Լասկարիսներ

Լասկարիսներ
Տեսակ	ազնվական տոհմ
Երկիր	Բյուզանդական կայսրություն և Նիկիայի կայսրություն

Լասկարիսներ (հուն․՝ Λάσκαρις/Λάσκαρης), բյուզանդական ազնվական տոհմ և կայսերական հարստություն, որը կառավարել է Նիկեայի կայսրությունը 1204-1261 թվականներին և շարունակել իր գոյությունը Բյուզանդիայի ազնվականության շարքերում մինչև նրա անկումը։

Անվան ծագումը խմբագրել

Ըստ մի վարկածի, տոհմի անունը ծագում է պարսկերեն «ասգարի» (պարս.՝ عسگری) բառից, որը նշանակում է՝ ռազմիկ, զինվոր^[1], իսկ մեկ այլ վարկածի՝ հունա-կապպադովկիական «զացկարիս» (հուն․՝ δάσκαρης) բառից, որը նշանակում է՝ ուսուցիչ^[2]։

Պատմություն խմբագրել

Լասկարիսների ազգանունը առաջին անգամ հիշատակվում է 1059 թվականին, սակայն այդ ազգանունով հիշատակվող մարդիկ սովորական գյուղացիներ էին։ 1180-ական թվականներին Թեսաղոնիկեյում հայտնվում է մեկ այլ Լասկարիսների ընտանիք, բայց նրանց ազգակցական կապը կայսերական հարստության հետ հայտնի չէ, եթե իհարկե կա նման բան^[1]։

Տոհմի առաջին հայտնի ներկայացուցիչներն էին՝ Կոնստանտին և Թեոդորոս Լասկարիսները, Մանուել Լասկարիսի որդիները։ 1204 թվականի ապրիլի 13-ին, նախքան խաչակիրների կողմից Կոստանդնուպոլսի գրավելը, Սուրբ Սոֆիայի տաճարում Կոնստանտին Լասկարիսը հռչակվում է Բյուզանդիայի կայսր։ Մայրաքաղաքի անկումից հետո, Կոնստանտինն ու իր եղբայրը՝ Թեոդորոսը ստիպված են լինում փախչել Նիկեա։ Շուտով, 1205 թվականի մարտի 19-ին, Կոնստանտին Լասկարիսը զոհվում է Լատինական կայսրության առաջին կայսր Բալդուինի դեմ մղած մարտում։ Նրա եղբայր Թեոդորոսը դառնում է Նիկեայի կայսրության հաջորդ կայսր և թագադրվում Կոստանդնուպոլսի նոր նշանակված պատրիարք Միքայել Դ Ավտորեիանոսի կողմից։

1258 թվականին մահանում է Թեոդորոս Բ-ն, Թեոդորոս Ա-ի թոռը, իսկ գահը ժառանգում է նրա որդին՝ Հովհաննես Դ Լասկարիսը։ Սակայն Հովհաննեսի խնամակալը, Միքայել Ը Պալեոլոգոսը, հասնում է նրան, որ դառնում է նրա կայսերակիցը։ Կոստանդնուպոլսը վերադարձնելուց հետո, 1261 թվականին Միքայել Պալեոլոգոսը կրկին թագադրվում է կայսր, որի ժամանակ բոլորը մոռացել էին Հովհաննես Դ-ին։ Շատ չանցած, Հովհաննեսը կուրացվում է և մինչև իր մահը՝ 1305 թվականը, ապրում բանտում։

Պալեոլոգոսների օրոք, Լասկարիսները պահպանում են իրենց որոշակի ազդեցությունը և համբավը Բյուզանդիայում։ Տոհմի մի քանի անդամներ եղել են բռնակալներ և պալատականներ։ 1453 թվականին, Կոստանդնուպոլսի անկումից հետո, Լասկարիսներների տոհմից ողջ մնացած գիտնականներ` Կոնստանտինը և Անդրեասը փախչում են Իտալիա^[1]։

