչողության մելանխոլիկ պատկերները հանդիսանում են ռոմանտիզմի դարաշրջանի նկարչի կերպարի ձևավորման օրինակներ։ Նկարիչն իր գործերում առաջ է քաշում թեմատիկ ազատ տարբերակներ, որոնք դիտողին իր զգայական աշխարհով ներգրավվում են մեկնաբանության գործընթացի մեջ։ Նկարների թեմատիկ ազատությունը 20-րդ դարում Ֆրիդրիխի գործերի վերանայման արդյունքում հանգեցնում է զանազան վերլուծությունների, ինչպես նաև արվեստաբանական, փիլիսոփայական, գրականագիտական, հոգեբանական և աստվածաբանական տեսությունների ստեղծմանը։

Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ
Caspar David Friedrich
Ծնվել էսեպտեմբերի 5, 1774(1774-09-05)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԳրայֆսվալդ, Շվեդական Պոմերանիա, Շվեդիա[4][5][6]
Վախճանվել էմայիսի 7, 1840(1840-05-07)[1][2][3][…] (65 տարեկան)
Մահվան վայրԴրեզդեն, Սաքսոնիայի թագավորություն, Գերմանական միություն[6]
Ազգությունգերմանացի
Քաղաքացիություն Պրուսիայի թագավորություն
ԿրթությունԳրայֆսվալդի համալսարան և Դանիայի գեղարվեստի թագավորական ակադեմիա
Դավանանքլյութերականություն
Մասնագիտություննկարիչ, քանդակագործ, գծագրող, ջրանկարիչ, նկարիչ-փորագրող, գծանկարիչ և բնանկարիչ
ՈճԳերմանական ռոմանտիզմ[7]
Ժանրբնանկար[8], ժանրային նկարչություն[8] և դիմապատկեր[8]
Թեմաներգեղանկարչություն, նկարչական արվեստ[9] և բնանկար[9]
Ուշագրավ աշխատանքներԵրկու տղամարդ ուսումնասիրում են լուսինը
Ակտիվ շրջան1794-1840
ՈւսուցիչՅոհան Գոտֆրիդ Քիստրոպ, Թոմաս Թուրիլդ, Քրիստիան Ավգուստ Լորենցեն և Ենս Յուլ
ՀայրAdolph Gottlieb Friedrich?
ՄայրSophia Dorothea Bechly?
ԱմուսինCaroline Friedrich?
ԶավակներAdolf Friedrich?[10]
ստորագրություն
Изображение автографа
 Caspar David Friedrich Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Մանկություն և պատանեկություն խմբագրել

 
Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխի հայրական տունը, 1844
 
Գրայֆսվալդ քաղաքի Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ կենտրոնը
 
Ադոլֆ Գոթլիբի օճառի արտադրամասը Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ կենտրոնում

Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխը օճառագործ Ադոլֆ Գոթլիբի ու նրա կնոջ՝ Սոֆի Դորոթեայի վեցերորդ զավակն է։ Ծնվել է նավահանգստային քաղաք Գրայֆսվալդում։ Որպես շվեդական նահանգի բնակիչ, որը նաև գերմանական դքսություն էր հանդիսանում, նա Շվեդիայի քաղաքացիություն չուներ։ Ե՛վ հայրը, և՛ մայրը սերում են մեկլենբուրգյան Նոյբրանդենբուրգ քաղաքից, և ինչպես իրենց նախնիները, նրանք նույնպես արհեստավորներ էին։ Տեղեկությունները, ըստ որոնց նրանց ընտանիքը շլեզվիգյան կոմսերից[11] կամ շվեդական ազնվականությունից[12] են սերում, փաստարկված չեն։ Հավանաբար նրանց բարեկամների համար ամոթալի էր իրենց հեռավոր բարեկամի «օճառագործ» պիտակը, որը որպես վիրավորական բառ էր գործածվում Նոյբրանդենբուրգի անկիրթ հասարակության շրջանակներում[13]։

Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխի մանկությունն անցել է Լանգե փողոց, 28 հասցեում գտնվող հայրական տանը։ Մոր վաղահաս մահից հետո նրան մայրություն էր անում քույրը՝ Դորոթեան, իսկ տնտեսուհին Հայդեն մայրիկն էր։ Դաստիարակության մեջ իշխում էր հոր պուրիտանական խստությունը[14]։ Ընտանիքի տնտեսական վիճակի մասին փաստերը հակասական են՝ հանապազօրյա հացից մինչև բուրժուական հարստություն[12]։ Ասում են, որ նրա հայրը հետագայում հաջողակ վաճառական էր և կարողացավ սնանկությունից փրկել նույնիսկ Բեզենի կալվածատեր Ադոլֆ ֆոն Էնգելին[15]։

