Վիքիպեդիա

Լեոնիդ Կուչմա

Լեոնիդ Դանիլովիչ Կուչմա (ուկրաիներեն՝ Леонід Данилович Кучма, օգոստոսի 9, 1938(1938-08-09)[1], Chaikyne, Նովգորոդ-Սևերսկիի շրջան, Չեռնիգովի մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), խորհրդային և ուկրաինացի քաղաքական և պետական գործիչ։ Դոնբասի հակամարտության կարգավորման կոնտակտային խմբի նախագահը 2015-2018 և 2019-2020 թվականներին։

Լեոնիդ Կուչմա
 
Կուսակցություն՝ ԽՄԿԿ
Կրթություն՝ Դնեպրոպետրովսկի Օլես Գոնչարի անվան ազգային համալսարան, Ազգային ավիացիոն համալսարան և Luhansk State University of Internal Affairs?
Գիտական աստիճան՝ տեխնիկական գիտությունների թեկնածու
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ և ճարտարագետ
Դավանանք ուղղափառություն
Ծննդյան օր օգոստոսի 9, 1938(1938-08-09)[1] (85 տարեկան)
Ծննդավայր Chaikyne, Նովգորոդ-Սևերսկիի շրջան, Չեռնիգովի մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն  ԽՍՀՄ և  Ուկրաինա
Ամուսին Լյուդմիլա Կուչմա
Զավակներ Ելենա Պինչուկ
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ

1992-1993 թվականներին եղել է Ուկրաինայի 2-րդ վարչապետը, 1994-2005 թվականներին՝ Ուկրաինայի 2-րդ նախագահը։ Աստղագնացության միջազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս։ Ուկրաինայի միակ նախագահը, որը պաշտոնավարել է երկու ժամկետով։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1938 թվականի օգոստոսի 9-ին անտառապահի ընտանիքում[6]։

Հայրը՝ Դանիել Պրոկոֆիևիչ Կուչման (1901-1942), աշխատել է որպես Նովգորոդի անտառապահ[6]։ Պատերազմի ժամանակ ավագ սերժանտ էր, 1941 թվականի հոկտեմբերին Վոլխովի ձախ ափին հայտնվել է 111-րդ հրաձգային դիվիզիայի շրջափակման մեջ։ Սակրավորների 560-րդ գումարտակը նետվել է կոտլից դիվիզիայի տարհանման։ 1941 թվականի դեկտեմբերի 27-ին ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի նախագահության հրամանագրով ավագ սերժանտ Դանիիլ Կուչման պարգևատրվել է Կարմիր Աստղի շքանշանով[7]։ Մահացել է 1942 թվականի փետրվարի 7-ին Նովգորոդի մարզի Նովոսելիցի գյուղի № 756 բանակային հոսպիտալում թոքերի բորբոքումից[7]։ Մինչև 1996 թվականը Դանիիլ Կուչման համարվում էր անհետ կորած[7]։ Նրա թաղման վայրը հայտնաբերվել է Նովգորոդի որոնիչների կողմից[8]։

Մայրը՝ Պրասկովյա Տրոֆիմովնա Կուչման (1906-1986)[6][9] աշխատել է կոլտնտեսությունում և երեք երեխա է մեծացել[10][11][12]։

Կրթություն խմբագրել

Սովորել է Չեռնիգովի շրջանի Սեմենովսկի շրջանի Կոստոբրովսկի միջնակարգ դպրոցում։ 1960 թվականին ավարտել է Դնեպրոպետրովսկի պետական համալսարանի ֆիզիկատեխնիկական ֆակուլտետը՝ «ինժեներ-մեխանիկ» մասնագիտությամբ[7]։ Տեխնիկական գիտությունների թեկնածու, համալսարանի պրոֆեսոր[7][13]։