Նիկեայի կայսրեր խմբագրել

Անունը	Բնագիր անունը	Կառավարման տարիներ	Իշխանության գալը	Գահակիցներ	Կյանքի տարիներ	Ծան․
Կոնստանտին ԺԱ Լասկարիս	հուն․՝ Κωνσταντίνος Λάσκαρης	ապրիլի 13, 1204 - մարտի 19, 1205 Խաչակիրների կողմից Կոստանդնուպոլիսը գրավելուց հետո, եղբոր՝ Թեոդորոս Լասկարիսի հետ փախչում է Նիկեա, զոհվել է Լատինական կայսրության 1-ին կայսր Բալդուին Ա-ի դեմ մղած մարտում	Ալեքսիոս Ե Դուկասի փախուստից հետո Սուրբ Սոֆիայի տաճարում հռչակվել է կայսր		1170 - մարտի 19, 1205	^[3]
Թեոդորոս Ա Լասկարիս	հուն․՝ Θεόδωρος Α' Λάσκαρις	մարտի 19, 1205 - նոյեմբեր, 1221 1208-ից մինչև 1211 թվականը որդուն՝ Նիկողայոսին դարձրել է կայսերակից	Կոնստանտին ԺԱ Լասկարիսի եղբայրը	Նիկողայոս Լասկարիս	մոտ 1174, Կոնստանդուպոլիս - նոյեմբեր 1221, Նիկեա	^[3]
Նիկողայոս Լասկարիս	հուն․՝ Νικόλαος Λάσκαρης	1208 - 1212 հոր՝ Թեոդորոս Ա Լասկարիսի կայսերակիցը	Թեոդորոս Ա Լասկարիսի որդին	Թեոդորոս Ա Լասկարիս	1200 - 1212	^[3]
Հովհաննես Գ Դուկաս Վատացես	հուն․՝ Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης	դեկտեմբերի 15, 1221 - նոյեմբերի 3, 1254	Թեոդորոս Ա Լասկարիսի փեսան		1192, Դիդիմոտիկա - նոյեմբերի 3, 1254	^[3]
Թեոդորոս Բ Դուկաս Լասկարիս	հուն․՝ ΙΘεόδωρος Β' Δούκας Λάσκαρης	նոյեմբերի 3, 1254 - օգոստոսի 16, 1258 1254-ից որդուն՝ Հովհաննես Դ Դուկաս Լասկարիսին դարձրել է կայսերակից	Հովհաննես Գ Դուկաս Վատացեսի որդին	Հովհաննես Դ Դուկաս Լասկարիս	1221, Նիկեա — օգոստոսի 18, 1258, Մագնեսիա	^[3]
Հովհաննես Դ Դուկաս Լասկարիս	հուն․՝ Ιωάννης Δ' Δούκας Λάσκαρης	1254 - օգոստոսի 18, 1258 հոր՝ Թեոդորոս Բ Դուկաս Լասկարիսի կայսերակիցը նոյեմբերի 3, 1254 - դեկտեմբերի 25, 1261 Միքայել Ը Պալեոլոգոսի խնամակալության տակ (1259-ից կայսերակից) ով նրան գահընկեց արեց և կուրացրեց	Թեոդորոս Բ Դուկաս Լասկարիսի որդին և կայսերակիցը	Թեոդորոս Բ Դուկաս Լասկարիս, խնամակալ՝ Միքայել Ը Պալեոլոգոս	դեկտեմբերի 25, 1250, Դիդիմոտիկա - մոտ 1305	^[3]

Լասկարիսները Իտալիայում խմբագրել

1269 թվականին Գուլիելմո Պիետրո I-ը ամուսնանում է Թեոդորոս Բ Լասկարիսի դստեր՝ Եվդոկիա Դուկենա Լասկարինայի հետ։ Այս ամուսնությունից էլ սկիզբ է դրվել Վենտիմիլյան Լասկարիսների ազնվական տոհմին, որը իշխում էր իտալա-ֆրանսիական սահմանին՝ Վենտիմիլիա և Տանդ քաղաքներում։ 1501 թվականին նրանց տիրույթները ժառանգում է՝ Սավոյայի դքսությունը։ 1501 թվականին, Ռենե Սավոյացին ամուսնանում է Վենտմիլյան Լասկարիսների տոհմի վերջին ներկայացուցիչ Աննա Լասկարիսի հետ։ Արական սեռի ժառանգորդների բացակայության պատճառով, Աննա Լասկարիսը իր հոր մահից հետո՝ 1509 թվականի օգոստոսի 13-ին ժառանգում է նրա ունեցվածքն ու կոչումները^[4]։ Վենտիմիլյան Լասկարիսների ազնվական տոհմից էր նաև Մալթայի ասպետական միաբանությունը 1636-1657 թվականներին գլխավորած՝ Մեծ մագիստրոս Ջիովաննի Պաոլո Լասկարիսը (1560-1657)։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Kazhdan (1991), p. 1180
↑ Polemis (1968), p. 139
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 «История Византийской империи», Ֆեոդոր Ուսպենսկի (5 հատորով). — М.: АСТ, 2005
↑ Les manuscrits du C.E.D.R.E. – Dictionnaire Historique et Généalogique, vol. III. Le Royaume d'Italie, volume I. Cercle d'Études des Dynasties Royales Européennes (president, Jean-Fred Tourtchine), Paris, 1992, pp. 74-75. (French). ISSN 0993-3964.

Գրականություն խմբագրել

Kazhdan, Alexander, ed. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-504652-6
Polemis, Demetrios I. (1968), The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography, London: Athlone Press

[ODB1180-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Kazhdan (1991), p. 1180

[Polemis139-2] Polemis (1968), p. 139

[А-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 «История Византийской империи», Ֆեոդոր Ուսպենսկի (5 հատորով). — М.: АСТ, 2005

[cedre-4] Les manuscrits du C.E.D.R.E. – Dictionnaire Historique et Généalogique, vol. III. Le Royaume d'Italie, volume I. Cercle d'Études des Dynasties Royales Européennes (president, Jean-Fred Tourtchine), Paris, 1992, pp. 74-75. (French). ISSN 0993-3964.

[1]

[2]

[3]

[4]