Ֆրիդրիխի դպրոցական կրթության և նկարչական տաղանդի բացահայտնման մասին փաստեր չկան։ Այս ժամանակից պահպանվել են միայն թղթեր՝ եկեղեցական տեքստերի կալիգրաֆիական վարժություններով։ 1790 թվականին նա բնորդից գծանկարչության և բնանկարչության, ինչպես նաև պատրաստի ֆիգուրներ նկարելու վարժանքների մի քանի դաս էր ստանում շաբաթական համալսարանի դասախոս Յոհան Գոթֆրիդ Քվիստրոֆից[16]։ Քվիստրոֆը աշակերտներ ուներ նաև ֆորփոմերյան երկրամասում և իր հարուստ հավաքածուի օգնությամբ կարողանում էր նրանց խոր գիտելիքներ տալ 17-18-րդ դարերի բարոկկոյի արվեստի մասին։ Ենթադրվում է, որ հենց նա է ծանոթացրել Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխին Լյուդվիգ Գոթհարդ Կոզեգարթենի արվեստին։ Մանկության վերհուշը կերտող նշանակալից իրադարձություն էր այն, որ գետն ընկած Կասպար Դավիդին փրկելիս 1787 թվականին խեղդվեց իր կրտսեր եղբայրը՝ Քրիստոֆերը։ Կարլ Գուստավ Կարուսի, Գոթհիլֆ Հայնրիխ ֆոն Շուբերտի, Վիլհելմ Բարդուայի և կոմս Աթանասիուս ֆոն Ռոկնիզկիի[17] ողբերգական վկայությամբ Ֆրիդրիխը դահուկավազքի ժամանակ սառույցի ճեղքվածքի պատճառով ընկել է ջուրը։ Նկարչի ընտանիքում խոսվում էր միայն այն մասին, որ երկու եղբայրները փոքրիկ նավակով շրջվել էին ջրամբարում[18]։ Սառույցը կոտրելու վարկածին հակասում է այն փաստը, որ 1787 թվականին ձմեռը բավականին մեղմ էր։ Ենթադրվում է, որ 1801 թվականին ստեղծված «Գերեզմանին քնած պատանին» քսիլոգրաֆիան պատկերում է հենց նրա եղբորը՝ Քրիստոֆերին։ Նրա անձնական բժշկական պատմության մեջ այս իրադարձությունը նշված էր որպես հետագա դեպրեսիաների դրդապատճառ։

  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Ադոլֆ Գոթլիբ Ֆրիդրիխ, 1798
  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Հայդեն մայրիկը, 1798
  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Կաթերինա Դորոթեա Շփանհոլց, 1798
  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Գրելու վարժանք, 1788
  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Գերեզմանին քնած պատանին, 1801
  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Կնոջ գլխի երկու ուսումնասիրություն, 1790-1794

Ուսումը Կոպենհագենում խմբագրել

 
Շառլոթենբուրգ ամրոցը Կոպենհագենում

1794 թվականին Ֆրիդրիխը սկսեց հաճախել Դանիայի արվեստի արքայական ակադեմիան Կոպենհագենում, որը հանդիսանում էր Եվրոպայի ժողովրդավարական կենտրոններից մեկը։ Ուսումնառության ընթացքում նա կրկնօրինակում էր Յորգեն Դինսենի, Էրնսթ Հայնրիրխ Լյոֆլերի և Կարլ Դավիդ Պրոբշթայնի գծագրերն ու գրաֆիկաները։ Գիպսով աշխատելու դասարան փոխադրվելուց հետո 1796 թվականի հունվար 2-ին դասապլանում կար անտիկ քանդակների գծագրություն։ Կենդանի բնորդից նկարչության վարժանքներ նա ստանում էր 1798 թվականի հունվարի 2-ից՝ Անդրեաս Վայդենհաուպթի, Յոհանես Վիդեվելթի և Նիկոլայ Աբիլդգաարդի մոտ[19]։ Նրա վարպետության կայացման մեջ կա նաև Յենս Յուելի և Էրիկ Պաուելզենի ներդրումը[20]։ Գեղանկարչությունը Կոպենհագենում ուսումնառության նորմատիվ առարկա չէր։ Սակայն Կոպենհագենի հարուստ պատկերասրահը նիդեռլանդական նմուշներով ծառայում էր որպես զննական նյութ։ Դասախոսները հազիվ թե անհանգստանում էին ուսանողների համար։ Ուսուցիչների ազդեցությունը Ֆրիդրիխի վրա դժվար է գնահատել։ Ֆրիդրիխ Շիլլերի «Ավազակները» պիեսի նկարների վրա զգալի է Աբիլդգաարդի ազդեցությունը[21]։ Ուսումից հետո բարեկամների դիմանկարները, ինչպես նաև առաջին փորագրությունները պարտադիր կերպով մտնում էին կոպենհագենյան կրթության տեխնիկայի մեջ։ Կոպենհագենի բնապատկերների գծանկարչությունը չէր մտնում ուսումնական պլանի մեջ։ Բնանկարչության մեջ նրա աշխատանքների վրա մեծապես ազդել է 1785 թվականին Կոպենհագենում լայն տարածում գտած լենդարտը[22][23]։ Բազմաթիվ նկարներ ստեղծվել են հենց այգիների ձևավորման ուղեցույցների ուսումնասիրության արդյունքում[24]։