Գործունեություն խմբագրել

Համալսարանն ավարտելուց հետո աշխատել է «Յուժնոյե» կոնստրուկտորական բյուրոյում (Դնեպրոպետրովսկ)[7]։ 28 տարեկանում դարձել է Բայկոնուր տիեզերակայանում Ցիկլոն-2 կրիչի փորձարկումների տեխնիկական ղեկավարը և հասել է յուրահատուկ արդյունքի[7]։ Մասնակցել է ռազմական նշանակության մի շարք բալիստիկ հրթիռների, այնպես էլ քաղաքացիական նախագծերի մշակմանը, այդ թվում՝ «Ե բլոկի»՝ տիեզերագնացներին Լուսնի մակերևույթ իջեցնելու համար մոդուլի շարժիչի տեղադրմանը։

38 տարեկանում դարձել է Յուջմաշում կուսկոմիտեի քարտուղար և կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ[7]։

1979 թվականին Լենինի մրցանակ է ստացել որպես հրթիռաշինարար ինժեներ[7]։

1982 թվականից եղել է գլխավոր կոնստրուկտորի առաջին տեղակալ, 1986-1992 թվականներին «Հարավային մեքենաշինական գործարան» արտադրական միավորման գլխավոր տնօրեն[7]։

1991 թվականին դարձել է Ուկրաինայի տեխնոլոգիական գիտությունների ակադեմիայի հիմնադիրներից մեկը[7]։

Քաղաքական գործունեություն խմբագրել

1990 թվականին ընտրվել է Ուկրաինայի առաջին գումարման Գերագույն ռադայի ժողովրդական պատգամավոր[13], տնօրինության առաջնորդներից մեկը[7], ղեկավարել է Ուկրաինայի առաջին գումարման Գերագույն ռադայում խոշոր ձեռնարկությունների ղեկավարների խումբը։

1990 թվականի հուլիսին քվեարկել է Ուկրաինայի պետական ինքնիշխանության մասին հռչակագրի օգտին։

Դատապարտել է օգոստոսյան պուտչը։ 1991 թվականի օգոստոսի 24-ին քվեարկել է Ուկրաինայի անկախության հռչակման ակտի օգտին։ Ուկրաինայում 1991 թվականի առաջին նախագահական ընտրություններում պաշտպանել է ժողովրդավարական թեկնածու Իգոր Յուխնովսկուն և եղել է նրա վստահված անձը։

1992 թվականի հոկտեմբերին Ուկրաինական ծանր արդյունաբերության ձեռնարկությունների տնօրինության աջակցությամբ դարձել է Ուկրաինայի վարչապետ[7] և զբաղեցրել է այդ պաշտոնը մինչև 1993 թվականի սեպտեմբեր։ Վարչապետ ընտրվելու համար Կուչման տվել է իր համաձայնությունը՝ հաշվի առնելով երկրի տնտեսության բարդ իրավիճակը։ ՀՆԱ-ի անկումը կազմել է 10 %, հիպերինֆլյացիան՝ 2000 %, բյուջեի դեֆիցիտը՝ ՀՆԱ-ի 14 %-ը։ Հարկային և ֆինանսական համակարգը կաթվածահար է եղել։ Վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնելու պայմանով Կուչման վեց ամսով աննախադեպ լայն լիազորություններ է սահմանել, մասնավորապես, օրենքներին հավասարեցված հրամանագրեր հրատարակելու և տարածաշրջանների ղեկավարներին նշանակելու իրավունքը։ Այդ պահանջները բավարարվել են 1992 թվականի նոյեմբերի 18-ի № 2796-XII օրենքի ընդունմամբ։ Այս օրենքի գործողության ավարտից հետո Կուչման պնդել է դրա երկարաձգումը, սակայն ստացել Է Գերագույն ռադայի մերժումը, որից հետո հրաժարական է տվել[7]։ Հրաժարականի դիմումը բավարարվել է 1993 թվականի սեպտեմբերի 10-ին Ուկրաինայի նախագահ Լեոնիդ Կրավչուկի, 1993 թվականի սեպտեմբերի 21-ին՝ Ուկրաինայի Գերագույն ռադայի կողմից[13]։

