Կաթնախոտ
Կաթնախոտ | |
Դասակարգում | |
Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
Ինֆրաթագավորություն | Streptophyta |
Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
Կարգ | Բակլածաղկավորներ (Fabales) |
Ընտանիք | Կաթնախոտազգիներ (Polygalaceae) |
Ցեղ | Կաթնախոտ (Polygala) L., 1753 |
Կաթնախոտ (լատին․՝ Polygala), կաթնախոտազգիների ընտանիքի բազմամյա, կոսմոպոլիտ խոտաբույսերի, կիսաթփերի և թփերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 600 տեսակ։
Արեալ խմբագրել
Հանդիպում է Երևանի շրջակայքում, Արագածոտնի, Շիրակի, Լոռու, Տավուշի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի մարզերում։ Աճում է չոր, քարքարոտ լանջերին, ալպյան և ենթալպյան մարգագետիններում, թփուտներում, օշինդրային կիսաանապատներում։
Կենսաբանական նկարագիր խմբագրել
Բազմաթիվ ցողուններով բույս է, բարձրությունը՝ 10-40 (50) սմ։ Տերևները հերթադիր են, ամբողջական, գծանշտարաձև կամ ձվաձև։ Ծաղիկները երկսեռ են, անկանոն, ողկույզներով, սպիտակ, վարդագույն, երկնագույն։ Ծաղկում է մայիս-հուևիսին։ Պտուղը երկբուն տուփիկ է։
Կիրառություն խմբագրել
Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են գլիկոզիդներ, ալկալոիդներ, օրգանական թթուներ, ճարպայուղեր և այլն։ Արմատների եփուկն ու թուրմն օգտագործում են որպես խորխաբեր միջոց (տուբերկուլոզի, քրոնիկ, բրոնխաբորբի ժամանակ), նաև շաքարախտի և ռևմատիզմի բուժման նպատակով։ Հայաստանում մեկ տեսակ՝ կաթնախոտ ուրարտականը (լատին․՝ polygala urartu Tamamsch) էնդեմիկ է, վտանգված և գրանցված Հայաստանի կարմիր գրքում։
Տեսակներ խմբագրել
Հայտնի է մոտ 800 (այլ տվյալներով՝ 500), Հայաստանում՝ 8 (11) տեսակ՝
- կաթնախոտ ալպիական (P. alpicola),
- կաթնախոտ անդրկովկասյան (P. transcaucasica),
- կաթնախոտ անատոլիական (P. anatolica),
- կաթնախոտ ուրարտական (P. urartu)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 160)։ |