1830 թվականի հեռանկարներից ելնելով՝ գեղանկարիչը սկսում է ընդվզել իր ուսուցիչների հեղինակության դեմ։

(Ամեն ինչ հնարվոր չէ սովորեցնել, սովորական, մեռած վարժություններով հասնել ամեն ինչի, քանի որ այն, ինչ արվեստում կարելի է հոգևոր բնություն կոչել, դուրս է արվեստի նեղ շրջանակներից։ Այդ պատճառով է, որ դուք՝ արվեստի ուսուցիչներդ, ում արվեստը ձեր գիտելիքներով ու կարողություններով այդքան մեծ բան է թվում, պիտի զգուշանաք, որպեսզի յուրաքանչյուրին ձեր բռնատիրական ուսմունքն ու կանոնները չպարտադրեք, քանի որ այդպիսով դուք կարող եք սպանել նուրբ ծաղիկները, փշրել ինքնատիպության սյուները, առանց որոնց մարդը ոչինչ է։)

Ֆրդրիխը ուսանողական ընկերների մեծ շրջանակ ուներ, իսկ ընկերական հարաբերությունները գեղանկարիչ Յոհան Լյուդվիգ Գեբհարդ Լունդի հետ շարունակվում էին նաև ուսանողական տարիներից հետո։

  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Էմիլիաս Քիլդե, 1797
  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Էրնսթ Յոհան Բրյուկներ, 1798
  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Դրվագ Շիլլերի «Ավազակներ»-ից՝ Ֆրանց և Դանիել, 1799
  •  
    Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ՝ Հեծյալները սաղարթախիտ ծառերի միջի ճանապարհին, 1800, փորագրություն

Առաջին տարիները՝ Դրեզդենում խմբագրել

1798 թվականի գարնանը Ֆրիդրիխը Կոպենհագենից վերադարձավ Գրայֆսվալդ և արդեն ամռանը, հավանաբար գծանկարչության ուսուցիչ Քվիստրոֆի խորհրդով, ընտրեց իր բնակարանը Դրեզդենում՝ մի արվեստանոց։ Այստեղ նրա մասնագիտական զարգացման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել Յոհան Քրիստիան Կլենգելը, Ադրիան Ցինգը, Յակոբ Քրեսկենց Զեյդելմանը և Քրիստիան Գոթֆրիդ Շուլցեն։ Քաղաքի շրջակա տարածքներում են ծնվել բազմաթիվ էսքիզներ ու գծանկարներ։ Հետագայում նա հաճախ էր կրկնում նույն մոտիվը։ Նա կրկնօրինակում էր նաև դրեզդենյան դպրոցն անցած նկարիչների գործերը։