1993 թվականի դեկտեմբերից եղել է Ուկրաինայի արդյունաբերողների և գործարարների միության նախագահ[7][13]։

1994 թվականի մարտին ընտրվել Է Ուկրաինայի երկրորդ գումարման ժողովրդական պատգամավոր[7]։

1994 թվականի հուլիսի 10-ին ընտրվել է Ուկրաինայի նախագահ։ 1999 թվականի նոյեմբերի 14-ի ընտրություններում վերընտրվել է այդ պաշտոնում[14]։

Ուկրաինան Կուչմայի նախագահության շրջանում խմբագրել

Պետական շինարարություն խմբագրել

Նախագահի պաշտոնում Կուչման առաջ էր տանում Ուկրաինայի՝ որպես անկախ պետության նոր Սահմանադրության շուտափույթ մշակման և ընդունման գաղափարը՝ նախաձեռնելով 1995 թվականի հունիսի 8-ին Սահմանադրական պայմանագրի ստորագրումը[15]։ Կուչման հայտարարել է Սահմանադրության տեքստը համաժողովրդական հանրաքվեի դնելու իր որոշման մասին։ Միայն այդ սպառնալիքը ստիպել է Գերագույն ռադային արագացնել սահմանադրության հաստատման գործընթացը, և 1996 թվականի հունիսի 28-ի «սահմանադրական գիշերվա» արդյունքում այն ընդունվել է[16][17]։

Արտաքին քաղաքականություն խմբագրել

Արտաքին քաղաքականության մեջ Կուչման որդեգրել է Ուկրաինայի բազմավեկտորության և իրավահավասար համագործակցության սկզբունքը ինչպես Արևմուտքի պետությունների, այնպես էլ Ասիայի, Լատինական Ամերիկայի երկրների և ԱՊՀ-ի անդամների հետ։ 1997 թվականի մայիսի 31-ին Ռուսաստանի նախագահ Բորիս Ելցինի հետ նա ստորագրել է «Ռուսաստանի Դաշնության և Ուկրաինայի միջև բարեկամության, համագործակցության և գործընկերության մասին պայմանագիրը»։ Իսկ արդեն 1997 թվականի հուլիսի 9-ին նա ստորագրել է նաև «Ուկրաինայի և ՆԱՏՕ-ի հատուկ գործընկերության մասին խարտիան»։ 2002 թվականի մայիսի 23-ին Ուկրաինայի ազգային անվտանգության և պաշտպանության խորհուրդը Կուչմայի նախագահությամբ որոշում է ընդունել այն մասին, որ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելը երկրի համար ռազմավարական նպատակ է[18]։

2001 թվականի հունիսին Կուչմայի հրավերով Ուկրաինա էր այցելել Հռոմի Պապ Հովհաննես Պողոս II-ը[19], Կուչմայի հրավերով երկու անգամ պաշտոնական այցով Կիև էր ժամանել ԱՄՆ նախագահ Բիլ Քլինթոնը։

2001 թվականին Կուչման որոշում է օգնություն ցուցաբերել Մակեդոնիային, որտեղ սկսվել էին ալբանացի անջատողականների ակտիվ զինված ելույթները։ Այդ տարի լինելով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նախագահ երկիր՝ Ուկրաինան բազմիցս ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի քննարկմանն է ներկայացրել Մակեդոնիայի իրադրության վերաբերյալ բանաձևը։ Ի հեճուկս Արևմուտքի դիրքորոշման՝ իրականացվել են ուկրաինական զենքի և ավիացիայի մատակարարումներ Մակեդոնիա։ Ռազմական փորձագետների գնահատականներով՝ հենց դա է Մակեդոնիային հնարավորություն տվել հաղթահարել խռովությունը և պահպանվել որպես միասնական պետություն[20]։

