Վիքիպեդիա

Կառլ Չեռնի

Կառլ Չեռնի (գերմ.՝ Carl Czerny, փետրվարի 21, 1791(1791-02-21)[1][2][3], Վիեննա, Հաբսբուրգի միապետություն[4][5][6] - հուլիսի 15, 1857(1857-07-15)[1][7][5][…], Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[4][5][6]), ավստրիացի դաշնակահար-մանկավարժ և կոմպոզիտոր։ Ազգությամբ չեխ է։

Կառլ Չեռնի
Բնօրինակ անունգերմ.՝ Carl Czerny
Ծնվել էփետրվարի 21, 1791(1791-02-21)[1][2][3]
Վիեննա, Հաբսբուրգի միապետություն[4][5][6]
Երկիր Ավստրիական կայսրություն
Մահացել էհուլիսի 15, 1857(1857-07-15)[1][7][5][…] (66 տարեկան)
Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[4][5][6]
ԳերեզմանՎիենայի կենտրոնական գերեզմանատուն
Ժանրերդասական երաժշտություն
Մասնագիտությունդաշնակահար, կոմպոզիտոր, երաժշտագետ, երաժշտության տեսաբան և երաժշտության ուսուցիչ
Գործիքներդաշնամուր
ԿրթությունՎիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան
 Carl Czerny Վիքիպահեստում

Սովորել է հոր՝ Վենցել Չեռնիի, 1801-1803 թվականներին՝ Լյուդվիգ վան Բեթհովենի մոտ։

19-րդ դարի 1-ին կեսի վիեննական դաշնամուրային դպրոցի հիմնադիրն է։ Աշակերտներից են Ֆերենց Լիստը, Թեոդոր Լեշետիցկին, Պ․ Դյոլերը, Թեոդոր Կուլլակը։ Հեղինակ է 1000-ից ավելի գործերի (սիմֆոնիկ, կամերային-գործիքային, եկեղեցական և այլն)։ Ժառանգության հիմնական մասը դաշնամուրային երկերն են (այդ թվում՝ այլ կոմպոզիտորների գործերի խմբագրումներ և վերադաշնակումներ)։ Մանկավարժական պրակտիկայում օգտագործվում են նրա էտյուդները։ Չեռնիի կոմպոզիտորական և դաշնամուրային սկզբունքները կապված են կլասիցիզմի և ռոմանտիկ ուղղությանը։

Կենսագրություն խմբագրել

Մանկություն խմբագրել

Կառլ Չեռնին ծնվել է Վիեննայում և մկրտվել Սուրբ Լեոպոլդի եկեղեցում[8]։ Ծնողներն ունեին չեխական ծագում։ Ծնողները Կառլի հետ չեխերեն էին խոսում։ Չեռնիի ընտանիքը երաժշտական ընտանիք էր․ պապը ջութակահար էր Նիմբուրկում՝ Պրահայի մոտ, հայրը՝ Վենզելը, հոբոյահար, երգեհոնահար և դաշնակահար էր[9]։ Երբ Չեռնին 6 ամսական էր, հայրը աշխատանքի ընդունվեց Լեհաստանի կալվածքներից մեկում որպես դաշնամուրի ուսուցիչ, ընտանիքը տեղափոխվեց Լեհաստան, որտեղ բնակություն հաստատեց մինչև Վիեննա վերադառնալը՝ 1795 թվականը[10]։

Տաղանդաշատ Չեռնին սկսեց դաշնամուր նվագել 3 տարեկանում, իսկ երաժշտություն գրել՝ 7-ում։ Նրա առաջին ուսուցիչը հայրն էր, որը նրան սովորեցնում էր հիմնականում Բախ, Հայդն և Մոցարտ։ Չեռնին ծնողների տանն սկսեց դաշնամուրի մենահամերգներ ունենալ։ Առաջին հանրային կատարումը 1800 թվականին էր, երբ նվագեց Մոցարտի Piano Concerto No. 24 կոնցերտը[11]։

Բեթհովենի աշակերտ խմբագրել

1801 թվականին չեխ կոմպոզիտոր և ջութակահար Վենզել Կրամպհոլցը Լյուդվիգ վան Բեթհովենի տանը կազմակերպեց Չեռնիի լսումները։ Բեթհովենը Չեռնիին խնդրեց կատարել իր Piano Sonata No. 8-ը և Ադելաիդան։ Բեթհովենը տպավորվեց 10-ամյա տղայով և իրեն աշակերտ վերցրեց[12]։ Չեռնին աշակերտեց Բեթհովենին մինչև 1804 թվականը[13]։