Հետագա տարիներին նա հիմնականում աշխատում էր փետուրով և տուշով, ջրաներկով։ 1800 թվականից սեպիայով նկարներով նա վաստակում էր իր ապրուստի միջոցը՝ որպես առաջինն այն արվեստագետներից, ովքեր իրենց պատվերները իշխանական տներից չէին ստանում։ Գնորդները հիմնականում Դրեզդենից և Փոմերնից էին։ 1800 թվականին որպես մի լեհ իշխանի մոտ գծանկարչության ուսուցիչ աշխատելու հեռանկարը չիրականացավ[25]։ 1799 թվականին նա առաջին անգամ հադես եկավ Դրեզդենի ակադեմիայի ցուցադրության ժամանակ։ Նա կապ էր պաշտպանում նաև իր համաերկրացիների հետ՝ Ֆիլիպ Օտտո Ռունգեի և Ֆրիդրիխ Աուգուստ ֆոն Կլինկովշտրոմի։ Ռունգեի հետ հավանական ընկերության մասին հավաստի տվյալներ չկան։ 1800 թվականին նա գեղանկարիչ Ֆրանց Քրիստիան Բոլլի հետ, ով հենց նոր էր ավարտել իր աստվածաբանական ուսումը Յենայո, ճանապարհորդեց դեպի Էլբզանդշթայն լեռները։ Դրեզդենից նա հաճախ էր հեռավոր ճանապարհորդություններ կատարում ոտքով դեպի Նոյբրանդենբուրգ, Բրեզեն, Գրայֆսվալդ և Ռյուգեն։ Առիթ էին հանդիսանում, օրինակ, 1801 թվականի հոկտեմբերին նրա եղբայրներ Յոհան Սամուելի և Յոհան Քրիստիան Ադոլֆի հարսանիքները, ինչպես նաև 1802 թվականի հունիսին Ֆրանց Քրիստիան Բոլլի հարսանիքը Նոյբրանդենբուրգում։ Համեմատաբար երկար կանգառներ եղել են Բեզելում։ Քույրը՝ Դորոթեան ամուսնացել էր գյուղում՝ տեղի քահանա Աուգուստ Յակոբ Ֆրիդրիխ Շփանհոլցի հետ, և Ֆրիդրիխն իրեն նրանց մոտ իսկապես ընտանիքի գրկում էր զգում։ Այսպիսի պայմաններում են ծնվել գյուղական տեսարաններ պատկերող բազմաթիվ նկարներ և բարեկամների դիմանկարներ։ 1802 և 1803 թվականների ամռան ընթացքում նա երկարատև ճանապարհորդություններ կատարեց Ռյուգեն կղզում, որի արդյունքը եղավ նոր գործերի մեծ հավաքածուն։ 

(Karl Schildener)

(Ֆրիդրիխի կյանքի այս շրջանն իրավամբ կարելի է ռյուգենյան անվանել, այնպեսի մանրամասնությամբ է նա պատկերել այդ կղզու հովվերգական բնությունը, հատկապես՝ սեպիայով։ Եվ, եթե Կոզեգարթենին անվանում են Ռյուգենի երգիչ, ապա Ֆրիդրիխը լիովին իրավասու է Ռյուգենի նկարիչ կոչվելու։) Կարլ Շիլդեներ

Գրայֆսվալդում նա անդրադարձել է Էլդենայի վանքի մոտիվներին, որոնք կենտրոնական դեր են խաղում նրա ողջ ստեղծագործական կյանքում։ Այս նկարները հանդիսանում են մահվան տեսիլի, քայքայման ու հին հավատի կործանման խորհրդանիշներ։ 1803 թվականի հուլիսին նա տեղափոխվեց Դրեզդենի իր ամառանոցը։ Ենթադրվում է, որ 1801 թվականից նա ընկնում է հոգեկան ծանր ապրումների մեջ, որոնք ուղեկցվում էին պարբերաբար կրկնվող դեպրեսիվ նոպաներով, որոնք նրան իվերջո հասցրին ինքնասպանության փորձի, ինչը տարբեր աղբյուրների վկայությամբ նա պետք է կատարած լինի 1801 թվականին[26] կամ 1803-ից 1805 թվականն ընկած ժամանակահատվածում[27]։ Իր ժամանակակիցների հաղորդմամբ՝ նա 1803-1804 թվականներին երկար ժամանակ հիվանդ էր, և նրա աշխատանքային գործունեությունը գրեթե ավարտվել էր։ Հնարավոր է, որ այս ճգնաժամի սրման պատճառ է հանդիսացել անհաջող սիրային պատմությունը[26] ամենայն հավանականությամբ Յուլիա Շթեյեի հետ, ով նրա եղբոր՝ Յոհանի հարսնացուն էր, ում Ֆրիդրիխը նկարել է հարսի զգեստով 1804 թվականին[28]։ 1800 թվականից Ֆրիդրիխին հետաքրքրում էր միայն մահվան թեման։ Նա իր կտավներում մի քանի անգամ նույնիսկ հուղարկավորության տեսարան է պատկերել։

(Caspar David Fridrich) (Ինչո՞ւ են ինձ անընդհատ հարցնում՝ արդյոք ես որպես գեղանկարչության հակադիր բևեռ ընտրում եմ մահը, անցողիկությունն ու գերեզմանը։ Հավերժ ապրելու համար հաճախ պետք է մահվանը տրվել։) Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ

դ Ֆր

Ենթադրվում է, որ «Երկուսը՝ լուսնին նայելիս» կտավը Սամուել Բակետն օգտագործել է 1936 թվականին՝ իր վեցամսյա ժանապարհորդության ընթացքում «Գոդոթի

