Լորենց Լանգ
Լորենց Լանգ (ռուս.՝ Лоренц (Лаврентий) Ланг, մոտ 1690[1] - դեկտեմբերի 26, 1752[2], Իրկուտսկ, Siberia Governorate, Ռուսական կայսրություն), 18-րդ դարի սիբիրցի պաշտոնյա, որն զբաղվել է ռուս-չինական առևտրով և դիվանագիտությամբ։ Նրա զեկույցները մեծ ազդեցություն են ունեցել ռուսական քաղաքականության վրա և Եվրոպայի համար վաղ աղբյուր են եղել Սիբիրի, Մոնղոլիայի և Չինաստանի վերաբերյալ։ Ենթադրվում է, որ նա շվեդական հեծելազորում դրոշակիր է եղել։ 1709 թվականին Պոլտավայի ճակատամարտում գերեվարվել է[3] ։ Այդ ժամանակ ռուս-չինական առևտուրն ու դիվանագիտությունը արևմտյան սահմանով անցնում էին դեպի Մանջուրիա, քանի որ Մոնղոլիան ամբողջությամբ Չինաստանի վերահսկողության տակ չէր։ Երբ մանջուրները առաջին օրիաթ-մանջուրական պատերազմից հետո գրավում են Մոնղոլիան, ստեղծվում է երկար ոչ որոշակի սահման, և բացվում է առևտրի ավելի գործնական երթուղի ապագա Քյաղթայի միջով։ 1712 թվականին Լանգը ընդունվել է ռուսական ծառայության` որպես ինժեներ-լեյտենանտ։ 1715-1717 թվականներին նա, որպես հատուկ դեսպան, Պետրոս Մեծի կողմից ուղարկվել է Չինաստան` ռուսական առևտրային շահերը առաջ մղելու նպատակով։ Եվրոպական աղբյուրներից նրա ամսագրում է առաջինը նկարագրվել Գոբի անապատը։ 1719 թվականին նա Իսմայիլովի առաքելության հետ վերադարձել է Պեկին և ապրել է այստեղ որպես առևտրային գործակալ մինչև 1722 թվականը, երբ մանջուրները արգելափակել են առևտուրը, որպեսզի ստիպեն գծել Մոնղոլիայի սահմանը։ Մոտավորապես նույն ժամանակ նա ուղեկցում էր Թուլիշենին սահման՝ անապատի բնակիչների խնդիրները ուսումնասիրելու, քանի որ մանջուրները մեղադրում էին մոնղոլներին առանց թույլտվության սահմանը անցնելու համար։ 1724 թվականին նա սկսել է բանակցել մանջուրների հետ, բայց հաջորդ տարի դարձել է երկրորդ բանակցողը Սավա Վլադիսլավիչից հետո։ 1727 թվականին սա հանգեցրել է Քյաղթայի պայմանագրին։ Նա ուղեկցում էր պետական քարավանը Քյաղթայից Պեկին 1727, 1731, 1736 թվականներին։ Լանգը դարձել է Իրկուցկի փոխնահանգապետ և հանդիպել է իր ժամանակի շատ հայտնի հետազոտողներին, այդ թվում` Վիտուս Բերինգին, Յոհան Ջորջ Կմելինին և Ջորջ Վիլհելմ Սթելլերին։ 1739 թվականին նա առաջարկել է, որ սիբիրական առևտուրը տրվի մասնավոր մոնոպոլիային՝ Հոլանդական արևելյան հնդական ընկերության օրինակով։ Այս առաջարկը ընդունվել է կառավարության կողմից, սակայն դրանից հրաժարվել են, քանի որ ներդրումներ կատարող առևտրականներ չեն գտնվել։
| Լորենց Լանգ | |
|---|---|
| Ծնվել է | մոտ 1690[1] |
| Մահացել է | դեկտեմբերի 26, 1752[2] |
| Մահվան վայր | Իրկուտսկ, Siberia Governorate, Ռուսական կայսրություն |
| Քաղաքացիություն |  Շվեդիա |
| Մասնագիտություն | ճանապարհորդ հետազոտող և դիվանագետ |
 Lorenz Lange Վիքիպահեստում | |
Աշխատանքներ և հավաքածուներ խմբագրել