Կուչմայի նախագահության շրջանում բազմազգ կոալիցիայի ուժերի կազմում իր առաքելությունն է սկսել Ուկրաինական խաղաղապահ զորակազմն Իրաքում (2003 թվականի ամառ)։

Պարգևներ և կոչումներ խմբագրել

  • Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար 1-ին աստիճանի շքանշան (Ռուսաստան, 2004 թվականի ապրիլի 20), Ռուսաստանի և Ուկրաինայի ժողովուրդների միջև բարեկամության և համագործակցության ամրապնդման գործում անձնական մեծ ներդրման համար[21] (շքանշանը Լեոնիդ Կուչմային հանձնել է Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը Կրեմլում 2011 թվականի հուլիսի 28-ին)[22]։
  • Հանրապետության շքանշան (Մոլդովա, 2003 թվականի օգոստոսի 8), ի նշան խորին երախտագիտության Ուկրաինայի և Մոլդովայի Հանրապետության միջև բարեկամության և համագործակցության զարգացման գործում ունեցած առանձնահատուկ ավանդի համար[23][24]։
  • «Անկախություն» շքանշան (Ադրբեջան, 1999 թվականի օգոստոսի 6), Ուկրաինայի և Ադրբեջանի միջև բարեկամության և համագործակցության զարգացման գործում ունեցած մեծ վաստակի և երկրների ռազմավարական գործընկերության ընդլայնման գործում արժեքավոր աշխատանքի համար[25]։
  • Վախթանգ Գորգասալայի I աստիճանի շքանշան (Վրաստան, 2013 թվական)[26]
  • Ոսկե արծիվ շքանշան (Ղազախստան, 1999 թվականի սեպտեմբերի 7), Ղազախստանի և Ուկրաինայի ժողովուրդների միջև բարեկամության և եղբայրության ավանդական հարաբերությունների ամրապնդման գործում ակնառու անձնական ներդրման, բազմակողմանի և փոխշահավետ ղազախա-ուկրաինական համագործակցության ընդլայնման անշեղ ձգտման համար։
  • «Ականավոր վաստակի համար» շքանշան (Ուզբեկստան, 1998 թվականի փետրվարի 16), Ուզբեկստանի և Ուկրաինայի ժողովուրդների միջև բարեկամության ամրապնդման գործում ունեցած ակնառու վաստակի, երկկողմ միջպետական հարաբերությունների զարգացման, ինչպես նաև խաղաղության և կայունության պահպանման գործում ներդրած ծանրակշիռ ավանդի և երկրի միջազգային հեղինակության աճի համար[27]։
  • Վիտաուտաս Մեծի շքանշանի մեծ խաչի ասպետ (Լիտվա, 1996 թվականի սեպտեմբերի 20), Ուկրաինայի և Լիտվայի Հանրապետության միջև անդրսահմանային հարաբերությունների զարգացման գործում ունեցած վաստակի և ժողովուրդների միջև բարեկամական համագործակցության համար[28]։
  • Մեծն իշխան Գյադիմինասի շքանշանի մեծ խաչի ասպետ (Լիտվա, 1998 թվական)։
  • Մեծ խաչ շքանշանի աստղ սպիտակ վարդով (Ֆինլանդիա, 1995 թվական)։
  • Սերաֆիմների շքանշան (Շվեդիա, 1999 թվականի մարտի 23)[29]։
  • Իտալիայի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար «շքանշանի մեծ խաչի ասպետ» (Իտալիա, 1995 թվականի մայիսի 3)[30]։
  • Քաղաքացիական արժանիքների շքանշանի շղթա (Իսպանիա, 1996 թվականի հոկտեմբերի 4)[31]։
  • Ինֆանտ Դոն Էնրիկեի շքանշանի մեծ շղթա (Պորտուգալիա, 1998 թվականի ապրիլի 16)։
  • Սպիտակ Արծվի շքանշան (Լեհաստան, 1997 թվականի մայիսի 16)։
  • «Ավստրիայի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» մեծ պատվավոր աստղ (Ավստրիա, 1998 թվական)
  • Ռումինիայի աստղի շքանշանի շղթա (Ռումինիա, 2000 թվական)[32]։
  • «Մուգունհվա» շքանշան (Կորեայի Հանրապետություն, 1996 թվական)։
  • Բրունեյի թագավորական ընտանիքի I աստիճանի շքանշան (Բրունեյ, 2004 թվական)[33]։
  • Սեպտեմբերյան Մեծ Հեղափոխության շքանշան (Լիբիա, 2003 թվական)[34]։
  • «Բեթլիեմ-2000» մեդալ (Պաղեստինի ազգային վարչակազմ, 2000 թվական)[35]։