Չեռնիի ինքնակենսագրությունը և նամակները բազում կարևոր տեղեկություններ են հաղորդում տվյալ ժամանակաշրջանում Բեթհովենի մասին։ Չեռնին առաջինն էր, ով հաղորդեց Բեթհովենի խլության մասին․ տարիներ առաջ, մինչ այդ փաստի հանրային դառնալը[14]։

Բեթհովենը 1806 թվականին Չեռնիին ընտրեց որպես իր Piano concerto no. 1 կոնցերտի առաջին կատարող և 1812 թվականի փետրվարին՝ 21 տարեկան հասակում, Չեռնին Վիեննայում առաջին անգամ կատարեց Բեթհովենի Piano Concerto No. 5, «Emperor»-ը։ Չեռնին գրել է, որ իր երաժշտական հիշողությունն իրեն թույլ էր տալիս 1804-1805 թվականներին անգիր կատարել Բեթհովենի բոլոր աշխատանքներն առանց բացառության, նա նվագում էր արքայազն Կառլ Լիխնովսկու պալատում շաբաթական 1-2 անգամ[15]։ Չեռնին իր ամբողջ կյանքի ընթացքում կապ պահպանեց Բեթհովենի հետ, ինչպես նաև դաշնամուրի դասեր էր տալիս Բեթհովենի թոռանը՝ Կառլին[16]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 MGG Online (գերմ.) — Bärenreiter-Verlag, 2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 Grove Music Online — OUP. — ISBN 978-1-56159-263-0
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Черни Карл // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Wurzbach D. C. v. Czerny, Karl (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 3. — S. 105.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  8. ↑ Czerny (1956), p. 302.
  9. ↑ Czerny (1956), pp. 302-5.
  10. ↑ Czerny (1956). p. 303
  11. ↑ Mitchell (1980)
  12. ↑ Thayer (1991) pp. 226–228.
  13. ↑ Thayer (1991) p. 368.
  14. ↑ cited in Thayer (1991), p. 227.
  15. ↑ Mitchell (1990), p. 139
  16. ↑ Thayer (1991), p. 679.

Աղբյուրներ խմբագրել

  • Botstein, Leon (2004). "Beethoven's Pupil" Արխիվացված 2015-04-27 Wayback Machine, American Symphony Orchestra programme note, accessed 23 September 2014.
  • Czerny, Carl, tr. Ernest Sanders (1956). "Recollections from my Life" (1842), in "The Musical Quarterly", July 1956, Vol. XLII, No. 3, pp. 302–317.
  • Kuerti, Anton (1997). "Carl Czerny: In the Shadow of Beethoven", in Queen's Quarterly, September 1997,Vol. 104, No. 3. Accessed 23 September 2014.
  • Loesser, Arthur (1990). Men, Women and Pianos: A Social history. New York: Dover Publications. 9780486265438
  • Mitchell, Alíce L. (1980). "Czerny, Carl" in The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie, vol. 5, pp. 138–141. London: MacMillan. 0333231112
  • Rowland, David (ed.) (1998). The Cambridge Companion to the Piano. Cambridge: Cambridge University Press. 978-0-521-47986-8
  • Thayer, Alexander Wheelock, rev.and ed. Elliot Forbes (1991). Thayer's Life of Beethoven (2 vols). Princeton: Princeton University Press. 9780691027173.
  • Walker, Alan (1988). Franz Liszt: The Virtuoso Years 1811-1847. London: Faber. 9780571152780.

Գրականություն խմբագրել

  • Айзенштадт С. А., Учитель музыки. Жизнь и творчество Карла Черни, М., Композитор, 2010, 215 с.
  • История мировой музыки։ жанры, стили, напавления / [Сост. А. и С. Минаковы], М., Эксмо, 2010, с. 177—178.
  • Ройзман Л., К. Черни и его редакция клавирных сочинений Баха, М., Советская музыка, 1940, 40.
  • Терентьева H., Карл Черни и его этюды, Л., 1978.
  • Steger H., Beiträge zu C. Czernys Leben und Schaffen (со списком сочинений), Mьnch., 1925 (Diss.).
  • Hasenцhrl F., К. Czernys solistische Klavierwerke, W., 1927 (Diss.).
  • Giocondo Fino D., Carlo Czerny un grande pedagogo del pianoforte, Il Monumento, 1927, v. 2
  • Haas R., Carl Czerny, Musica, 1957, Jahrg. 11, H. 7-8.
  • Maс Ardle D. W., Beethoven and the Czernys, Monthly musical record, 1958, v. 88, No 988
  • Gardavskэ C., Liszt und seine tschechischen Lehrer, Studia musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 1963, t. 5.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կառլ Չեռնի» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կառլ_Չեռնի&oldid=7644637» էջից