Վիքիպեդիա

Լիզա Մեյտներ

Լիզա Մեյտներ (Մայտներ, գերմ.՝ Lise Meitner, նոյեմբերի 7, 1878(1878-11-07)[1][2][3][…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[2][4][5][…] - հոկտեմբերի 27, 1968(1968-10-27)[1][2][6][…], Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[5]), ավստրիացի ֆիզիկոս և ռադիոքիմիկոս։ Հետազոտություններ է կատարել միջուկային ֆիզիկայի, միջուկային քիմիայի և ռադիոքիմիայի ոլորտներում։

Լիզա Մեյտներ
գերմ.՝ Elise Meitner
Ծնվել էնոյեմբերի 7, 1878(1878-11-07)[1][2][3][…]
Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[2][4][5][…]
Մահացել էհոկտեմբերի 27, 1968(1968-10-27)[1][2][6][…] (89 տարեկան)
Քեմբրիջ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն[5]
ԳերեզմանSt James Churchyard[7]
Քաղաքացիություն Ցիսլեյտանիա,  Ավստրիա[4] և  Շվեդիա[4]
Դավանանքհուդայականություն[8] և Ավստրիայի Աուգսբուրգյան խոստովանության բողոքական եկեղեցին[9]
Մասնագիտությունմիջուկային ֆիզիկոս, համալսարանի դասախոս, քիմիկոս և ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան, Թագավորական տեխնոլոգիական ինստիտուտ, Թագավորական տեխնոլոգիական ինստիտուտ[4], HU Berlin, Վիեննայի համալսարան և Ամերիկյան կաթոլիկ համալսարան
Գործունեության ոլորտֆիզիկա
Պաշտոն(ներ)պրոֆեսոր
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն[10], Բեռլինի գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Լեոպոլդինա և Ավստրիայի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերՎիեննայի համալսարան (փետրվարի 1, 1906)[2][11] և Վիեննայի ակադեմիական գիմնազիա (1901)
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր (1905)
Տիրապետում է լեզուներինճապոներեն[1]
Գիտական ղեկավարՖրանց Էքսներ[12] և Լյուդվիգ Բոլցման
Եղել է գիտական ղեկավարRudolf Jaeckel? և Arnold Flammersfeld?[13]
Հայտնի աշակերտներNikolaus Riehl?
Պարգևներ
ՀայրՖիլիպ Մեյտներ[2][4]
ՄայրHedwig Meitner?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Lise Meitner Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Լիզա Մեյտները ծնվել է Վիեննայում, հրեական ընտանիքի ութ երեխաներից երրորդն էր, նրա հայրը՝ Ֆիլիպ Մեյտները, 19-րդ դարի վերջին հայտնի շախմատիստ էր։ Ինչպես այդ ժամանակ գիտությամբ հետաքրքրվող շատ երիտասարդ կանանց հետ էր պատահում, ընտանիքը դեմ էր, որ նա սովորի համալսարանում, միայն թե Մեյտները հասավ իր ուզածին և 1901 թվականին ընդունվեց Վիեննայի համալսարան, որտեղ սկսեց սովորել ֆիզիկա Լյուդվիգ Բոլցմանի և Ֆրանց Էքսների ղեկավարությամբ։ 1905 թվականին նա համալսարանի կանանց մեջ առաջինն էր, որ ֆիզիկայի ոլորտում ստացավ PhD աստիճան։ Դրանից հետո Մեյտները գնաց Բեռլինի Կայզեր Վիլհելմի գիտական միություն, որպեսզի Մաքս Պլանկի գլխավորությամբ սովորի քիմիա և աշխատի Օտտո Հանի հետ։ Կիրառելով ֆիզիկայի իր գիտելիքները և Հանի՝ քիմիայի իմացությունը՝ նրանք աշխատակցեցին 30 տարի։

1908 թվականին կնքվել է՝ ընդունելով լյութերականություն։

1917 թվականին Հանը և Մեյտները հայտնագործել է պրոտակտինիումի առաջին երկարակյաց իզոտոպը։

1923 թվականին Լիզա Մեյտները հայտնագործել է էլեկտրոնների ազատ արժեքների լրացման երևույթը, որն ստացել է Օժեի երևույթ անվանումը՝ ի պատիվ հետազոտող Պիեռ Վիկտոր Օժեի, որը անկախ Մեյտներից հայտնագործել է դա 1925 թվականին։