  • «Ուկրաինայի անկախության 25-րդ տարվա» հոբելյանական մեդալ (2016 թվականի օգոստոսի 19), անկախ Ուկրաինայի կայացման, նրա ինքնիշխանության հաստատման և միջազգային հեղինակության ամրապնդման գործում ունեցած նշանակալի անձնական վաստակի, պետական շինարարության, սոցիալ-տնտեսական, կրթամշակութային զարգացման գործում ներդրած ծանրակշիռ ավանդի, հասարակական-քաղաքական ակտիվ գործունեության, ուկրաինացի ժողովրդին բարեխիղճ և անբասիր ծառայության համար[36]։
  • Աշխատանքի Կարմիր Դրոշի շքանշան (1976 թվական)
  • Անկախ Պետությունների Համագործակցության պատվավոր նշան (2004 թվականի սեպտեմբերի 16), Անկախ Պետությունների Համագործակցության շրջանակներում բարեկամության, բարիդրացիության, փոխըմբռնման և փոխշահավետ համագործակցության զարգացման գործում ունեցած մեծ ավանդի համար[37]։
  • Տիրոջ Գերեզմանի շքանշանի շղթա (Երուսաղեմի Ուղղափառ Պատրիարք, 2000 թվական)։
  • Սուրբ հավասարազոր իշխան Վլադիմիրի I աստիճանի շքանշան (1999 թվական)։
  • Սուրբ Իլյա Մուրոմցի I աստիճանի շքանշան (2004 թվական)[38]։
  • Լենինյան մրցանակ (1979 թվական)։
  • Ուկրաինայի գիտության և տեխնոլոգիաների պետական մրցանակ (1993 թվականի դեկտեմբերի 31)[39]։
  • Դոնեցկի մարզի պատվավոր քաղաքացի (2002 թվական)[40]։
  • Սևաստոպոլի պատվավոր քաղաքացի (2002 թվական)։
  • Կրիվովա Ռոգայի պատվավոր քաղաքացի (1999 թվականի հոկտեմբերի 22)[41]։
  • Դնեպրի պատվավոր քաղաքացի։
  • Բելգորոդ-Դնեստրովսկիի պատվավոր քաղաքացի։
  • Պոլտավայի պատվավոր քաղաքացի։
  • Երևանի պատվավոր քաղաքացի (2002 թվական)։
  • Աստղագնացության միջազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս[42]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  2. ↑ http://lex.justice.md/index.php?action=view&view=doc&lang=1&id=288352
  3. ↑ http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154
  4. ↑ http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html (չին.) — 中华人民共和国教育部.
  5. ↑ Matikkala A. Suomen Valkoisen Ruusun ja Suomen Leijonan ritarikunnat (фин.) — Helsinki: Edita, 2017. — P. 499. — ISBN 978-951-37-7005-1
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Леонид Кучма: «Все время борьба. Ни одного важного решения без борьбы, без противостояния, без...» (ռուսերեն). fakty.ua. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 «Кучма Леонид Данилович». lb.ua. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  8. ↑ «Кучма побывал на могиле отца и раскритиковал Ющенко за 9 мая». podrobnosti. 2007 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  9. ↑ «Луканов відцифрував Кучму, Ющенка і закличе «не вбивати Януковича»» (ուկրաիներեն). maidan.org.ua. 2012 թ․ հունիսի 6. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  10. ↑ К 64-летию Леонида Кучмы — справка | Общество | Лента новостей «РИА Новости»
  11. ↑ Леонид кучма: "сейчас часто говорят: "данилыч, прости… " я очень дорожу этим. Убежден, что… — Газета «ФАКТЫ и комментарии»>
  12. ↑ «Досье — Корреспондент». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 24-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 «Леонид Кучма: биография уходящего президента». NEWSru.com. 2004 թ․ հոկտեմբերի 31. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  14. ↑ «Анатолий Гальчинский: «Все премьер-министры в Украине были техническими»». 2011 թ․ սեպտեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  15. ↑ Конституційний Договір між Верховною Радою України та… | від 08.06.1995 № 1к/95-ВР (Сторінка 1 з 2)