Նկար Վերնագիր Տարեթիվ Չափսեր / նյութ Ցուցադրություն/Հավաքածու
1798 31,4 × 23,6 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Համբուրգ
1801 70,5 × 50,3 սմ, Սեպիա Էսսեն, Ֆոլկվանգի թանգարան
1806 Վիեննա, Ալբերտինա
1806 Անգերս
1807 71,4 × 103,6 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Մյունխեն
Մեգալիթյան գերեզմաններ ձյան մեջ 1807 62 × 80 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Դրեզդեն
1807 34,2 × 50,2 սմ, Նավթ կտավի վրա Վիեննա
1807 34,5 × 51 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Վիեննա
1807 81,5 × 80 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Դրեզդեն
1808 115 × 110,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Դրեզդեն
Աղջամուղջը լեռներում 1808 71 × 104 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Ռուդոլշթաթ
Ձմեռ 1808
1809/1810 110 × 171,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին
  Աբբայությունը կաղնու անտառում 1809/1810 110,4 × 171 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին
  Լեռնային բնապատկեր ծիածանով 1810 70 × 102 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Էսսեն, Ֆոլկվանգի թանգարան
  Բնապատկեր ծիածանով 1810 59 × 84,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա
  Այգու դարավանդը 1811 53,5 × 70 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Շառլոթենհոֆ ամրոց, Պոտսդամ
  Ժայռապատկեր 1811 32 × 45 սմ Դրեզդեն
  Ձմեռային բնապատկեր եկեղեցու տեսարանով 1811 Դորթմունդ, Դորթմունդի արվեստի և արվեստի պատմության թանգարան
  Խաչը և տաճարը լեռան վրա 1812 45 × 38,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Դյուսելդորֆ, Դյուսելդորֆի արվեստի թանգարան
  Հին հերոսների գերեզմանները 1812 49.5 × 70.5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Համբուրգ, Արվեստի թանգարան
  Խաչն անտառում 1813 42 × 32 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Շթութգարդ, Ազգային պատկերասրահ
  Խաչը Բալթիկ ծովի ափին 1813 ?? 45 × 33,5 սմ, Ostsee Բեռլին, Շառլոթենբուրգ ամրոց
  Որսորդն անտառում 1814 65,7 × 46,7 սմ, Chasseur Անձնական հավաքածու
  Առավոտ 1815-ից հետո 22 × 30,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Հաննովեր, Նիդեռլանդական թանգարան
  Նոյբրանդենբուրգ 1816/1817 91 × 72 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Գրայֆսվալդ, Փոմերնի թանգարան[29]
  Գրայֆսվալդը լուսնի լույսով 1816/1817 22,5 × 30,5 սմ Օսլո, Նորվեգիա, Պատմության թանգարան
  Ճամփորդը ծով մշուշի առջև 1817 98,4 × 74,8 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Համբուրգ, Արվեստի թանգարան
  Տաղավար 1818 Մյունխեն
  Գիշերը նավահանգստում (Քույրեր) 1818 74 × 52 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Սանկտ Պետերբուրգ, Էրմիտաժ
  Մայրամուտ 1818 22 × 30 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Էսսեն, Ֆոլկվանգի թանգարան
  Կավճապատ լեռներ Ռյուգենում 1818 90,5 × 71 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Վինթերթհուր, Օսկար Ռայնհարթ թանգարան
  Առագաստանավում 1818/1819 71 × 56 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Ս. Պետերբուրգ, Էրմիտաժ
  Գրայֆսվալդի նավահանգիստը 1818–1820 90 × 70 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Մառախուղ 1818–1820 32,5 × 42,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Համբուրգ, Արվեստի թանգարան
  Երկու տղամարդ ուսումնասիրում են լուսինը 1819 35 × 44 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Դրեզդեն
  Վանքի գերեզմանատունը ձյան մեջ 1819 121 × 170 սմ 1945 վնասվել է
  Գերեզմանաթմբեր աշնանը 1820 Դրեզդեն
  Ամպեր 1820 18,3 × 24,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Համբուրգ, Արվեստի թանգարան
  Կյուգելհենսի գերեզմանը 1821/1822 41,5 × 55 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Անձնական հավաքածու