Նրա 1715-1717 թվականների ճանապարհորդությունների մասին ամսագիրը հրապարակվել է գերմաներենով որպես Ֆրիդրիխ Քրիստիան Վեբերի "Das veränderte Russland" մաս և անգլերեն թարգմանվել է «Լորենսի ճանապարհորդությունները Չինաստանում» վերնագրով։ 1720-22 թվականների այցելության վերաբերյալ ֆրանսերեն զեկույցը հայտնվել է 1726 թվականին, իսկ անգլերեն թարգմանությամբ՝ 1763 թվականին։ Իսմայիլովի առաքելությունը նկարագրվել է Ջորջ Ուվերցագտի կողմից։ Նրա` պետական քարավանների հետ կատարած ճափորդությունների մասին հաղորդվել է Փիթր Սայմն Փալասի "Neue Nordische Beyträge"-ում։ Դեպի Չինաստան կատարած իր ճամփորդության ժամանակ Լանգը ձեռք է բերել առարկաների կարևոր հավաքածու, որը ավելացվել է Սանկտ Պետերբուրգում կայսերական Կունստկամերա հավաքածուում։ Գոթլիբ Զիգֆրիդ Բայերը նկարագրել է այդ առարկաները իր «Museum Sinicum» աշխատությունում։
Գրականություն խմբագրել
Lange, Lorenz, Reise nach China. Mit einem Nachwort von Conrad Grau und 12 zeitgenössischen Illustrationen. Berlin: Akademie-Verlag 1986. Review by Harmut Walravens, Berlin, NOAG 1989: http://www.uni-hamburg.de/oag/noag/noag_1989_rez_04.pdf
Lange, Lorenz, Journal of Laurence Lange's Travels to China. In: Friedrich Christian Weber, The Present State of Russia. London: Taylor, vol. 2, 1723.
Lange, Lorenz, Journal de la residence du Sieur Lange, agent […] à la cour de la Chine. Leyde [Leiden] 1726.
Unverzagt, Georg Johann, Die Gesandtschaft Ihro Käyserl. Majest. von Groß-Rußland an den Sinesischen Käyser. Lübeck: Schmidt, 1725.
Lorenz Lange, Journal of the Residence of Mr. de Lange, Agent of his Imperial Majesty of all the Russias, Peter the Great, at the Court of Pekin, During the Years 1721 & 1722. In: John Bell, Travels from St. Petersburg in Russia to Diverse Parts of Asia. Vol. 2, 1763, pp. 169–321. Translated from the French report of 1726.
Lange, Lorenz, in Peter Simon Pallas (Hg.) Neue Nordische Beyträge 2 (1781): Tagebuch einer in den Jahren 1727 und 1728 über Kjachta nach Peking unter Anführung des Agenten Lorenz Lange gethanen Karawanenreise, pp. 83–159; Tagebuch einer im Jahr 1736 unter Anführung des Kanzleyraths Lange und des Commissars Firsof von Zuruchaitu durch die Mongoley nach Peking verrichteten Karawanenreise, pp. 160–207.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 MacGregor A. Naturalists in the Field: Collecting, Recording and Preserving the Natural World from the Fifteenth to the Twenty-First Century — P. 395. — ISBN 978-90-04-32384-1
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ Foust, page 26, thinks that the evidence for this is inadequate and that he may have been a Swede, Dane or German who took service in Russia in some other way. He also claims that Lange was the adopted son of Robert Karlovich Areskin, personal physician to Peter the Great, that is, Robert Erskine, sixth son of Sir Charles Erskine, one of the Erskine Baronets of Alva
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լորենց Լանգ» հոդվածին։ |