1926 թվականին Մեյտները դարձել է Բեռլինի համալսարանի պրոֆեսոր։ Նա Գերմանիայի առաջին կինն է, որ գիտության մեջ հասել է նման բարձունքի։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Elise (Lise) Meitner (շվեդերեն) — 1917.
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Elise (Lise) Meitner
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Gadzinski A. KALLIOPE Austria (գերմ.): Frauen in Gesellschaft, Kultur und Wissenschaft — Wien: Bundesministerium für Europa, Integration und Äußeres, 2015. — S. 218—219. — ISBN 978-3-9503655-5-9
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  7. ↑ Lise Meitner
  8. ↑ 1820 // birth registry of the Jewish Community of Vienna — Vol. G.
  9. ↑ baptism registry of the Lutheran City Church of Vienna — Vol. 63.
  10. ↑ https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA6477&pos=1
  11. ↑ https://scopeq.cc.univie.ac.at/Query/detail.aspx?ID=209512
  12. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  13. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  14. ↑ https://science.osti.gov/fermi/Award-Laureates
  15. ↑ https://www.wilhelmexner.org/en/medalists/
  16. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 241.

Գրականություն խմբագրել

  • Frisch, Otto Robert, ed. (1959). Trends in Atomic Physics: Essays Dedicated to Lise Meitner, Otto Hahn, Max von Laue on the Occasion of their 80th Birthday. New York: Interscience.
  • Goldberg, Stanley (1996 թ․ հուլիս). «With friends like these ...». Bulletin of the Atomic Scientists. էջեր 55–57. Contemporaneous review of Ruth Lewin Sime's biography of Meitner.
  • Hahn, Otto (1966). A Scientific Autobiography. Preface by Glenn T. Seaborg. Charles Scribner's sons, New York, 1966. English edition (1967)։ McGibbon & Kee, London.
  • Hahn, Otto (1970). My Life. Preface by Sir James Chadwick. Macdonald, London. American edition (1970)։ Herder and Herder, New York.
  • Hoffmann, Klaus (2001). Otto Hahn – Achievement and Responsibility. New York: Springer Verlag. ISBN 0-387-95057-5.
  • Meitner, Lise (2005). Hahn, Dietrich (ed.). Erinnerungen an Otto Hahn [Recollections of Otto Hahn] (գերմաներեն). Stuttgart: S. Hirzel. ISBN 978-3-7776-1380-2. OCLC 180889711.
  • Rhodes, Richard (1995). The Making of the Atomic Bomb. Simon & Schuster. ISBN 9781439126226.
  • Rife, Patricia (1999). Lise Meitner and the Dawn of the Nuclear Age. John Archibald Wheeler (foreword). Birkhäuser. ISBN 9780817637323. OCLC 38130718.
  • Sime, Ruth Lewin (2006). «Lise Meitner». In Byers, Nina; Williams, Gary (eds.). Out of the Shadows: Contributions of 20th-Century Women to Physics. Cambridge University Press.
  • Sime, Ruth Lewin (1996). Lise Meitner: A Life in Physics. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-08906-5. OCLC 32893857.
  • Sime, Ruth Lewin (2005). «From Exceptional Prominence to Prominent Exception: Lise Meitner at the Kaiser Wilhelm Institute for Chemistry» (PDF). Geschichte der Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft im Nationalsozialismus. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 26-ին. «For the first twenty years, hers is an expansive story of a woman who achieves exceptional prominence in physics; after 1933 her story gradually narrows until nothing is left for her as a person of Jewish origin in Germany.» Sime's article is the 24th publication in the series History of the Kaiser Wilhelm Institute under National Socialism.
  • Weston, Tom (2011). Fission. Boston: tom weston media. ISBN 978-0-9819413-5-6.
  • Yount, Lisa (1996). Twentieth Century Women Scientists. New York: Facts on File. ISBN 0-8160-3173-8.
  • Bentzen, S. M. (2000). «Lise Meitner and Niels Bohr—a historical note». Acta oncologica (Stockholm, Sweden). 39 (8): 1002–1003. doi:10.1080/02841860050216016. PMID 11206992.
  • Kyle, R. A.; Shampo, M. A. (1981). «Lise Meitner». JAMA: the Journal of the American Medical Association. 245 (20): 2021. doi:10.1001/jama.245.20.2021. PMID 7014939.
  • Frisch, O. R. (1973). «Distinguished Nuclear Pioneer—1973. Lise Meitner». Journal of nuclear medicine. 14 (6): 365–371. PMID 4573793.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լիզա Մեյտներ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լիզա_Մեյտներ&oldid=9769866» էջից