  Կինը պատուհանի մոտ 1822 44 × 37 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Առավոտը 1821 22 × 30,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Հաննովեր, Նիդեռլանդական թանգարան
  Կեսօր 1821 22 × 30,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Հաննովեր, Նիդեռլանդական թանգարան
  Հետմիջօրե 1821 22 × 30,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Հաննովեր, Նիդեռլանդական թանգարան
  Երեկո 1821 22 × 30,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Հաննովեր, Նիդեռլանդական թանգարան
  Գրայֆսվալդի դաշտերը 1820–1822 35 × 49 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Համբուրգ, Արվեստի թանգարան
  Նավը Էլբայի վրա՝ առավոտյան մառախուղում 1820–1825 22,5 × 30,8 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Կյոլն, Վալլրաֆ-Ռիշարց թանգարան
  Լուսինը ելնում է ծովից 1822 55 × 71 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Գյուղական բնանկար առավոտյան լույսով 1822 55 × 71 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Խաչը լեռան վրա 1822 128 × 71 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Գոթա, Ֆրիդենշթայն ամրոց
  Ժայռապատկեր 1822/1823 91 × 74 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Վիեննա, Ավստրիայի պատկերասրահ
  Լուսնի բարձրանալը ծովից 1822 135 × 170 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Ս. Պետերբուրգ, Էրմիտաժ
  Սառցե ծովը 1823/1824 96,7 × 126,9 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Համբուրգ, Արվեստի թանգարան
  Ամպամած երեկո 1824 14 × 22,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Մանհայմ, Արվեստի թանգարան
  Էլդենա վանքի ավերակները Գրայֆսվալդի մոտ 1824/1825 35 × 49 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Երկուսը լուսնին նայելիս 1825–1830 34,9 × 43,8 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Նյու Յորք, Արվեստի թանգարան
  Ծառեր և թփեր ձյան մեջ 1825 31 × 25,5 սմ Դրեզդեն
  Գերեզմանատան շեմին 1825 143 × 110 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Դրեզդեն
  Գերեզմանատունը ձյան մեջ 1826 31 × 25 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Լայպցիգ, Արվեստի թանգարան
  Նավերը երեկոյան նավահանգստում 1827/1828 31 × 25 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Դրեզդեն
  Ձյունածածկ հյուղակ 1827 31 × 25 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Կաղնին ձյան մեջ 1829 71 × 48 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Լուսնի շողը ծովի վրա 1830 Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Կարապները եղեգների մեջ 1832 33 × 44 սմ Սանկտ Պետերբուրգ, Էրմիտաժ
  Այրուկին՝ լուսնին նայելիս 1830–1835 34 × 44 սմ, յուղաներկ կտավի վրա Բեռլին, Ազգային պատկերասրահ
  Էլդենայի ավերակները 1830/1835 73 × 103 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Գրայֆսվալդ, Փոմերնի թանգարան
  Գրայֆսվալդի հարթավայրերի բնապատկեր 1830–1834 25,7 × 31,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Շվայնֆուրթ, Գեորդ Շեֆերի թանգարան
  Կյանքի փուլերը 1834 72,5 × 94 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Լայպցիգ, Արվեստի թանգարան
  Հիշողություններ Ռիզեն լեռների մասին 1835 73,5 × 102,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Ս. Պետերբուրգ, Էրմիտաժ
  Բնանկար Ռիզեն լեռներից 1835 73,5 × 102,5 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Օսլո, Ազգային պատկերասրահ
  Հրդեհվող Նոյբրանդենբուրգը (անավարտ) 1830-35 72 × 101 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Համբուրգ, Արվեստի թանգարան
  Անտառն ուշ աշնանը 1835 35 × 44 սմ, Յուղաներկ կտավի վրա Էրֆուրտ
  Ծովափը լուսնի լույսի տակ 1835 135 × 170 սմ Համբուրգ, Արվեստի թանգարան