  16. ↑ https://www.bbc.com/ukrainian/ukraine_in_russian/2012/06/120628_ru_s_constitution_anniversary
  17. ↑ День Конституции Украины - Как принималась Конституция Украины
  18. ↑ «Внешнеполитический стартап Кучмы таки сработал». comments.ua. Comments.UA. 2013 թ․ հոկտեմբերի 11.
  19. ↑ «Иоанн Павел II прибыл в Киев». newsru.com. Newsru.com. 2001 թ․ հունիսի 23.
  20. ↑ «Краткая история войны в Македонии».
  21. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 20 апреля 2004 года № 556 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ I степени Кучмы Л. Д.»
  22. ↑ «В Кремле Медведев вручил Кучме орден «За заслуги перед Отечеством» I степени». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  23. ↑ Указ Президента Республики Молдова от 8 августа 2003 года № 1437 «О награждении Его Превосходительства господина Леонида Кучмы орденом «Ordinul Republicii»
  24. ↑ «Владимир Воронин наградил Леонида Кучму «Орденом Республики»». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  25. ↑ «Указ Президента Азербайджанской Республики от 6 августа 1999 года № 177 «О награждении орденом „Независимость" президента Украины Леонида Даниловича Кучмы»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  26. ↑ «State Awards Issued by Georgian Presidents in 2003-2015» (անգլերեն). IDFI. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 12-ին.
  27. ↑ Указ Президента Республики Узбекистан от 16 февраля 1998 года "О награждении Президента Украины Кучмы Леонида Даниловича орденом «Буюк хизматлари учун» Արխիվացված 2021-05-10 Wayback Machine // Народное слово выпуск № 33-34 (1817—1818)
  28. ↑ Dėl L.Kučmos apdovanojimo Vytauto Didžiojo 1-ojo laipsnio ordinu
  29. ↑ Lista över mottagare av Serafimerorden
  30. ↑ Le onorificenze della Repubblica Italiana
  31. ↑ Bollettino Ufficiale di Stato
  32. ↑ Tabella degli insigniti
  33. ↑ Кучма в гостях у султана
  34. ↑ Кучма получил орден из рук диктатора-пособника террористов
  35. ↑ Medal of Bethlehem, 2000(անգլ.)
  36. ↑ Կաղապար:УПУ
  37. ↑ Протокольное Решение Совета глав государств СНГ «О награждении Почётным знаком Содружества Независимых Государств» (Совершено в Астане 16 сентября 2004 года)
  38. ↑ «В Севастополе освящён восстановленный храм святого равноапостольного князя Владимира». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  39. ↑ Указ Президента України № 617/93 від 31 грудня 1993 року «Про присудження Державних премій України в галузі науки і техніки 1993 року»(ուկր.)
  40. ↑ «Бубка стал Почетным гражданином Донецкой области». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 22-ին.
  41. ↑ «Кучма Леонид Данилович — Почётный гражданин Кривого Рога». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  42. ↑ «Кучма получил звание академика Международной академии астронавтики» (ռուսերեն). ТАСС. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լեոնիդ Կուչմա» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լեոնիդ_Կուչմա&oldid=9525153» էջից