Խաչակապ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ղուշչու (այլ կիրառումներ)

Խաչակապ (ադրբ.՝ Quşçu, Կուշչի), նախկին հայկական գյուղ Ադրբեջանի Հանրապետության Դաշքեսանի շրջանում՝ Կոշկարչայ գետի հովտում, Դաշքեսանից (Քարհատ) 6,5 կմ հյուսիս։

Գյուղ
Խաչակապ ադրբ.՝ Quşçu
Խաչակապ գյուղի Թարգմանչաց վանքը. 4-րդ դար
Երկիր	Ադրբեջան
Շրջան	Դաշքեսանի շրջան
Բնակչություն	400 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	ադրբեջանցիներ
Կրոնական կազմ	շիա իսլամ
Ժամային գոտի	UTC+4, ամառը UTC+5
Խաչակապ (Ադրբեջան)

Կուշչի (Ղուշչի) անվանումով ընդգրկված է եղել Արևելյան Հայաստանի Ելիզավետպոլի նահանգի Ելիզավետպոլի գավառում։

Պատմական ակնարկ

Պատմականորեն այն տեղակայված է եղել Մեծ Հայքի Ուտիք նահանգի Գարդման գավառում։ Խաչակապ գյուղում եղել է հայկական մելիքություն։ 18-րդ դարում այստեղ իշխել է մելիք Մովսեսը։ Այդ մասին տեղեկություններ է հայտնում Րաֆֆին իր «Խամսայի մելիքություններ» գրքում։ 1936 թվականին գյուղի բազմադարյա հայկական անվանումը ադրբեջանական իշխանությունների կողմից փոխարինվել է Կուշչիի (Ղուշչի)։

Գյուղի հայ բնակչությունը բռնագաղթել է 1988-1989 թվականներին՝ Ադրբեջանի իշխանությունների վարած հակահայկական քաղաքականության շրջանակներում։ Բնակչության մի մասը հաստատվել է Լոռու մարզի Նոր Խաչակապ (նախկինում Սարալ) և Գեղարքունիքի մարզի Ջիլ գյուղերում։

Բնակչությունը

Գյուղի բնակչությունը զբաղվում էր կարտոֆիլի մշակությամբ, այգեգործությամբ և անասնապահությամբ։ Խորհրդային տարիներին գյուղում կար հայկական միջնակարգ դպրոց, կուլտուրայի տուն, երեք գրադարան, հիվանդանոց և մանկապարտեզ։

1970	1979	1989	2011
365	878	329	400

Պատմական հուշարձաններ

Շրջակայքում եղել են բազմաթիվ խաչքարեր։ Այստեղ է գտնվում 4-րդ դարում կառուցված Թարգմանչաց վանքը։ Ըստ ավանդության՝ այստեղ Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից հայերեն է թարգմանվել Աստվածաշունչը։

Հետաքրքիր փաստեր

• 1989 թվականին գյուղի բնակիչ Իսահակ Բաղյանը, մեծ դժվարությամբ Տավուշի մարզի Բագրատաշեն գյուղ է տեղափոխել Թարգմանչաց վանքին պատկանող խաչքարերից երկուսը (XVII դար, 1608 թ.), որը գյուղի բնակիչների համար դարձել է յուրօրինակ սրբատեղի։
• 1888 թվականին մի խումբ խաչակապցիներ հիմնել են Շակաշենի (նախկին` Խանլար, այժմ՝ Գյոյգյոլ) Կուշչի-Արմավիր գյուղը, որն սկզբնական շրջանում ՝ մինչև 1936 թվականը նույնպես Խաչակապ էր կոչվում։ Այն գտնվում է Արցախի Հանրապետության Շահումյանի շրջանում և ներկայումս Ադրբեջանի վերահսկողության տակ է։

Հայտնի մարդիկ

Խաչակապում են ծնվել.

• Գրիգոր Բաղյան - ԽՍՀՄ հերոս, գեներալ-մայոր
• Սերգեյ Ադյան - ակադեմիկոս

Արտաքին հղումներ

Տեսանյութեր

• Խաչակապ գյուղի մասին սիրողական ֆիլմ։
• Խաչակապ գյուղի մասին սիրողական ֆիլմ․ 1998թ. (մաս 1), (մաս 2), (մաս 3), (մաս 4)։
• 4 դարյա խաչքարը փրկվել է ոչնչացումից․ ֆիլմ նվիրված Խաչակապ գյուղի հուշարձաններին։

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։