Գրականություն խմբագրել

  • Werner Busch։ Caspar David Friedrich. Ästhetik und Religion. C.H. Beck, München 2003, ISBN 3-406-50308-X.
  • Leander Büsing։ Vom Versuch, Kunstwerke zweckmäßig zusammenzustellen: Malerei und Kunstdiskurs im Dresden der Romantik. Norderstedt 2011, ISBN 978-3842359154.
  • Helmut Börsch-Supan, Karl Wilhelm Jähnig։ Caspar David Friedrich. Gemälde, Druckgraphik und bildmäßige Zeichnungen. Prestel Verlag, München 1973, ISBN 3-7913-0053-9 (Werkverzeichnis Friedrichs mit Biographie).
  • Helmut Börsch-Supan։ Caspar David Friedrich. Prestel Verlag, München 2005, ISBN 3-7913-3333-X.
  • Helmut Börsch-Supan։ Caspar David Friedrich: Gefühl als Gesetz. Deutscher Kunstverlag, München 2008, ISBN 978-3422068070.
  • Herbert von Einem։ Caspar David Friedrich. 2. Auflage. Rembrandt-Verlag, Berlin 1938 (Kunstbücher des Volkes, Bd. 26). 3. Auflage։ Verlag Konrad Lemmer, Berlin (ohne Jahresangabe; Bildband).
  • László F. Földényi։ Caspar David Friedrich: Die Nachtseite der Malerei. Matthes & Seitz, München 1993, ISBN 3-88221-263-2.
  • Hilmar Frank։ Aussichten ins Unermessliche. Perspektivität und Sinnoffenheit bei Caspar David Friedrich. Akademie Verlag, Berlin 2004.
  • Johannes Grave։ Caspar David Friedrich und die Ästhetik des Erhabenen. Friedrichs Eismeer als Antwort auf einen zentralen Begriff der zeitgenössischen Ästhetik. VDG, Weimar 2001, ISBN 3-89739-192-9.
  • Johannes Grave։ Caspar David Friedrich. Glaubensbild und Bildkritik. diaphanes, Zürich/Berlin 2011, ISBN 978-3-03734-165-0.
  • Johannes Grave։ Caspar David Friedrich. Prestel Verlag, München 2012, ISBN 978-3-7913-4627-4.
  • Christina Grummt։ Caspar David Friedrich. Die Zeichnungen. Das gesamte Werk. 2 Bde., München 2011
  • Klaus Haese։ Caspar David Friedrich und Philipp Otto Runge – Heimatraum und Lauf der Zeit. Kunstbuch. nordlicht verlag, Karlshagen / Insel Usedom 2007, ISBN 978-3-9809640-2-9.
  • Sigrid Hinz։ Caspar David Friedrich als Zeichner. Ein Beitrag zur stilistischen Entwicklung der Zeichnungen und ihrer Bedeutung für die Datierung der Gemälde. Greifswald 1966. (Erster chronologischer Katalog der Handzeichnungen und Druckgrafik. Die Nummerierung des Grafik-Œuvres von „Hinz“ wird heute noch benutzt.)
  • Karl-Ludwig Hoch։ Caspar David Friedrich und Krippen. In։ Sächsische Heimatblätter, 1979, 3, S.119 ff.
  • Karl-Ludwig Hoch։ Caspar David Friedrichs Frömmigkeit und seine Ehrfurcht vor der Natur. Dissertation, Leipzig 1981.
  • Karl-Ludwig Hoch։ Caspar David Friedrich – unbekannte Dokumente seines Lebens. Verlag der Kunst, Dresden 1985.
  • Karl-Ludwig Hoch։ Caspar David Friedrich und die böhmischen Berge. Verlag der Kunst, Dresden 1987.
  • Karl-Ludwig Hoch։ Caspar David Friedrich in der Sächsischen Schweiz. Verlag der Kunst, Dresden 1996.
  • Werner Hofmann։ Caspar David Friedrich. Naturwirklichkeit und Kunstwahrheit. C.H. Beck, München 2000, ISBN 3-406-46475-0.
  • Michael Kröger et al.։ Caspar David Friedrich. Verlag Atelier im Bauernhaus, Fischerhude 1993, ISBN 3-88132-202-7.
  • Thomas Noll։ Die Landschaftsmalerei von Caspar David Friedrich: Physikotheologie, Wirkungsästhetik und Emblematik. Voraussetzungen und Deutung. Deutscher Kunstverlag, München 2006, ISBN 978-3422066120.
  • Christian Scholl։ Romantische Malerei als neue Sinnbildkunst. Studien zur Bedeutungsgebung bei Philipp Otto Runge, Caspar David Friedrich und den Nazarenern. Deutscher Kunstverlag, München 2007, ISBN 978-3422066977.
  • Detlef Stapf։ Caspar David Friedrichs verborgene Landschaften. Die Neubrandenburger Kontexte. Greifswald 2014, netzbasiert P-Book
  • Werner Sumowski։ Caspar David Friedrich-Studien. F. Steiner, Wiesbaden 1970.
  • Reinhard Zimmermann։ Das Geheimnis des Grabes und der Zukunft. Caspar David Friedrichs „Gedanken“ in den Bilderpaaren, in։ Jahrbuch der Berliner Museen NF 42, 2000, S. 187-257.
  • Reinhard Zimmermann։ „Kommet und sehet“ Caspar David Friedrichs Bildverständnis und die Frage des „offenen Kunstwerks“, in։ Aurora. Jahrbuch der Eichendorff-Gesellschaft 62, 2002, S. 65-93.
  • Herrmann Zschoche (Herausgeber)։ Caspar David Friedrich. Die Briefe. 2. Auflage. ConferencePoint Verlag, Hamburg 2005, ISBN 3-936406-12-X.
  • Hermann Zschoche։ Caspar David Friedrichs Rügen. Eine Spurensuche. Verlag der Kunst Dresden, Husum 2007, ISBN 978-3-86530-086-7.
  • Herrmann Zschoche։ Caspar David Friedrich im Harz. Verlag der Kunst, Amsterdam und Dresden 2000. Neuausgabe 2008, ISBN 978-3-86530-104-8.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Caspar David Friedrich
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Caspar David Friedrich (նիդերլ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.bloomberg.com/news/2012-12-12/holiday-art-books-van-gogh-in-the-asylum-ireland-s-masterwork.html
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://www.bbc.co.uk/programmes/n3csr6nf
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 https://rkd.nl/explore/artists/29498
  7. ↑ https://www.britannica.com/biography/Caspar-David-Friedrich
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 https://rkd.nl/artists/29498
  9. ↑ 9,0 9,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  10. ↑ Union List of Artist Names — 2021.
  11. ↑ Wilhelm von Kügelgen: Jugenderinnerungen eines alten Mannes. Düsseldorf-Leipzig 1907, S. 833
  12. ↑ 12,0 12,1 Helmut Börsch-Supan, Karl Wilhelm Jähnig: Caspar David Friedrich. Gemälde, Druckgraphik und bildmäßige Zeichnungen, Prestel Verlag, München 1973, ISBN 3-7913-0053-9 (Werkverzeichnis), S. 211
  13. ↑ Wilhelm Karl Georg Ahlers: Historisch-topografische Skizzen aus der Vorzeit der Vorderstadt Neubrandenburg. Verlag von E. Brünslow, Neubrandenburg 1876, S. 50
  14. ↑ Helmut Börsch-Supan, Karl Wilhelm Jähnig: Caspar David Friedrich. Gemälde, Druckgraphik und bildmäßige Zeichnungen, Prestel Verlag, München 1973, ISBN 3-7913-0053-9 (Werkverzeichnis), S. 212
  15. ↑ Herrmann Zschoche: Caspar David Friedrich. Die Briefe. ConferencePoint Verlag, Hamburg 2006 S. 46 f.
  16. ↑ Martin Klar: Johann Gottfried Quistorp und die Kunst in Greifswald. In: Pommersche Jahrbücher. 12. Bd., Greifswald 1911, S. 118
  17. ↑ Athanasius Graf Raczynski: Geschichte der neueren deutschen Kunst. Band 2, Berlin 1841, S. 222
  18. ↑ Kurt Wilhelm-Kästner u. a.: Caspar David Friedrich und seine Heimat. Nicolaische Verlagsbuchhandlung, Berlin 1940, S. 28
  19. ↑ Colin J. Bailey: Caspar David Friedrich. Eine Einführung in Leben und Werk. In: Kasper Monrad, Colin J. Bailey: Caspar David Friedrich og Danmrak. Ausst.- Kat. Kopenhagen, Statens Museum for Kunst, Kopenhagen 1991, S. 119 f.
  20. ↑ Dirk von Lukow u. a.: Die Kopenhagener Schule. Meisterwerke dänischer und deutscher Maler von 1770 bis 1850. Katalog, Kunsthalle zu Kiel, Ostfildern-Ruit 2005, S. 242
  21. ↑ Gertrud Fiege: Caspar David Friedrich. Reinbek 1977, S. 14
  22. ↑ Christian Cay Lorenz Hirschfeld: Theorie der Gartenkunst. Fünf Bände, M. G. Weidmanns Erben und Reich, Leipzig 1779 bis 1785
  23. ↑ Willi Geismeier: Zur Bedeutung und entwicklungsgeschichtlichen Stellung von Naturgefühl und Landschaftsdarstellung bei Caspar David Friedrich. Diss. Berlin 1966, S. 26
  24. ↑ Detlef Stapf: Caspar David Friedrichs verborgene Landschaften. Die Neubrandenburger Kontexte. Greifswald 2014, S. 238 ff., netzbasiert P-Book
  25. ↑ Herrmann Zschoche: Caspar David Friedrich. Die Briefe. ConferencePoint Verlag, Hamburg 2006 S. 24
  26. ↑ 26,0 26,1 Hemut Börsch-Supan: Caspar David Friedrich. Gefühl als Gesetz. Deutscher Kunstverlag, Berlin 2008, S. 128
  27. ↑ Carsten Spitzer: Zur operationaliserten Diagnostik der Melancholie Caspar David Friedrichs. Ein Werkstattberiecht. In: Matthias Bormuth, Klaus Podoll, Carsten Spitzer: Kunst und Krankheit. Studien zur Pathographie. Wallstein Verlag Göttingen 2007, S. 87
  28. ↑ Christina Grummt: Caspar David Friedrich. Die Zeichnungen. Das gesamte Werk. 2 Bde., München 2011, S. 397
  29. ↑ «Gemäldegalerie». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 5-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կասպար_Դավիդ_Ֆրիդրիխ&oldid=9769691» էջից